ناامیدی؛ مؤثرترین راه شیطان برای دعوت به گناه + فیلم

به گزارش ایکنا، در ادامه اجرای طرح «چهار فصل قرآنی»، مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور در سلسله‌درس‌گفتارهایی به مفاهیم، نکات تدبری و تفسیری سوره ضحی می‌پردازد.

---

بسم‌الله الرحمن الرحیم

 

موضوع بحث امید به آینده است. مبحث بسیار مهمی که از سه منظر اهمیت ویژه‌ای دارد. منظر اول؛ روانشناختی است. به هر حال یکی از چالش‌های تمدن امروزی امید به آینده است و ناامیدی و افسردگی فراگیرترین بیماری روانی قرن محسوب می‌شود. انسان به شکل طبیعی با مجموعه‌ای از نگرانی‌ها و اضطراب‌ها در زندگی روبروست و باید بتواند با آنها مقابله کند و همچنین در مقابل سختی‌ها این توانایی را داشته باشد که سلامتی روان و نشاط خود را حفظ کند. 

 

انگیزه و انرژی لازم برای این کار با امید داشتن انسان به آینده انسان به دست می‌آید. امید و آرامشی که از آن حاصل می‌شود، سرمایه اصلی زندگی انسان است و موجب می‌شود تا انسان به شکلی هدفمند در زندگی تکاپو داشته باشد.

 

انسان پُرامید نگاه مثبتی به آینده دارد و همیشه در همه شرایط احساس موفقیت می‌کند و اما فردی که امید به آینده ندارد، حتی در اوج قدرت مادی هم احساس ترس و پوچی می‌کند. در آیه 104 سوره مبارکه «نساء» خداوند خطاب به مسلمانان می‌فرماید: «وَلَا تَهِنُوا فِی ابْتِغَاءِ الْقَوْمِ...» یعنی در راه تعقیب دشمن احساس سستی نداشته باشد چرا که اگر برای شما سختی و درد و رنج دارد، آنها نیز مثل شما سختی می‌کشند، اما در ادامه با این عبارت روبرو هستیم: «...وَتَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ مَا لَا يَرْجُونَ...» به این معنی که شما امیدی از جانب پروردگار دارید که آنها ندارند و به این واسطه وجه مهم برتری شما امید به آینده و لطف پروردگار است.

 

در سوره مبارکه آل عمران نیز خداوند می فرماید: «و لاتهنوا و لاتحزنوا» سست و غمگین نشوید، چرا که اگر شما ایمان داشته باشید، برتر هستید. اساساً انسان مؤمن هیچ وقت احساس ناامیدی نمی‌کند، چرا که فقط کافران از رحمت خداوند مأیوس می‌شوند.

 

روانشناسی نیز به شکل ویژه در دو دهه اخیر روی این موضوع تمرکز داشته است تا راهکارهایی را به دست آورد که انسان‌ها را از اضطراب و ناامیدی نجات دهد، بنابر این نگرش امیدوارانه یکی از مؤثرترین روش‌های درمان بیماری‌های روانی است.

 

منظر دوم اهمیت امید به آینده، نگرش دینی است. القای ناامیدی یکی از مؤثرترین روش‌های شیطان برای انحراف انسان است. خداوند در آیه 268 سوره بقره می‌فرماید: «الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَ يَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشَاءِ» و به توضیح عملیات شیطان می‌پردازد که وعده فقر می‌دهد که دربردارنده خبری منفی از آینده است و به این واسطه انسان را مأیوس می‌کند به این معنی که خدا نامهربان است و قرار نیست به تو روزی دهد و به محض اینکه انسان این امر را باور کرد آن زمان است که او را امر به انجام کارهای ناپسند می‌کند، اما در مقابل این خداوند است که وعده مغفرت و گشایش می‌دهد؛ «...وَاللَّهُ يَعِدُكُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَفَضْلًا...».

 

منظر و بُعد سوم اهمیت امید به آینده، وجه جامعه‌شناسانه آن است. کشور ما در شرایط خاصی قرار دارد. با چالش‌های گوناگون اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی روبرو است و البته با برخی سیاه‌نمایی‌های مغرضانه داخلی و خارجی تشدید شده که در تحلیل‌ها، اخبار و گفت‌و‌گوها خط ناامیدی نیز دیده می‌شود و گاه تعمدی است و گاه نیز سهوی است که این امر ذهن بسیاری از مردم به ویژه جوانان را درگیر خود ساخته و آنها را نسبت به آینده بی‌انگیزه کرده است.

 

این درست است که مشکلات و نارسایی‌هایی وجود دارد و این امر قابل انکار نیست، اما امکانات و ظرفیت‌های زیادی وجود دارد که بتوان با توسل به آنها مشکلات را رفع و رجوع کرد. اینگونه نیست که همه جنبه‌های گوناگون مدیریت کشور دچار نارسایی و مشکلات باشد؛ به هر حال ما در طی این سالیان با دستاوردهای زیادی نیز روبرو بوده‌ایم و برای حل مشکلات و مسائل نیز می‌شود با تلاش بیشتر و برنامه‌ریزی دقیق‌تر به توفیقاتی نائل شد و امید به آینده را بیش از پیش در جامعه تزریق کرد.

 

حال باید دید که نظر قرآن در این زمینه چیست؟ در چه شرایطی باید امید به آینده داشت و آیا امید به آینده که قرآن آن را توصیف می‌کند، نوعی خوش‌خیالی است؟ یا می‌توان با راهکارهایی چیزی را در آینده رقم زد که به اتکای به آن اکنون نیز خوش‌بین باشیم. طرح و پاسخ به چنین پرسش‌هایی، مواردی است که در جلسات آینده به آنها خواهیم پرداخت.