جریانات سیاسی پس از عاشورا و اهتمام امام سجاد(ع) به انتشار معارف اسلامی
گروه اندیشه: در دوران امام زین‌العابدین(ع)، جریان‌های سیاسی زیادی پیرامون ایشان وجود داشت اما ایشان با توجه به شرایط نامساعد سیاسی، سعی کردند معارف بلند اسلامی را از طریق قالب ظاهری دعا به مسلمانان منتقل کنند و آنها را از دست امویان نجات دهند.
حجت‌الاسلام و المسلمین مصطفى صادقى، مدیر گروه تشیع پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع)،در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در خصوص جریان‌های سیاسی دوران امام سجاد(ع) و ارتباط امام با این جریان‌ها گفت: بعد از شهادت امام حسین(ع)، مردم بیدار شدند و ضمن التفات به بی‌وفایی خود نسبت به امام حسین(ع) متوجه معایب و نقایص بنی امیه می‌شوند. به همین دلیل در دوره امام سجاد(ع) جریان‌های سیاسی زیادی مانند واقعه حره، قیام ابن زبیر که البته چندان خالصانه نبود، قیام مختار و توابین در اطراف ایشان پدیدار می‌شود. در این دوران دو قیام شیعی؛ یکی به نام قیام مختار که قیام مثبتی است و دیگری هم قیام توابین که از قیام مختار هم قوی‌تر و هم در هم‌سویی و ارتباط بیشتری با خاندان پیامبر(ص) بود، وجود داشتند.
وی در ادامه افزود: از میان این چهار قیامی که در دوران امام سجاد(ع) رخ داد، قیام ابن زبیر قوی‌تر بود که در طول 11 سال معاصر با امام سجاد(ع) با خلافت بنی امیه و شام درگیر بود. در این دوران آنچه از رفتار سیاسی امام سجاد(ع) می‌بینیم، چیزی جز سکوت و عدم همراهی نیست؛ البته سکوت امام به معنای سکون نیست.
دشمنی ابن زبیر با خاندان نبوت(ص)
وی با بیان اینکه ابن زبیر نه تنها با اهل بیت(ع) میانه‌ای نداشت، بلکه با ایشان دشمنی هم داشت، اظهار کرد: او حتی صلوات را در نماز جمعه نیز حذف می‌کند و در پاسخ به اعتراض‌هایی که به او می‌شده می‌گوید، این مسئله مورد استفاده خاندان پیامبر قرار می‌گیرد. امام زین‌العابدین(ع) در این دوران برای انتقال معارف شیعی به پرورش شاگردان و هم‌چنین نگارش صحیفه سجادیه پرداختند و از این طریق معارف شیعی را به نسل‌های بعدی منتقل نمودند. یکی از دلایل مهمی که امام سجاد(ع) پیوسته و مکرر در اول و آخر هر دعایی یا در اول هر دعایی بر پیامبر و خاندان پاکش می‌فرستد، شاید به این علت باشد که در دوره‌ای است که ابن زبیر چنین اقدامات و چنین طرز فکری دارد.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: وقعه حره نیز در مقابل بنی امیه بود. دشمن مشترک همه این قیام‌ها بنی امیه و شام بودند، اما باز هم می‌بینیم که امام(ع) با هیچ‌کدام از این قیام‌ها همراهی و مشارکت ندارد. در پاسخ به این پرسش که امام(ع) چرا با هیچ‌کدام از این جریانات همراهی ندارد، باید گفت که امام سجاد(ع) حتی برای همراهی با مختار و توابین نیز شرایط را مناسب نمی‌بینند.
ارتباط امام سجاد(ع) و مختار
وی بیان کرد: روایاتی هست که مختار با امام سجاد(ع) ارتباط داشته و از ایشان دستور می‌گرفته و لیکن نمی‌توان به آن روایات اعتماد کرد و مطمئن شد. قیام مختار قیامی به معنای عام بوده و گرچه مختار اهل بیت(ع) را خوش‌حال کرده و انتقام شهدای کربلا را گرفته‌است، ولی این که با برنامه ریزی و همکاری با امام سجاد(ع) بوده باشد را نمی‌توان پذیرفت.
قیام توابین و ارتباط با امام سجاد(ع)
حجت‌الاسلام صادقی گفت: مهم‌تر از قیام مختار، قیام توابین است که آنها اخلاص بیشتری در کار داشتند و ادعایشان هم این بود که اگر ما موفق بشویم و پیروز شویم، کار را به اهل بیت(ع) واگذار می‌کنیم، اما آنها ادعای خود را به دلیل اینکه شرایط مناسب نبود، صریحاً بیان نمی‌کردند. باز در این نقطه می‌بینیم که هم امام سجاد(ع) رابطه‌ای با ایشان ندارد و هم اینکه آنها برای اینکه شرایط سیاسی مناسب نبوده و ترس آن را داشتند که امام در تنگنا قرار بگیرد، رابطه‌ای با امام(ع) برقرار نمی‌کردند.
نقش امام سجاد(ع) در نجات مسلمانان و انسان‌دوستی ایشان
وی بیان کرد: در واقع امام زین‌العابدین(ع) شیعه و حتی می‌توانیم بگوییم مسلمانان را از دست بنی امیه و شداید دوران بعد از شهادت امام حسین(ع) عبور می‌دهد. ایشان این مهم را عمدتا در قالب ظاهری دعا که معارف بلندی را در خود جای داده، انجام می‌دهد و آنچه که وظیفه امامت بوده را به انجام می‌رساند. نکته مهمی که باید تأکید کرد، این است که ایشان تعامل مثبتی با همه دارد و این تعامل قوی تا آن حد بوده که برخی تصور کرده‌اند وقتی وقعه حره رخ داده، امام سجاد(ع) خانواده مروان را پناه داده‌است. باید در نظر داشت که این عمل امام حاصل تعامل نبوده، بلکه فعلی انسان دوستانه بوده که باید برای ما نیز سرلوحه اخلاق و عمل باشد. مروان یکی از سرسخت‌ترین دشمنان امام(ع) و دشمن قطعی اهل بیت(ع) است با این حال در حادثه‌ای که شهر امن نیست، خانواده خود را به امام زین‌العابدین(ع) می‌سپارد و امام(ع) هم از آنها نگهداری می‌کند.
