اصلاح قوانین و جذب سرمایه‌های خرد برای اجرای «سرمایه‌گذاری برای تولید»

محمدجواد توکلی، استاد تمام اقتصاد و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در گفت‌وگو با ایکنا درباره راهکارهای تحقق شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» گفت: یکی از راهکارهای تحقق شعار سال تأکید بر اهمیت هدایت سرمایه‌های خرد به سمت تولید است؛ مردم ایران به‌طور سنتی اهل پس‌انداز هستند. حتی در سخت‌ترین شرایط اقتصادی هم خانوارها بخشی از درآمدشان را برای آینده ذخیره می‌کنند اما مسئله این است که این سرمایه‌های خرد اغلب به سمت بازارهایی می‌روند که نه‌تنها کمکی به تولید نمی‌کنند، بلکه باعث التهاب اقتصادی می‌شوند.

وی با اشاره به رشد تقاضا در بازارهایی مانند ارز، سکه، خودرو و مسکن و ضرورت هدایت این نوع سرمایه‌گذاری‌ها به سمت تولید تصریح کرد: این بازارها به دلیل نقدشوندگی بالا، جذابیت روانی و ذهنی برای مردم دارند. افراد می‌خواهند ارزش پولشان حفظ شود، پس پول خود را به دارایی‌هایی تبدیل می‌کنند که در کوتاه‌مدت سودآور باشد اما این رفتار به افزایش قیمت دارایی‌ها و گسترش شکاف طبقاتی منجر می‌شود پس ضرورت دارد که با اعتمادسازی و فراهم آوردن بسترهای مناسب سرمایه‌های موجود در بازارهای غیرمولد را به سمت بازارهای مولد سوق داد.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به جایگاه بورس در حوزه تحقق شعار سال تأکید کرد: در سال‌های اخیر شاهد هجوم سرمایه‌های خرد به بورس نیز بودیم البته اصل ورود به بورس منفی نیست اما وقتی این ورود بدون آموزش، نظارت و زیرساخت‌های لازم باشد به بورس هم آسیب می‌زند؛ نمونه‌اش را در ریزش‌های سنگین سال‌های گذشته دیدیم که به بی‌اعتمادی عمومی انجامید.

نقش حاکمیت در هدایت سرمایه‌ها

این استاد تمام اقتصاد با اشاره به نقش حاکمیت در هدایت سرمایه‌ها به سمت تولید گفت: نقش دولت و نهادهای حاکمیتی در این زمینه حیاتی است؛ دولت باید سازوکارهایی فراهم کند که سرمایه‌گذاری مولد برای مردم هم ساده باشد، هم سودآور، هم کم‌ریسک. اگر مردم حس کنند ورودشان به تولید یا صنایع کوچک می‌تواند هم ارزش پولشان را حفظ کند و هم سود معقولی داشته باشد، دیگر به بازارهای دلالی گرایش پیدا نمی‌کنند.

وی ادامه داد: یکی از دلایل گرایش به بازارهای غیرمولد، عدم شفافیت و نبود ساختارهای امن سرمایه‌گذاری است. مردم نمی‌دانند اگر بخواهند وارد یک طرح تولیدی شوند چه مسیری را باید طی کنند، چه تضمینی برای بازگشت سرمایه هست و چقدر باید مالیات یا هزینه بدهند. این ابهامات باعث می‌شود به گزینه‌های ساده‌تر ولی مضرتر پناه ببرند.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) یکی از راهکارهای کاربردی برای هدایت سرمایه‌های خرد را تشکیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری محلی دانست و اظهار کرد: این صندوق‌ها می‌توانند در سطح محله‌ها، شهرستان‌ها یا استان‌ها شکل بگیرند و منابع خرد مردم را تجمیع کنند. با یک مدیریت شفاف و تخصصی، این منابع می‌تواند وارد پروژه‌های صنعتی، کشاورزی یا خدماتی شود و سود آن هم بین سرمایه‌گذاران تقسیم شود.

توکلی با بیان اینکه در کشورهای موفق دنیا مردم نقش فعالی در تأمین مالی تولید دارند، گفت: مثلاً در آلمان یا ژاپن تعاونی‌های مردمی یا صندوق‌های محلی؛ پروژه‌های انرژی پاک، کشاورزی مدرن یا حتی تولید قطعات صنعتی را پیش می‌برند. آنچه مهم است اعتماد عمومی، شفافیت، سودآوری منطقی و حمایت دولت است.

نقش آموزش در تحقق شعار سال

این استاد اقتصاد با اشاره به نقش آموزش در تحقق شعار سال تأکید کرد: بدون فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی، حتی بهترین ابزارها هم کارایی ندارند. مردم باید یاد بگیرند که سرمایه‌گذاری چیست، چه تفاوتی با سوداگری دارد و چگونه می‌توانند با ریسک پایین وارد مسیر تولید شوند. این آموزش می‌تواند از طریق رسانه ملی، شبکه‌های اجتماعی یا حتی آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها صورت گیرد.

توکلی در ادامه گفت: ما در کشور ظرفیت‌های تولیدی زیادی داریم که مغفول مانده‌اند؛ از صنایع تبدیلی کشاورزی گرفته تا تولید دانش‌بنیان یا صنایع فرهنگی. این حوزه‌ها می‌توانند سودآوری بالا، اشتغال‌زایی و رشد منطقه‌ای به همراه داشته باشند ولی نیازمند سرمایه‌گذاری هستند؛ سرمایه‌ای که در خانه‌ها، طلاها و حساب‌های بانکی راکد مانده است.

وی تأکید کرد: یک مثال موفق در کشور ما، صندوق‌های قرض‌الحسنه محلی یا تعاونی‌های روستایی هستند که سال‌هاست با سرمایه‌های خرد مردم کار می‌کنند. اگر این مدل‌ها توسعه پیدا کنند، شفاف‌سازی شوند و از نظر حقوقی و اقتصادی تقویت شوند، می‌توانند نقش مؤثری در تأمین مالی تولید داشته باشند.

نقش مجلس و دولت در ایجاد قوانین تسهیل‌گر

توکلی همچنین به نقش مجلس و دولت در ایجاد قوانین تسهیل‌گر اشاره کرد و گفت: باید قوانین جدیدی تصویب شود که امکان راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری کوچک را تسهیل کند، معافیت‌های مالیاتی برای آن‌ها در نظر بگیرد و نظارت شفافی برای اعتمادسازی ایجاد کند. این‌گونه می‌توان موتور تولید را با پول مردم روشن کرد.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) افزود: در کنار اصلاح قوانین، باید نهادهای تخصصی هم شکل بگیرند. نهادهایی که هم بتوانند پروژه‌های تولیدی را شناسایی و ارزیابی کنند، هم منابع مالی را جذب کنند و هم گزارش‌دهی شفاف به سرمایه‌گذاران داشته باشند؛ این نهادها می‌توانند شبه‌دولتی یا غیردولتی باشند اما باید حرفه‌ای و پاسخگو عمل کنند. 

این کارشناس اقتصادی در پایان گفت: سرمایه‌های خرد مردم اگر به سمت تولید هدایت شوند، می‌توانند تحول بزرگی در اقتصاد کشور ایجاد کنند. این سرمایه‌ها مثل آب‌های زیرزمینی هستند که اگر درست مدیریت شوند، می‌توانند زمین خشک تولید را سیراب کنند اما اگر به حال خود رها شوند، یا هدر می‌روند یا سیل تخریب‌گر می‌شوند.