احیای مذهب جعفری از جمله اقدامات مهم شیخ صفی‌الدین اردبیلی است

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نخستین همایش  بین‌المللی شیخ‌العارفین، سیدصفی‌الدین اردبیلی به مناسبت هفتصدمین سالگرد رحلت این شخصیت بزرگوار، امروز دوشنبه، 16 د ی‌ماه با حضور اساتید و متخصصان برتر کشوری، مقامات لشکری و مهمانان خارجی در مرکز همایش‌های کتابخانه ملی ایران برگزار شد. حجت الاسلام والمسلمین سیدسلمان صفوی، رئیس مرکز مطالعات تحقیقات شیخ صفی‌الدین اردبیلی، رحیم صفوی، دستیار و مشاور عالی مقام معظم رهبری، آیت‌الله محسن اراکی، دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و غلام‌رضا عوانی، فیلسوف ایرانی از سخنرانان این همایش بودند.

غلامرضا اعوانی رئیس انجمن فلسفه و حکمت ایران طی سخنانی با اشاره به این‌که‌ شیخ صفی‌الدین اردبیلی حق بزرگی به گردن ایران دارد، گفت: با وجود اینکه بعد از گذشت سی و چند سال و برگزاری کنگره‌های بسیار، تشکیل بزرگداشت شیخ صفی به تأخیر افتاده، اما برگزاری این همایش شروع خوبی است و جا دارد تا مصدر خدمات بزرگ فرهنگی کشور واقع شده و هم‌چنین فرهنگ اسلامی و ایرانی کشور، با برگزاری چنین همایش‌هایی احیا شود.

نقش شیخ صفی در به فعلیت درآوردن استعداد جامعه

وی در تبیین علل عظمت شخصیت شیخ‌صفی‌ عنوان کرد: هر انسان بزرگی که بروز می‌کند نشان از آن دارد که جامعه دارای استعدادهایی است و او آن استعدادها را از قوه به فعل درمی‌آورد. شیخ صفی‌الدین انسان بزرگی بود که توانست استعدادهای بالقوه جامعه عصر خود را به فعلیت برساند. او خواسته‌های درونی حضرت رسول(ص) را در زمان خود اجابت کرد. در قرآن داستان پیامبران زیادی آمده که هر کدام رسالتی داشتند و در ازای کار خود چیزی نخواستند مگر حضرت محمد(ص). حضرت رسول (ص) در ازای ادای رسالت خود یک چیز را از امت خود می‌خواهد و آن محبت اهل‌ بیت(ع) است که راهی به سوی خداوند است و در حدیث ثقلین و آیات بسیاری از قرآن‌کریم بر آن تأکید شده،  این مطلبی هم که پیامبر اکرم(ص) خواسته برای سعادت مردمان بوده و باید دانست که در واقع سنی واقعی ائمه اطهار(ع) هستند. محبت اهل‌ بیت(ع) یکی از مواردی بود که شیخ‌ صفی‌الدین در عصر خود احیا کرد.

وی ادامه داد: تحقق وعده خداوند در مورد مودت اهل‌ بیت(ع) در زندگی شیخ صفی‌الدین جاری و ساری بود. از موارد دیگری که شیخ‌ صفی‌الدین آن را محقق کرد، وعده‌های حضرت رسول(ص) در مورد ایرانیان بود. پیامبر(ص) در موارد بسیاری نکاتی را در مورد ایرانیان متذکر شده‌اند. همانطور که در مورد سلمان فرمودند او از یاران اختصاصی ما و از اهل‌ بیت(ع) ما به شمار می‌آید. یکی از دستاوردهای حکومت صفویه که موجب عزت ایران بود حب اهل‌ بیت و تحقق وعده‌های حضرت رسول(ص) و خداوند است.

نقش شیخ صفی در به رسمیت دادن به شیعه جعفری در ایران

رئیس انجمن فلسفه و حکمت ایران، احیای مذهب جعفری را از جمله اقدامات مهم شیخ صفی‌الدین دانست و افزود: ‌ مذهب جعفری در ایران برای نخستین بار به صورت مذهب رسمی درآمد. شیخ‌ صفی‌الدین ولایت عرفانی و ولایت شیعی را در کنار هم جمع کرد. هیچ دینی بدون ولایت امکان‌پذیر نیست. اساس همه دین‌های ابراهیمی و غیرابراهیمی ولایت است. هر دینی دو جنبه دارد: جنبه یلی الخلق و جنبه یلی الحقی. اگر دین به سوی حق وجهی نداشته باشد ساخته انسان بوده و از جنبه‌های الهی دور است. ولایت اساس عرفان و حلقه اتصال عرفان شیعه است. باید در مورد عرفان دقت‌های بیشتری صورت بگیرد. ولایت از فروع نیست که مورد غفلت واقع شود، بلکه یک اصل اعتقادی به شمار می‌آید و به نظر همه عرفا ولایت مطلقه به حضرت علی (ع) می‌رسد. شیخ صفی‌الدین در حکومت صفویه این دو معنا را در کنار هم گرد آورد.

وی خاطرنشان کرد: توجه به علوم از ویژگی‌های دیگر شیخ‌ صفی‌الدین است. در بخشی از پیام مقام معظم رهبری آمده شیخ صفی‌الدین اردبیلی بین علوم ظاهری و باطنی شریعت و طریقت را در کنار هم جمع کرد و بدون حقیقت دین این کار میسر نیست. طریقت، سلوک الی‌الله و شریعت احکام دین است. اگر شریعت به تنهایی موجود باشد، قابل قبول نیست و طریقت و حقیقت راهی به سوی حق است که در عرفان شیخ‌ صفی‌الدین ظاهر می‌شود. در دوره شیخ صفی‌الدین علمای بزرگی مانند علامه حلی، سیدابن‌طاووس، علاءالدوله سمنانی و خواجه نصیر زندگی می‌کردند که همه‌شان در تشیع سهمی داشتند. خصوصیت دیگر شیخ صفی‌الدین اردبیلی فتوت و مردانگی بود که شرط عرفان و تشیع است. ولایت با فتوت آغاز می‌‌شود و در رأس تاریخ فتوت حضرت علی(ع) قرار دارد.

احیای هنر، فن و علوم در دوره صفوی

اعوانی تصریح کرد: احیای علوم و فنون، هنر‌ها و صنایع از جمله دستاوردهای شیخ صفی‌الدین و دولت صفویه است. در زمان صفویه هنر‌ها اوج گرفت و مساجد در ‌‌نهایت شکوه ساخته شد. دین بدون هنر وحیانی تکمیل نمی‌شود. در این دوره احیایی در فرهنگ ایران پدید آمد و حکمای بزرگی در قزوین و اصفهان ظهور کردند. در زمان شیخ صفی‌الدین عرفان که متشکل از شریعت، طریقت و حقیقت است متوازن بود، اما در سال‌های بعد گرایشاتی پیدا شد که عرفان و حکمت را زیر سؤال برد و به زوال حکومت صفویه منتج شد. اینجا بود که جنبه فقهی بر عرفان و حکمت غلبه کرد. بزرگانی پیدا شدند که ملاصدرا را تکفیر کردند. شریعت و فقه هر دو در کنار هم لازم است و افراد نباید بدون حقیقت به آن بپردازند.

وی در پایان گفت: شاه اسماعیل به همراه حکومت صفویه به تأسیس حکومت مغولان در هند کمک‌های بسیاری کردند. این اقدام از دستاوردهای دیگر ظهور صفی‌الدین در ایران بود. بابر بود که حکومت مغولان را در هند تأسیس کرد و از طریق نزدیکی با حاکمان صفویه مذهب تشیع را پذیرفت و به دنبال آن برخی از پادشاه مغول به ایران پناه آوردند. این کنگره‌ها می‌تواند در پیشبرد فرهنگ ما مؤثر واقع شود. علوم انسانی بعد از انقلاب ضعیف شده است. باید به این موارد توجه کرد و علومی مانند علم تاریخ را تقویت کرد. پرداختن به عرفان راستین مورد غفلت واقع شده و عرفان که بخشی از باطن دین را تشکیل می‌دهد مظلوم و مهجور باقی مانده است.