مناسک زیارت راه ورود به محتوا و باطن است
یک پژوهشگر علوم اسلامی ضمن اشاره به اینکه منحصر و متوقف ماندن در مناسک اشتباه است گفت: مناسک و آدابی که از ائمه به ما رسیده راه ورود به محتوا و معنا هستند ولی اگر کسی در همین ظواهر بماند و قصد باطن نکند زیارتش، زیارت درستی نخواهد بود.
زیارت یکی از مناسک مهم در مذهب تشیع به شمار می‌رود که بسیار به انجام آن توصیه شده است و ثمرات و آثار بسیاری برای آن بازشماری شده است.
اساسا یکی از ارکان حفظ هویت شیعه و تداوم حیات آن اهتمام شیعیان به انجام زیارت و اجتماع آنها در ایام خاص نزد قبور پیشوایان دینی‌شان بوده است.
در ایام محرم و خصوصا ایام اربعین حسینی و مناسبت‌های مذهبی آخر ماه صفر مسئله زیارت ارزش مضاعف پیدا می‌کند و قلوب شیعیان و مومنین متوجه مضجع شریف سیدالشهدا(ع) در کربلا و امام رضا(ع) در مشهد می‌شود. به همین جهت درباره اهمیت و آداب زیارت با حجت‌الاسلام والمسلمین امیرحسین شکیبافر، استاد حوزه و پژوهشگر علوم اسلامی گفت‌وگو کردیم که متن آن را در ادامه می‌خوانیم؛
ایکنا ـ علت اینکه در تراث حدیثی ما اینقدر بر انجام زیارت ائمه(ع) تاکید شده چیست و زیارت چه رهاوردی برای شخص زائر به همراه دارد؟
زیارت در حقیقت یک حرکت معنوی است و زائر به واسطه زیارت از مقام خودش حرکت می‌کند و آسمان وجود او با کف وجود امام اتصال پیدا می‌کند؛ یعنی عرش وجودش با امام اتصال پیدا می‌کند. این حقیقت زیارت است. وقتی زائر حرکت می‌کند چون توجه به امامش دارد همین مسئله از منیت و خودبینی او کم می‌کند و متوجه حقیقت مزور یعنی امام می‌شود. به لحاظ اینکه روح و تن در ارتباط هستند این حرکت جسمانی ما می‌تواند بر روح ما اثرگذار باشد و ما را به آن مرتبه برساند.
به لحاظ اجتماعی هم زیارت انسان‌ها را متوجه جریان امامت می‌کند. وقتی زیارت‌ها به صورت اجتماعی صورت می‌گیرد، اجتماع مومنین متوجه امامت می‌شوند و نقش امام در هدایت را درک می‌کنند. خود این ارتباط اجتماعی و اثری که دارد بازگشتش به تکامل درون فرد است چون انسان از این طریق مسیر هدایت را پیدا کرده و با آن ارتباط پیدا می‌کند و از هدایت امام بهره می‌گیرد. علاوه بر اینها خود مکان زیارت به لحاظ باطن یک معنویتی دارد و کسی که به زیارت می‌آید با آن باطن مرتبط می‌شود.
ایکنا ـ یک نکته مهم این است که در روایات بر زیارت همراه با معرفت امام تاکید شده است. منظور از معرفت با معرفت چیست؟
معرفت حقیقتی مشکک و ذومراتب است. کف معرفت این است که انسان بداند او امام است و منصوب از جانب خدا و هدایتگر است. به همین مقدار معرفت شخص یک حاصلی برای او به همراه دارد و سبب می‌شود انسان متوجه امام شود و بیشتر از وجود امام بهره‌مند شود.
سقف معرفت جایی است که انسان آشنایی کامل با امام دارد و با منابع و روایات آشنایی دارد و از نظر باطنی می‌تواند با امامش ارتباط برقرار کند؛ این سقف معرفت به امام است.
ایکنا ـ آیا می‌توان برای زیارت یک ظاهر و یک باطن در نظر گرفت یا زیارت را به زیارت صحیح و زیارت غلط تقسیم‌بندی کرد تا بتوانیم از این رهگذر از ظاهر زیارت که جنبه مناسکی آن است عبور کنیم و به عمیق بیشتری برسیم؟
در مناسک و ظاهر امر منحصر و متوقف شدن ایراد دارد ولی اگر مناسک راه ورود به باطن و عمق زیارت شود چیز پسندیده‌ای است کما اینکه از ما همین را خواستند. البته مناسک‌سازی درست نیست ولی مناسک و آدابی که از ائمه به ما رسیده راه ورود به محتوا و معنا هستند ولی اگر کسی در همین ظاهر بماند و قصد باطن نکند و فقط تظاهر به یکسری کارها کند بدون اینکه او را به باطن توجه دهد زیارتش زیارت درستی نخواهد بود.
معمولا اینطوری است که وقتی مناسک انجام می‌شود ممکن است گاهی وجه باطنی آن ضعیف باشد ولی معمولا بعد باطنی همراه آن هست ولی باید حواسمان باشد توجه به ظاهر ما را از باطن مسئله غافل نکند. این ظاهر باید ما را متوجه باطن کند ولی اگر ما را متوجه نکرد و ما را محروم ساخت چیز درستی نیست.
ایکنا ـ در روایات ما ثواب‌های زیادی برای زیارت مطرح شده و همین مسئله موجب شده برخی در صحت این روایات تشکیک کنند. به نظر شما چه توجیهی می‌توان برای این مسئله پیدا کرد؟
همه این روایات متوجه زیارت باطنی است یعنی اگر کسی حرکت کند و از مملکت وجود خودش خارج شود و از قید و حصرها و ناپاکی‌ها خارج شود؛ اگر این اتفاق بیفتد و قیدها از وجود انسان برداشته شود و انانیتی که در نهاد او است کنار برود زمینه فراهم می‌شود با یک مرکز ارزش و مرکز معنویتی ارتباط پیدا کند که آن مرکز معنویت برای او ارزش‌آفرینی می‌کند. مقصود از ارزش همین ثواب‌هایی است که سبب توسعه وجود او می‌شود. البته همانطور که عرض کردم این مسئله ذومراتب است.
مودت و محبت به اهل بیت(ع) باید زمینه ارتباط با وجه هدایتگری امامان معصوم را فراهم کند. وقتی این اتفاق می‌افتد و شخص مثلا با اشک ریختن برای اهل بیت(ع)، نسبت به ایشان اظهار محبت می‌کند، همین مسئله او را به یک جریان هدایتگری وصل می‌کند و فرد را از مسیر گناه خارج می‌کند.
نکته بعد اینکه ما حتما باید روایاتی که در این زمینه می‌خوانیم با آیه شریفه فهم کنیم؛ «ان الانسان لفی خسر الا الذین امنوا و عملوا الصالحات» که راه گریز از خسران و رسیدن به سعادت را فقط ایمان و عمل صالح می‌داند. اگر روایات وارده به این آیه بازگشت معنایش درست می‌شود. بنابراین زیارتی که منشا قوی شدن ایمان می‌شود، زیارتی که انسان را در مسیر هدایتگری اهل بیت(ع) قرار می‌دهد و او را اهل ایمان و عمل صالح می‌کند چنین آثاری به همراه دارد و ثواب‌هایی بر عمل او مترتب می‌کند.
انتهای پیام
