اعتبارسنجی سندی و تحلیل محتوایی احادیث «عالم ذر»
چهل و هشتمین شماره از فصلنامه سراج منیر به صاحب امتیازی دانشگاه علامه طباطبایی منتشر شد.
به گزارش ایکنا، چهل و هشتمین شماره از فصلنامه سراج منیر به صاحب امتیازی دانشگاه علامه طباطبایی منتشر شد.
عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «اعتبارسنجی سندی و تحلیل محتوایی احادیث «عالم ذر» در منابع شیعه»، «مؤلفه‌های فقر معنوی و عوامل آن با تکیه بر آیه 19 سوره مبارکه حشر»، «بیعت و مشارکت سیاسی حداکثری مشروط در قرآن»، «مقایسه وجوه تمایز و اشتراک نظریه‌های هرمنوتیکی نوین با دیدگاه مهم‌ترین مفسران شیعی معاصر قرآن»، «مفهوم‌شناسی سوره عنکبوت با تکیه بر سیر نزول»، «جایگاه رأفت در فرهنگ اسلامی و آثار آن در زندگی فردی و اجتماعی»، «بررسی و نقد دیدگاه آیت‌الله معرفت درباره قاعده جری بر اساس روایات»، «بررسی بدا انگاری آیات ذبح فرزند».
در چکیده مقاله «اعتبارسنجی سندی و تحلیل محتوایی احادیث «عالم ذر» در منابع شیعه» آمده است: «یکی از مسائل مهمی که همواره مورد گفتگو و اختلاف دیدگاه بین اندیشمندان اسلامی بوده، وجود عالمی به نام «عالم ذر» است. مهم‌ترین دلایلی که برای اثبات «عالم ذر» مطرح‌شده، آیات 172-173 سوره اعراف و احادیث متعددی است که در کتاب‌های حدیثی شیعه نقل شده است. بر اساس ظاهر این آیه و احادیث وارده، خداوند انسان‌ها را در عالم مادی قبل از آفرینش انسان در دنیا، از پشت پدرانشان خارج کرده و آنان در آن عالم، به خداوند معرفت قلبی پیداکرده و به ربوبیت او اقرار کرده‌اند و درنتیجه حجت بر همه انسان‌ها تمام شده است. برخی از اندیشمندان اسلامی که وجود چنین عالمی را منکر هستند، احادیث «عالم ذر» را یا از نظر سند نامعتبر دانسته و یا دلالت این روایات را بر عالم ذر مورد انکار قرار داده‌اند. در این پژوهش که با استفاده از منابع کتابخانهای و روش توصیفی-تحلیلی احادیث «عالم ذر» موردبررسی قرارگرفته، تلاش شده که ثابت شود، اولاً، بخش قابل‌توجهی از احادیث عالم ذر ازنظر سند معتبرند و ثانیاً، دلالت این احادیث بر وجود عالم ذر غیر قابل انکار است.»
در طلیعه مقاله «بیعت و مشارکت سیاسی حداکثری مشروط در قرآن» آمده است: «مفهوم بیعت یکی از واژگان قرآنی پر اهمیت است که رابطه تنگاتنگی با مشارکت سیاسی دارد اگرچه بدیهی است که نمی‌توان مشارکت سیاسی را بدان یا به مفاهیم هم‌عرض آن فروکاست اما بر پایه نگرش قرآنی می‌توان ظرفیت‌سنجی نمود. بر این پایه سوال اصلی تحقیق آن است که ماهیت بیعت در قرآن چیست و چه رهیافتی بدان، رهیافت مطلوب قرآن است؟ پژوهش بر پایه روش تفسیر موضوعی بر آن است که بیعت از مفاهیمی است که مشارکت سیاسی از آن قابل استخراج و استنطاق بوده و قابلیت ظرفیت سنجی در قرآن را دارد که بر اساس این ظرفیت‌سنجی می‌توان گفت از منظر قرآن، بیعت، به‌مثابه مفهومی امضایی-نیمه تأسیسی است و شرطیت در شرعی بودن دولت‌دینی و حداکثر‌سازی و اصالت‌بخشی به مشارکت‌سیاسی فعال را دارد. بر این پایه در عصر غیبت نص و حقانیت رهبری فقیه، بالقوه است که برای فعلیت یافتن، بیعت(پذیرش و رضایت) را که امروزه می توان از آن به انتخابات، همه‌پرسی و ... تعبیر کرد می‌طلبد. تلقی مشروعیت سازانه و موثر از بیعت در کنار نص؛ خروج نصوص روایی-قرآنی از مقوله اسکات خصم و پرهیز از جدلی انگاشتن روایات بیعت، و تحلیل موسع مفهوم بیعت، از یافته‌های پژوهش است. بنابر‌این بیعت در زمان غیبت که می‌تواند به انتخابات و مانند آن ترجمه شود امری نیمه تأسیسی است که در کنار شرط نصب عام به نحو تشکیکی و در واقع شروط مربوط به شخص رهبر، پایه دوم شرعیت نظام دینی است. بدین‌ترتیب بیعت ناظر بر رضایت شرطیت در شرعی بودن دولت دینی و حداکثر‌سازی و اصالت‌بخشی به مشارکت سیاسی فعال دارد.»
در طلیعه مقاله «مقایسه وجوه تمایز و اشتراک نظریه‌های هرمنوتیکی نوین با دیدگاه مهم‌ترین مفسران شیعی معاصر قرآن» آمده است: «مفسران قرآن کریم همواره دردر صدد کشف و آشکار نمودن مقصود خداوند در تفسیر آیات الهی بوده‌اند. این درحالی است که در نظریات هرمنوتیکی ( تفسیری) نوین، خواننده و مفسّر متن بیش از مؤلف اهمیت دارد. در واقع هرمنوتیک فلسفی و نیز نظریه تفسیری ساختارگرایان و نیز ساختارشکنان تقریباً برای مؤلف متن ارزشی قایل نبوده، شرایط ذهنی و تاریخی مؤلف و نیز ساختار زبان و عوامل فرهنگی دیگری را در فهم و تفسیر متن مؤثر می‌دانند. مسئله اصلی پژوهش، تبیین نسبت و مقایسه دیدگاه‌های تفسیری برخی مفسران معاصر با نظریه‌های هرمنوتیکی نوین است و ایده تقابل گسترده بین آنها را به چالش کشیده است. روش مطالعه کتابخانهای است و جهت کشف موارد تمایز و تشابه رویکرد توصیفی و مقایسه‌ای را انتخاب کرده است. مقایسه دیدگاه‌های تفسیری سید محمود طالقانی (1289-1358ش) ، سید محمد حسین طباطبایی (1281-1360ش) ، سید محمدحسین فضل الله (1935-2010م) و عبدالله جوادی آملی (متولد1312 شمسی) به مثابه مهم ترین مفسران شیعی معاصر با نظریه‌های تفسیری هرمنوتیک کلاسیک ، هرمنوتیک فلسفی، ساختارگرایان و ساختارشکنان، نشان می‌دهد؛ اعتقاد به اصالت و اعتبار مراد مؤلف و تعین معنا، نقطه تمایز دیدگاه مفسّران مسلمان با نظریات تفسیری: هرمنوتیک فلسفی، ساختارگرایان و ساختارشکنان است ولی در اعتقاد به تأثیر شرایط وجودی مفسّر در تفسیر و نیز در بحث نسبی بودن فهم ها و عدم امکان بازیابی معنای اصیل متن تا حدودی اشتراک نظر دارند.»
انتهای پیام
