تأملی در وجوه پیدا و پنهان نان

به گزارش ایکنا، کتاب «سرودن نان» از مجموعه کتاب‌های «زندگی پنهان چیزهای معمولی» از نشر اطراف به تازگی منتشر شده است. اسکات کاتلر شرشو، نویسنده کتاب ما را دعوت می‌کند تا از تصویر رمانتیک و آشنایی که از کودکی با نان داشته‌ایم فراتر رویم و به وجوه پنهان، غریب و حتی هراس‌انگیزی فکر کنیم که نان می‌تواند داشته باشد. 

اسکات کاتلر شرشو در فصل‌های کتاب خواننده را با مسیر پر فراز و نشیبی که این پدیده آشنا طی کرده آشنا کرده تا نشان دهد که چگونه پدیده‌های ساده از سرگذشت پیچیده‌ای برخوردارند. 

در معرفی کتاب آمده است:

نان پدیده‌ای زنده و پیچیده است. شاید هیچ‌ چیز در زندگی روزمره آشناتر و پیش‌پا‌ افتاده‌تر از نان نباشد. بوی نان داغ ما را به خانه کودکی می‌برد و نبودنش سر سفره هنوز برای بسیاری تحمل‌ناپذیر است.

این کتاب سفری است شگفت‌انگیز؛ سفری که از همکاری باستانی انسان با میکرو ارگانیسم‌های زنده در فرایند تخمیر آغاز می‌شود، از شورش‌ها و انقلاب‌هایی می‌گذرد که برای نان برپا شدند و به تقدس آن در آیین‌های مذهبی و حضورش در ادبیات و اساطیر ختم می‌شود.

نان محصول رقص پیچیده زمان و مکان است. «سرودن نان» فلسفه، ادبیات و تاریخ را بستری برای تأمل در تجربه پیچیده نان می‌کند و خواننده را به بازاندیشی درباره نقش آن در زندگی بشری فرامی‌خواند.

نان چیست؟ در نگاه اول، پاسخ آسان به نظر می‌رسد: خوراکی ساده. اما نان را نباید فقط غذایی برای سیر کردن شکم دانست. نان پدیده‌ای‌ است زنده و پیچیده؛ نمادی از هم‌زیستی انسان و مخمرها که می‌تواند به فساد یا زایش منجر شود. کتاب «سرودن نان» نشان می‌دهد که نان بر خلاف ظاهرش هرگز خوراکی پیش پا افتاده نبوده، بلکه همیشه محملی بوده برای طرح مسائل پیچیده بشری.

تجربه پخت نان انگار نوعی بازی با زمان است. خمیر زنده است، اما نه به شکلی که ما معمولا زندگی را می‌فهمیم. خمیر نفس می‌کشد، تغییر می‌کند و در این فرایند، ما را به چیزی فراتر از خودمان پیوند می‌دهد: به میکرو ارگانیسم‌ها، به تاریخ، به زمین.

اسکات کاتلر شرشو، برای تحلیل نان و سیر تاریخی آن، از دریدا کمک می‌گیرد و با الهام از مفهوم بیگانه‌ سازی او، از ما می‌خواهد نان را نه خوراکی آشنا، که بیگانه‌ای واقعی ببینیم. او با این تغییر منظر، به جهان پیچیده و چندوجهی نان سرک می‌کشد و به جای ارائه روایتی خطی و تاریخی، به کمک شبکه‌ای درهم‌ تنیده از مفاهیم، نان را در نقطه تلاقی رشته‌های گوناگون دانش بشری قرار می‌دهد.

سرودن نان ما را به جهان میکروسکوپی نان می‌برد؛ به اجتماع مخمرها و باکتری‌هایی که در فرایند تخمیر، شریک انسان در یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهایش بوده‌اند. همزمان، تحلیلی تاریخی و جامعه‌ شناختی نیز به این شبکه اضافه می‌کند. کتاب به یادمان می‌آورد که نان هرگز ابژه‌ای خنثا نبوده است. برای مثال رنگ نان در روم باستان یا اروپای قرون وسطا نشانه آشکار تمایز طبقاتی بوده است.

شرشو در ادامه، تحلیل‌هایش را به اسطوره‌شناسی، دین و ادبیات پیوند می‌زند و از جایگاه مقدس نان در آیین‌های کهن – از نان فطیر یهودیان در عید فصح تا بدن مسیح در عشای ربانی – سخن می‌گوید.

آنچه کتاب «سرودن نان» را متمایز می‌کند نگاه کل‌نگرانه آن است. نویسنده با کنار هم گذاشتن وجوه گوناگون، در نهایت به تصویری بزرگ‌تر دست می‌یابد. از نگاه او، نان فقط نوعی خوراک نیست، بلکه ذره‌بینی است برای مشاهده بزرگ‌ترین تضادهای هستی انسان: زندگی و مرگ، فرد و اجتماع، امر مادی و امر متعالی، و ضرورت و آزادی.

کتاب سرودن نان در مجموعه «زندگی پنهان چیزهای معمولی» نشر اطراف منتشر شده و ملیکا خوش‌نژاد آن را ترجمه کرده است.

کتاب «میزها و دیوارها» اولین کتاب این مجموعه است که پیش‌تر منتشر شده بود.