محمد عامر غدیره؛ استاد برجسته دانشگاه لیون فرانسه و مترجم قرآن

به گزارش ایکنا به نقل از نبأ تونس، در این نوشتار به بررسی مختصری درباره زندگی محمد عامر غدیره، استاد فقید ادبیات عرب در دانشگاه لیون فرانسه می‌پردازیم:

 

 پروفسور محمد عامر غدیره در ۲۷ اکتبر ۱۹۲۶ در شهر المونستیر تونس در خانواده‌ای میهن‌پرست و تحصیل‌کرده با اصالت بربر متولد شد که از مراکش به تونس مهاجرت کرده بودند. او با برادرش، حمادی غدیره ـ که مهندس کشاورزی بود و سپس رئیس اتحادیه ملی کشاورزان و در نهایت وزیر کشاورزی شد ـ خواهرش زهرا و چهار خواهر و برادر ناتنی از همسر اول پدرش، بزرگ شد.

 

در اول اکتبر ۱۹۳۲، محمد عامر غدیره کوچک به همراه چهار نفر از دوستانش، در مدرسه فرانسوی ـ عربی در الموناستیر ثبت نام کرد. او در آنجا تحصیلات ابتدایی خود را دنبال کرد و توسط بهترین معلمان آنجا، به‌ویژه مدیر مدرسه و معلم ریاضیات، یعنی هنری پتش، سرباز سابق ارتش فرانسه در طول جنگ جهانی اول که بینایی خود را در آنجا از دست داد، و همسرش مادام پتش، معلم زبان فرانسوی و محمد زهره، معلم تونسی آموزش دید.

 

پس از اخذ گواهینامه پایان دوره ابتدایی، بلافاصله در آزمون ورودی کالج الصادقیه در تونس قبول شد، و در آنجا زیر نظر بهترین اساتید فرانسوی و تونسی، به‌ویژه عبدالوهاب بکیر، استاد محمود المسعدی و شیخ بن عاشور تحصیل کرد.

 

پس از اخذ مدرک لیسانس در سال ۱۹۴۶، برای ادامه تحصیل در رشته زبان و ادبیات عرب در دانشگاه سوربن به فرانسه سفر کرد. در سال ۱۹۴۹ مدرک لیسانس خود را دریافت کرد و در سال ۱۹۵۲، با موفقیت در آزمون تدریس زبان و ادبیات عرب قبول شد و به یکی از معدود معلمان برجسته در این رشته، در تونسِ دوران استعمار تبدیل شد.

 

معلم جوان، محمد عامر غدیره پس از بازگشت از فرانسه، تدریس در مدرسه الصادقیه را از سال ۱۹۵۲ تا ۱۹۵۴ دنبال کرد و سپس در دبیرستان دختران مونتفلیری مشغول به تدریس شد. در سال ۱۹۵۵، از او دعوت شد تا در دانشگاه لیون که در آن زمان دپارتمان زبان و ادبیات عرب نداشت تدریس کند، در حالی که همزمان به دانشجویانی که برای امتحان ورودی در سوربن آماده می‌شدند، درس می‌داد. در شهر لیون، او با شریک زندگی‌اش، آن ماری، استاد زبان فرانسوی آن دبیرستان آشنا شد. آنها در سال ۱۹۶۲صاحب یک پسر به نام ژان عامر (مدیر شرکت راه‌آهن ملی فرانسه) و دو دختر به نام‌های: لوسیل (روزنامه‌نگار روزنامه پاریس) و آلین (مهندس کشاورزی) شدند.

 

در سال ۱۹۶۱، او برنامه جامعی برای تأسیس دبیرخانه دولتی (که در آن زمان وزارت فرهنگ بود) تهیه کرد و آن را به رئیس جمهور وقت، حبیب بورقیبه ارائه داد. در ۷ اکتبر، بورقیبه، استاد الشاذلی القلیبی را به ریاست دبیرخانه دولتی تازه تأسیس فرهنگ و رسانه منصوب کرد. القلیبی با اکراه این سمت را پذیرفت، اما پس از درخواست ترجمه سخنرانی‌های رئیس جمهور بورقیبه به زبان فرانسوی، خیلی زود آنجا را ترک کرد. 

 

این دومین ناامیدی غدیره از دولت پس از استقلال بود. پس از بررسی دقیق با شریک زندگی‌اش، در پاییز ۱۹۶۴ تصمیم گرفت به فرانسه بازگردد. او به شهر لیون رفت و در آنجا دپارتمان زبان و ادبیات عرب را در دانشگاه لیون تأسیس و مدیریت کرد تا اینکه در سال ۱۹۹۶ بازنشسته شد و در آن زمان به پاس یک عمر فعالیت، از سوی دانشگاه نشان افتخار دریافت کرد.

 

از سال ۱۹۵۳ تا چند سال اخیر، استاد محمد عامر غدیره ده‌ها مقاله و پژوهش در تونس و خارج از این کشور در بسیاری از مجلات، نشریات و روزنامه‌های تونسی، از جمله: مجله «الندوة»، «الفکر»، «الوحدة» و «العمل التونسی» و غیره منتشر کرده است. مقالات مشابهی نیز از سال ۱۹۶۴ در مجلات و نشریات دانشگاهی تخصصی فرانسوی و خارجی منتشر شده است.

 

غدیره در سال ۱۹۵۷، قرآن کریم را به زبان فرانسوی ترجمه کرد و توسط انتشارات ادیشنز دو فلوو در لیون منتشر شد.

 

استاد محمد عامر غدیره همچنین چندین کتاب به زبان‌های عربی و فرانسوی منتشر کرده است که توسط چند انتشارات معتبر در تونس، فرانسه و سایر کشورها منتشر شده‌اند، از جمله:

 

ـ گفت‌وگو درباره اسلام و سکولاریسم، تونس، ۱۹۶۰.

ـ دیوان برادران ابن ابی عُیَینه، انتشارات مؤسسه فرانسوی دمشق، دمشق ۱۹۶۴.

ـ آیا ما در سرزمین مهاجرت هستیم؟ دارالغرب الاسلامی، بیروت، ۱۹۹۴.

ـ الشابی: زندگی و ترجمه اشعار او، چاپ صدم، چاپخانه الاتحاد، تونس، اکتبر 2009.

 

استاد محمد عامر غدیره همچنین آثار منتشر نشده بسیاری در رابطه با مسائل زبان و ادبیات عربی و ترجمه به زبان فرانسه دارد.

 

او در روز جمعه 13 ژوئن 2025 در سن 99 سالگی دار فانی را وداع گفت. پیکر او با حضور فرزندان، نوه‌ها، همکاران، دوستان و اعضای خانواده‌اش که در فرانسه ساکن هستند، در قبرستان اسلامی لیون، جایی که همسرش در سال ۲۰۰۹ به خاک سپرده شد، آرام گرفت.