«حجرات» وجه اخلاقی «هُمَزَه» را مطرح می‌کند

به گزارش ایکنا، نخستین جلسه از سلسله‌جلسات تدبر در سوره مبارکه «حجرات» به همت مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران، عصر سه‌شنبه 2 مرداد با تدریس هانی چیت‌چیان در ساختمان سلول‌های بنیادی پژوهشگاه رویان جهاددانشگاهی برگزار شد. 

چیت‌چیان؛ مدرس تدبر در قرآن در ابتدا با اشاره به مفاهیم سوره «همزه» گفت: این سوره مبارکه اشاره به برخی از صفات انسان‌های بدسرشت دارد که مطلع آن اعلام انزجار از افراد عیب‌جوست.

پیش‌تر چیت‌چیان در مسجد کوی دانشگاه تهران سلسله‌جلسات تدبر در سوره حجرات را برگزار کرده بود، اما از آنجا که در این مبحث جدید او این سوره را نقطه مقابل مباحث طرح شده در سوره «همزه» معرفی می‌کند، لذا مطالب جدیدی در آن مطرح می‌شود که در ادامه به خلاصه‌ای از این مطالب اشاره می‌شود؛

با تدبر در سوره مبارکه حجرات درصددیم تا نقطه مقابل چنین صفات بدی را بازگو کنیم، یعنی اگر در سوره همزه با مجموعه‌ای از رذایل انسانی روبه‌رو هستیم که آنها گوشزد می‌شود، اما در مقابل سوره‌ای همچون حجرات، درست نقطه تقابلی این سوره است و باید این سوره را تکمیل‌کننده مباحثی دانست که در سوره همزه بیان شده و درصدد پاسخ به آن برآمده است به این معنی که اگر آن وجه از صفات انسانی وجود دارد، در وجهی دیگر ما با صفاتی متفاوت در جهت مناقب انسانی مواجهیم.

قرآن‌پژوهان و علاقه‌مندان به حوزه تدبر در قرآن در سیر تحقیقاتی خود هر جا به دنبال صورت اخلاقی مباحث طرح شده در سوره همزه هستند، باید فوراً آن را در سوره حجرات جستجو کنند و بر این اساس ما آیات این سوره مبارکه را به شکل موضوعی به چند دسته تقسیم‌بندی کرده و هر جلسه آن را به طرح موضوع یکی از دسته‌ها اختصاص خواهیم داد. 

«حجرات» در المیزان 

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان این سوره را مشتمل بر طرح مسائلی می‌داند که احکام دین در آنها تبیین شده است و اگر نظام یابد، سعادت انسان تضمین می‌شود. 

وی موضوعات طرح شده در این سوره را در سه دسته ارتباط بنده با خالق، ارتباط بنده با رسول خدا و ارتباط بنده در مناسبات روزمره و اجتماعی تقسیم‌بندی می‌کند که با رعایت دستورات آن اخلاقیات در جامعه اسلامی حاکم خواهد شد.

مبتنی بر کتاب «البرهان فی التفسیر القرآن» از امام جعفر صادق(ع) روایت است که هرکس این سوره را هر شب بخواند، گویی زائر مدفن نبی مکرم بوده است. از رسول اکرم(ص) نیز روایت است که در ثواب تلاوت سوره حجرات به میزان پاداش همه کسانی است که از ابتدای خلقت در اطاعت خدا بوده‌اند و عقاب همه کسانی که از ابتدای خلقت سر به عصیان از دستورات خداوند داشته‌اند.

آثار همراهی با سوره «حجرات»

علاوه بر آن، شخصی که در قرائت این سوره مداومت داشته باشد، همواره دست به خیر بوده و باز نقل است از معصوم(ع) که هرکس این سوره را روی برگه‌ای نوشته و آن را همیشه همراه خود داشته باشد، هیچگاه ترسی از رویارویی با حوادث خطیر دنیا نخواهد داشت. 

چون در ابتدای مبحث تدبر در سوره حجرات هستیم، برای سهولت در طرح موضوعات جلسات آتی، به دسته‌بندی آیات خواهم پرداخت که در دسته اول تنها آیه اول این سوره قرار می‌گیرد با این مضمون که مبادا در کارها از خدا و رسولش پیشی بگیرید!  

در دسته دوم و در راستای طرح مباحث اخلاقی و گوشزد آن به جامعه مؤمنان، آیات دوم تا پنجم این سوره قرار دارد. مهمترین مسئله این آیات این است که رسول خدا را با صدای بلند صدا نزنیم، البته هم به معنای تحت‌‌اللفظی آن و هم به این معنا که نباید از تصمیم‌گیری‌ها امری را مقدم بر تصمیم پیامبر(ص) دانسته و به نوعی گستاخی به ساحت ایشان داشته باشیم. 

فاسق در جامعه اسلامی صاحب تریبون است 

آیه 6 از این سوره به تنهایی در دسته‌بندی سوم قرار می‌گیرد، همچنانکه سخن از ادعای یک فاسق دارد که نشان می‌دهد در حکومت اسلامی حتی برای افراد فاسق نیز تریبون هست منتها تکلیف مؤمن آن است که حرف او را چشم و گوش بسته نپذیرد بلکه تحقیق کند.

آیات هفتم و هشتم در دسته چهارم این دسته‌بندی قرار می‌گیرند و آیات 9 و 10 این سوره که مشتمل بر دسته پنجم هستند به دو گروه از مؤمنان اشاره می‌کند که در ستیز با یکدیگرند؛ یکی ظالم و دیگری مظلوم و وظیفه آن است که طرف مظلوم را گرفته و پس از پایان یافتن غائله میان آنها اصلاح صورت گیرد چرا که مؤمنان برادران یکدیگر هستند.

اگر به طور مستقیم خواسته باشیم به بخشی از این سوره اشاره کنیم که پاسخی روشن به مباحث طرح شده در سوره همزه داده است آیات 11 و 12 این سوره است که مؤمنان را سفارش می‌کند به اینکه همدیگر را مسخره نکرده و با القاب زشت خطاب قرار ندهند.

آیه 13 این سوره که زندگی قومیتی را لازمه پویایی و سرزندگی افراد در جامعه اسلامی ذکر می‌کند در دسته بعدی قرار می گیرد و آیات 14 تا 17 را نیز می‌توان در یک دسته‌بندی جداگانه مورد بررسی قرار داد و آیه 18 نیز مبحثی را مطرح می‌کند که می‌تواند به تنهایی در یک دسته دیگر قرار گیرد.»

ادامه دارد