نگاه مقام معظم رهبری به محیط زیست، قرآنی، فقهی و فلسفی است

به گزارش ایکنا، محمد یزدی؛ استاد دانشگاه شهید بهشتی، شامگاه 18 اسفندماه در نشست علمی «محیط زیست در نگرش قرآنی» از سلسله درس‌گفتارهای بیان قرآن که از سوی مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی با همکاری انجمن‌های علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه‌های سراسر کشور به مناسبت ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود، به دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای در این باره پرداخت.

 

عضو شورای عالی محیط زیست با بیان اینکه مبانی ارزشی دینی بر محیط زیست حاکم است، گفت: عدالت و حق حیات برای سایر موجودات از اصول بنیادین محیط زیست در نگاه اسلامی محسوب می‌شود؛ وقتی به رفتار و سخنان مقام معظم رهبری در این زمینه توجه کنیم ادبیات ایشان در مورد محیط زیست دو شاخصه دارد؛ شاخصه اول از منظر قرآنی است و دیگری از منظر حکومتی و اجرایی زیرا ایشان تجارب زیادی در طول مسئولیت‌های مختلف دارند.

 

وی افزود: پیگیری عدالت و حقوق عامه هم در سخنان ایشان به وضوح مشاهده می‌شود؛ ما دیدگاه‌های محیط زیستی مقام معظم رهبری را با علمای دیگر مانند آیت‌الله جوادی آملی مقایسه کردیم؛ نگاه علامه جوادی عمدتا فلسفی، فقهی است ولی مقام معظم رهبری علاوه بر نگاه فلسفی، فقهی و دینی نگاه اجرایی و حکمرانی هم دارند. مقام معظم رهبری از سال 1367 تاکنون در همه سال‌ها در هفته درختکاری چند درخت غرس می‌کنند و اغلب درختان کاشته‌شده هم مثمر است؛ در ادبیات قرآنی، 27 بار کلمه درخت و به خصوص شجره طیبه و درختان خرما و زیتون تکرار شده است؛ البته در قرآن گیاه هم داریم که 26 بار تکرار شده است؛ علت اینکه رهبری بر درختان مثمر تاکید دارند از این منظر است. 

عضو شورای عالی محیط زیست، اضافه کرد: ادبیات محیط زیستی ایشان علاوه بر ادبیات قرآنی، فقهی و دینی، معطوف به ایران هم هست؛ از سال 1379 تا 1399 ایشان 57 بار فقط بر درخت و درختکاری تاکید کرده‌اند و همه کلماتی که از سال 1375 تا 1403 استخراج کردیم حدود 225 بار به کلمه درخت و درختکاری اشاره فرموده‌اند؛ قرآن کریم هم بیش از 50 مورد به درخت اشاره دارد. تقریبا دوهزار و 615 بار در سخنرانی‌های ایشان کلمه محیط زست به کار رفته است و در آن به اهمیت درختکاری تاکید شده است. 133 مورد در مورد اهمیت درختکاری سخن گفته‌اند. 

 

یزدی با بیان اینکه در 15 بند سیاست‌های کلان محیط زیست که ایشان ابلاغ کردند دو بند کاملا اختصاصی در مورد اخلاق و فرهنگ و عدالت مبتنی بر ارزش‌های ایرانی اسلامی در زمینه محیط زیست تاکید شده است، تصریح کرد: ایشان در خیلی از جملاتشان تکه کلامی دارند و آن اینکه کاشت درخت نه تنها برای حفظ محیط زیست ضروری است بلکه آن را کاری انقلابی و دینی می‌دانند یعنی بر مبانی ارزشی تاکید دارند. 

 

وی افزود: درخت سه کارکرد عمده در طبیعت دارد؛ اول جذب کربن که همان آلودگی محیط زیست است؛ دوم اکسیژن تولید کرده و سوم هم باعث تعدیل دمای اطراف و جذب رطوبت می‌شود و اکوسیستم زنده ایجاد می‌کنند که باعث تداوم حیات سایر درختان و حیوانات است؛ در مسائل فقهی هم دو موضوع ستم بر محیط زیست و دیگری عدالت در مصرف منابع و پرهیز از اسراف وجود دارد؛ چنین دیدگاه‌هایی در سخنان مقام معظم رهبری هم بازتاب دارد. کشور ما به لحاظ شرایط زیست‌بوم وضعیت شکننده دارد؛ سرانه فضای سبز شهری حدود 12 متر است در حالی که استاندارد جهانی بیش از دو برابر است و علت اینکه ایشان در هر سال چند درخت کاشت می‌کنند به همین دلیل است.

 

استاد دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: در سیره پیامبر(ص) و ائمه(ع) هم اهمیت به درخت و درختکاری بسیار زیاد است و شکستن شاخه یک درخت را به شکستن بال یک فرشته الهی تشبیه کرده‌اند و آبیاری درختان نوعی صدقه دادن و ثواب محسوب شده است و قطع درختان از نظر فقهی کراهت دارد و در برخی ادبیات فقهی اگر بدون هدف و یا قطع درختان مثمر باشد حرام تلقی می‌شود. 

 

یزدی بیان کرد: نگاه فلسفی به محیط زیست هم از زاویه نگاه‌های دیگر در ادبیات ایشان است؛ مولوی توجه به محیط زیست را از راه‌های رسیدن به خداوند معرفی کرده است و فقهای بزرگ دینی ما مانند رهبر معظم انقلاب به این مسئله توجه و تسلط دارند و در ادبیات ایشان مشاهده می‌شود. سخنان ایشان هم بر مبانی قرآنی و هم حکمرانی و فلسفی حفظ محیط زیست استوار است.