Qur'an kwa Lugha ya Rohingya: Mradi wa Kuamsha Lugha ya Waliodhulumiwa
Rohingya ni jamii ya Kiindio-Arya yenye Waislamu wengi, wanaoishi katika jimbo la Rakhine, magharibi mwa Myanmar. Kabla ya mauaji ya halaiki ya mwaka 2017, takriban watu milioni 1.4 wa Rohingya waliishi Myanmar, ambapo zaidi ya 740,000 wamekimbilia Bangladesh.
Kabla ya mwaka 1989, eneo hilo lilijulikana kama Arakan, jina la kihistoria la ukanda wa kaskazini-mashariki wa Ghuba ya Bengali. Utawala wa kijeshi ulioingia madarakani mwaka 1988 ulibadilisha jina hilo kwa makusudi, ukitumia jina la kundi la Kibudha, Rakhine, kama sehemu ya mradi wa kitaifa wa kibaguzi wa kuwatenga Waislamu na kuifuta historia ya Rohingya.
Njama ya Kuifuta Rohingya
Tangu mwaka 1962, utawala wa kijeshi umewanyima Rohingya haki za kiraia na kisiasa, kwa madai kuwa si raia wa Myanmar bali ni wahamiaji haramu kutoka Bangladesh. Wamekosa elimu, huduma za afya, miundombinu na maendeleo ya kiuchumi, yote kwa makusudi. Mauaji ya mwaka 1978 yaliwalazimisha maelfu kukimbilia Bangladesh, na wengi walirudishwa kupitia makubaliano ya UN.
Mwaka 1982, Sheria ya Uraia ya Burma iliwatenga Rohingya kwa kutowataja kama “makabila ya kitaifa,” hivyo kuwafanya kuwa wasio na uraia. Mauaji na mateso yaliendelea 1991–1992, na kuongezeka zaidi kuanzia 2012 hadi kilele chake mwaka 2015. Umoja wa Mataifa ulitaja kampeni hiyo kama “mauaji ya halaiki” na “jinai dhidi ya ubinadamu.”
Wachambuzi na viongozi wa kimataifa, akiwemo Askofu Desmond Tutu, walilinganisha hali ya Rohingya na mfumo wa ubaguzi wa rangi wa Afrika Kusini. Mauaji ya 2017 yalipelekea Mahakama ya Kimataifa ya Jinai na Mahakama ya Kimataifa ya Haki kuchunguza jinai hizo.
Kuendeleza Maandishi ya Lugha ya Rohingya
Lugha ya Rohingya inahusiana kwa karibu na Kibengali cha Chittagong, mashariki mwa Bangladesh. Kwa kuwa jamii ya Rohingya ni ya vijijini, lugha yao hutumika zaidi kwa mazungumzo kuliko maandishi. Katika kipindi cha ukoloni, maandishi yalikuwa kwa Kiingereza au Kiurdu, na baada ya uhuru, kwa Kiburma.
Mwaka 1985, mwanazuoni wa Kiislamu Muhammad Hanif alibuni maandishi ya Rohingya yaliyochochewa na Kiarabu, yanayojulikana kama “Hanif Rohingya script.” Mwaka 1999, maandishi ya Kilatini pia yalipendekezwa. Kuongezwa kwa maandishi ya Hanif kwenye mfumo wa Unicode mwaka 2018 ilikuwa hatua kubwa ya kuhifadhi utamaduni wa Rohingya. Google pia iliunda fonti ya Rohingya na kibodi ya mtandaoni.
Hanif alisema: “Ikiwa watu hawana maandishi yao, ni rahisi kusema hawapo kama jamii ya kikabila, na ni rahisi kuwanyamazisha.”
Mradi wa Tafsiri ya Qur'an kwa Rohingya
Mradi huu ulianzishwa na Qutub Shah, mwanafunzi wa PhD katika Chuo Kikuu cha Kiislamu cha Kimataifa Malaysia, kwa ushirikiano na Dakwah Corner Bookstore ya Kuala Lumpur. Kwa kuwa Rohingya wengi hawajui kusoma lugha yao, timu ilianza kwa kutengeneza tafsiri ya Qur'an ya mdomo, kwa sauti na video, kabla ya maandishi.
Walitumia tafsiri na tafsiri za Qur'an kwa Kiingereza, Kiurdu, Kibengali na Kiburma kutoka Kongregesheni ya Mfalme Fahd, na kisomo cha Sheikh Muhammad Ayub, mzaliwa wa Makkah kutoka familia ya wakimbizi wa Rohingya, ambaye baadaye alihudumu kama imamu wa Masjid al-Nabawi.
Tafsiri hiyo ya mdomo ilikamilika Agosti 2023, na inapatikana kupitia app ya Rohingya Quran kwa iOS na Android, tovuti rasmi rohingyaquran.com, YouTube, na mitandao ya kijamii.
Kuandika Qur'an kwa Rohingya: Njia ya Kuhuisha Lugha
Toleo la maandishi kwa maandishi ya Hanif linaendelea, likianza na Surah tano za mwanzo. Timu ya tafsiri ilikumbana na changamoto nyingi, hasa historia ya ukandamizaji wa lugha ya Rohingya. Walisema: “Lugha hii imepoteza misemo mingi, na mingine imechukuliwa kutoka lugha za wenyeji. Hakuna maandiko ya kitaaluma wala fasihi ya Rohingya.”
3495308
