معاد؛ ضامن اجرایی احکام الهی

به گزارش ایکنا، انجمن علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه حکیم سبزواری با همکاری انجمن‌های علمی دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه علوم قرآن شهرستان سبزوار و کانون قرآن و عترت دانشگاه حضرت معصومه‌(س)، برنامه «شب‌های معرفت» را با سخنرانی اساتید مختلف برگزار می‌کند. 

حجت‌الاسلام سیدمحمد بازقندی، استاد حوزه و دانشگاه در شامگاه دوشنبه 13 اسفند مصادف با دومین روز ماه رمضان در سخنانی با موضوع «معاد در قرآن» گفت: معاد بعد از توحید از مهم‌ترین چیزهایی است که قرآن به آن اشاره کرده است و برخی، آیات مربوط به معاد در قرآن را هزار و 200 آیه و برخی، تا دو هزار آیه برشمرده‌اند؛ یعنی نزدیک به یک سوم آیات مربوط به معاد، قیامت، بهشت، جهنم و... است که نشان از اهمیت و تأثیرگذاری این موضوع دارد. 

وی ادامه داد: در حدود 30 آیه از قرآن بحث معاد را بلافاصله بعد از توحید مطرح می‌کند آیاتی مانند «امَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ» و بیش از صدبار عبارت «یَوْمِ الْآخِرِ» آمده است و اگر بخواهیم میانگینی بگیریم تقریباً هر صفحه از قرآن به مسئله قیامت اشاره کرده است؛ مثلاً سوره حمد که در ابتدای قرآن است آیه «مالک یوم‌الدین» را مشاهده می‌کنیم که بحث قیامت را مورد توجه قرار می‌دهد و در صفحه دوم نیز همیگونه که آیه «بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ» را مشاهده می‌کنیم یعنی در صفحه‌ای از قرآن نیست که به معاد اشاره نشده است. 

بازقندی علت توجه و تمرکز قرآن به معاد را اینگونه شرح داد:‌ دلیل اول این است که ایمان به خدا بدون معاد کامل نمی‌شود یعنی در ادامه توحید باید اعتقاد به آخرتی هم وجود باشد و بدون ایمان به معاد، ایمان ناقص است. دلیل دیگری که ذکر شده این است که ایمان به معاد به زندگی انسان معنا می‌دهد. دلیل دیگر اینکه معاد ضامن اجرایی احکام الهی است. دلیل بعدی این است که معاد سبب می‌شود تا روح دنیاپرستی تضعیف شود. دلیل آخر اینکه معاد و باور به آن سبب آرامش در دنیا در مقابل مصائب و مشکلات می‌شود. 

این مدرس حوزه و دانشگاه اظهار کرد: دین نخستین که توسط حضرت آدم به وجود آمد بر پایه سه مؤلفه توحید، نبوت و معاد بود یعنی معاد در آموزه‌های اولین دین آسمانی هم وجود داشته است. اعتقاد به معاد و روز رستاخیز در اعتقادات اقوام گذشته نیز وجود داشته است. سوره اعراف در آیات 24 و 25 به این موضوع اشاره می‌کند که به حضرت آدم گفته می‌شود که زندگی شما محدود است و پس از مرگ برانگیخته خواهید شد... که به معاد اشاره دارد. 

دو راه تحقیق درباره معاد

وی ادامه داد: از دو راه می‌توانیم درباره معاد تحقیق کنیم؛ یکی از طریق عقل و دیگری از طریق وحی؛ منبع عقلانی محدود و در بسیاری مواقع دسترسی آن به معاد و جهاد دیگر محدود است اما منبع دوم که وحی است را می‌توان با مراجعه به قرآن استخراج کرد. ضرورت و امکان معاد را می‌توان با عقل اثبات کرد اما درباره آن دنیا و چگونگی آن، عقل ناتوان است و قرآن و سنت که متصل به وحی هستند از منابع بسیار مهم در مورد معادند. 

بازقندی اضافه کرد: معاد به معنای بازگشتن است و در قرآن یکبار به کار رفته است که در آیه 85 سوره قصص است که در آنجا نیز به معنای لغوی آن به کار رفته و برای مفهوم معاد از کلمات دیگری استفاده شده است. دلیل اصلی کسانی که معاد را منکر شده‌اند این است که آنها انسان را یک بعدی در نظر گرفته‌اند و فقط به بعد جسمانی او توجه دارند و به راحتی منکر قیامت شده‌اند. قرآن برای پاسخ دادن به این موضوع که انسان یک بعدی نیست و از دو بعد جسم و روح تشکیل شده است آیات مختلفی را مطرح می‌کند. اولین جایی که بعد از جدا شدن روح از بدن، روح مستقر می‌شود برزخ است که برزخ در قرآن کریم سه‌بار مورد استفاده واقع شده است که دو بار به معنای فاصله به کار رفته و یک بار به برزخ اصطلاحی توجه دارد. 

برزخ و قیامت در قرآن 

وی درباره برزخ شرح داد: در برزخ همه یکجا نیستند و ما بهشت و جهنم برزخی داریم که افراد تا قبل از قیامت و روز آخرت در آنجا حضور دارند. پرونده اعمال انسان در برزخ بسته می‌شود اما برای برخی هنوز پرونده اعمال باز است مثل افرادی که کار خیر ماندگاری انجام دادند و تا زمانی که آن کار پابرجا باشد برای فرد ثواب نوشته می‌شود. 

بازقندی با اشاره به قیامت بیان کرد: حدود هفتاد تعبیر درباره قیامت در قرآن آمده است که برخی از آنها عبارت است از یوم‌القیامه، یوم‌الحساب، یوم‌الدین، ‌یوم‌الجمع، یوم‌الفصل، یوم‌الخلود و... برخی از آیات قرآن به چگونگی امکان داشتن معاد پرداخته است و توضیحات و مثال‌هایی ارائه شده است. دلیل اصلی انکار معاد در آیه سه تا پنج سوره قیامت آمده است که انسان‌ها چرا معاد را انکار می‌کنند؛ زیرا بعد از پذیرفتن دین باید تا انتهای آن برود و برخی برای اینکه کاری انجام ندهند کلاً معاد و دین را نمی‌پذیرند.