فضای مدیریتی کشور سنخیتی با تعاون ندارد/ سه دلیل ناکامی بخش تعاون

غلام‌رضا گودرزی، رئیس دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق(ع) در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، درباره دلایل ناکامی بخش تعاون در کشور و راهکارهای حل این مشکلات گفت: بر طبق قانون اساسی که احتمالا با منطق اقتصاد اسلامی طراحی شده است، اقتصاد ما دارای سه بخش و با اولویت دولتی، تعاونی و خصوصی است و این نگاه طراحان اقتصاد کشور است. اما اگر نگاهی به تجربه‌ای که به‌خصوص پس از انقلاب اسلامی که این موضوع، برجسته شده بیندازیم، مشاهده می‌کنیم که تجربه، تجربه موفقی نبوده است و تعاونی‌ها به آن جایگاهی که باید، نرسیده‌اند.

فضای مدیریتی کشور سنخیتی با تعاون ندارد

وی افزود: دلیل اول ناکامی بخش تعاون، این است که هرگز در طراحی مدل اقتصادی خود نگاه و رویکرد راهبردی به تعاونی‌ها نداشته‌ایم و تعاونی، اولویت اول یا دوم کشور نبوده است. مشکل دیگر، با توجه به برداشتی که بنده از فضای مدیریتی کشور دارم، این است که فضای مدیریتی کشور، بیشتر به بخش دولتی و سپس به بخش خصوصی تمایل دارد و سنخیتی با تعاون ندارد و من دلیل آن از بعد اجتماعی را هم به این مسئله مربوط می‌دانم که در کشور ما روحیه کار تیمی ضعیف است.

رئیس دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق(ع) خاطرنشان کرد: اصل اساسی تعاون بر وجود روحیه مشارکت است. تعاون، زمانی شکل می‌گیرد که افراد با روحیه همکاری، گذشت، ایثار وقت و جمع کردن سرمایه و انرژی در کنار هم و فداکاری در برخی موارد، یک کار بزرگ انجام دهند. در قالب چند پایان‌نامه که درباره ارزیابی وضعیت تعاون به آن پرداخته‌ایم، به این نکته رسیدیم که چون نگاه ما در کار جمعی ضعیف است، بالطبع، تعاونی‌های ما هم به شیوه مناسب، شکل نگرفته است.

نگاه بازار به تعاون منفی است

گودرزی ادامه داد: نکته دیگر، غلبه بخش دولتی در فضای اقتصادی ما است و ما به بخش دولتی حجیم، فعال و در برخی حوزه‌ها منحصر به فرد، عادت کرده‌ایم و پرداختن سیاستمداران ما به آن، برای شکستن این فضا و حرکت به سمت یک اقتصاد غیر دولتی- خواه خصوصی یا تعاونی-  سنگین است و نگاه اعتمادی مردم هم نگاه مثبتی نیست. پس ما در کنار طراحی‌های اقتصادی که برای گسترش بیشتر فعالیت‌های اقتصادی بخش تعاون انجام می‌دهیم، باید درمورد بسترسازی‌های اجرایی تعاونی‌ها هم کار کنیم.

گودرزی نکته سوم درباره علت ضعف تعاون در کشور را نگاه منفی بازار و مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان ما به تعاون دانست و گفت: مردم و بازاریان، بیش از اقبال به محصولات بخش تعاونی، به محصولات شرکت‌های خصوصی یا دولتی گرایش دارند و این شاید به این مربوط می‌شود که ما در برهه‌ای از اقتصاد خود از تعاونی در غیر از معنای واقعی خود استفاده کردیم و این باعث شد که نام و اعتباری که تعاونی‌ها در بسیاری از کشورها دارند، در این‌جا ضعیف باشد و تصویر ذهنی مردم و مصرف‌کنندگان درباره تعاون، مقداری  دچار ضعف شود.

تعاونی‌ها منطبق با مزیت نسبی کشور شکل بگیرند

وی تصریح کرد: آخرین نکته درباره آسیب‌های بخش تعاون که می‌توانم به آن اشاره کنم و در پایان‌نامه‌ای بر روی آن کار کردیم، این است که در کشورهای مختلف، تعاونی‌های گوناگون با مزیت‌های نسبی آن کشور وجود دارند. در کشوری که بحث‌های اقتصادی، بیشتر رواج دارد، تعاونی‌ها بیشتر به سمت تعاونی‌های اعتباری، مالی و صندوق‌های پولی رفته است.

رئیس دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق(ع) تاکید کرد: در جایی که شبکه‌های توزیعی، قوی است، تعاونی‌ها بیشتر به سمت تعاونی‌های توزیعی رفتند. ما در کشور خود می‌خواهیم هم تعاونی توزیعی، هم تولیدی، هم چندمنظوره و هم تعاونی‌های موجود در بازار سرمایه را داشته باشیم . این پراکندگی در حوزه تعاون، جزء آسیب‌هایی است که بخش تعاون ما را دچار مشکل کرده است.

جایگاه تعاون در اقتصاد یا مدیریت مقاومتی بسیار مهم است

مجری پروژه ارتقای بهره‌وری موقوفات کشور، خاطرنشان کرد: تعاونی‌ها می‌توانند جایگاه مهمی در کشور داشته باشند کما این‌که در برخی از کشورها واقعا بخش تعاون بخش تاثیرگذاری در حوزه اقتصاد است. به نظر من، تعاون با فضای اقتصاد اسلامی هم سازگاری بیشتری دارد و به همین دلیل در قانون اساسی ما بخش تعاون در اولویت دوم قرار گرفته است اما فارغ از این جایگاه، در صحنه عمل متاسفانه تعاونی‌های ما خوب کار نکردند.

گودرزی در پاسخ به این پرسش که برای رفع مشکلات موجود در حوزه تعاون چه باید کرد، گفت: ما چون در شرایط اقتصاد مقاومتی یا به تعبیر من در شرایط مدیریت مقاومتی هستیم، باید به تعاون توجه کنیم. دلیل استفاده از تعبیر مدیریت مقاومتی، این است که معتقدم وقتی‌که اقتصاد می‌خواهد به صحنه اجراء بیاید و مردم به شکل ملموس آن را درک کنند، این اتفاق باید از کانال مدیریت بیفتد. بنابراین موضوع تعاونی‌ها در اقتصاد مقاومتی یا مدیریت مقاومتی بسیار مهم‌تر می‌شود، چون می‌تواند سرمایه‌های خرد مردم را کنار هم جمع کند تا از این هم‌افزایی که از جمع کردن این داشته‌ها به وجود می‌آید، بتوانیم گام‌های بلندی را برداریم.

نگاه مجلس به تعاون، عملیاتی باشد

رئیس دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق(ع) خاطرنشان کرد: البته همین نقطه قوت می‌تواند نقطه ضعف آن هم باشد که باید حتما به آن توجه کنیم چون اندازه کاری، اندکی کوچک است، بالطبع درست است که انعطاف‌پذیری لازم را در این شرایط مقاومتی خواهد داشت، اما ممکن است به برخی افزایش هزینه‌ها و دوباره‌کاری‌ها منجر شود.

وی ادامه داد: ما چند مشکل داریم که تا حل نشوند، مشکلات تعاون و رسیدن به آن سهم نوشته شده در قانون اساسی هم حل نخواهد شد. این چند موضوع به هم متصل هستند که بخش عمده آن در قوانین است و مجلس در حال انجام برنامه‌هایی در این زمینه است و بنده امیدوارم که با این دید باشد که به معنای عملیاتی دست تعاونی‌ها باز شود و باید به سمت قوانینی برویم که تعاونی‌ها را با حفظ مزیت رقابتی، به سمت توزیعی ببریم و قوانین باید کمک کنند که فرآیندها اندکی بهبود پیدا کند تا اگر کسی بخواهد یک تعاونی را تاسیس کند، راحت‌تر بتواند این کار را انجام دهد.

حرکت به سوی نشان‌گذاری؛ از لوازم حل مشکلات تعاون

گودرزی در پایان بر ضرورت کار فرهنگی تاکید کرد و گفت: نکته بعدی، انجام یک کار فرهنگی از جمله رفتن به سوی نشان‌گذاری است. ما می‌توانیم به اساتید دانشگاه مجوز داده و آن‌ها را ترغیب کنیم که تعاونی‌های دانش‌بنیان را تاسیس کنند یا این‌که در بخشی همانند صنعت، از ورود نخبگان و خبرگان به حوزه تعاون حمایت کنیم. این حوزه دومی است که من تحت عنوان حمایت‌های خاص یا همان نشان‌گذاری ازآن یاد می‌کنم. بحث سوم که باید انجام داد، این است که در بخش اقتصاد کشور به طور واقعی باید نگاه را از اقتصاد دولتی به سوی اقتصاد خصوصی و تعاونی ببریم و سهم قابل ملاحظه‌تری را به تعاونی‌ها بدهیم و البته این سه امر باید هم‌زمان انجام شود.