پیشنهادهایی برای توسعه فرهنگ وقف با استفاده از دارایی‌های اندک

حجت‌الاسلام والمسلمین غلام‌علی معصومی‌نیا، عضو هیئت‌علمی دانشکده علوم اقتصادی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، درباره جایگاه وقف نزد پیامبر(ص) و ائمه(ع) گفت: در قرآن کریم آیه‌ای وجود ندارد که به طور صریح، همانند آیاتی که درباره انفاق و دیگر صدقات وجود دارد، بر مسئله وقف واحکام آن دلالت کند، ولی از کلیت برخی مفاهیم اخلاقی که در قرآن ذکر شده است، می‌توان دریافت که آیاتی وجود دارد که شامل همه اعمالی می‌شود که عرف مردم، عقل و فطرت انسان آن‌ها را مناسب می‌دانند.

وقف مایه تعالی روح انسان واقف
وی ادامه داد: بدون شک توجه شارع مقدس و بزرگان دین به وقف، مبیّن آثار گران‌سنگ و ماندگار وقف به عنوان باقیات صالحات است که نه تنها در سرای فانی شامل افراد گوناگون می‌شود، بلکه تأثیرات آن در جهان باقی نیز مایه تعالی روح انسان واقف خواهد شد.
وی افزود: دقت در مضامین برخی آیات همانند «وَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ فَیُوَفِّیهِمْ أُجُورَهُمْ وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ الظَّالِمِینَ؛ و اما کسانی‌که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند{خداوند} مزدشان را به تمامی به آن‌ها می‌دهد و خداوند بیدادگران را دوست نمی‌دارد» (آل عمران/ 57) نشان می‌دهد که خداوند، انسان را به عمل صالح، تالیف قلوب و جلب محبت دیگران، روح تعاون، احسان وبرادری، و تقرب الی‌الله تشویق و ترغیب می‌کند.

اهمیت والای وقف در نزد پیامبر(ص) و ائمه(ع)
معصومی‌نیا تاکید کرد: در این آیه، ایمان و عمل صالح، دو عامل مهم برای استحقاق پاداش دانسته شده است. ایمان، مقتضای اولیه و فطری انسان‌ها است و باید با عمل صالح، ثبوت آن به نمایش گذاشته شود. در این آیه، صالحات، می‌تواند بر هر عمل شایسته‌ای از جمله وقف، دلالت کند.
عضو هیئت‌علمی دانشکده علوم اقتصادی، خاطرنشان کرد: هم‌چنین کلام ارزشمند پیامبر(ص) و معصومین(ع) و سیره عملی آن بزرگواران در دوران حیات مکرمشان نشانگر اهمیت والا و بسیار زیاد وقف در نزد خداوند متعال و اهل بیت(ع) است.

آموزش سنت وقف توسط پیامبر(ص) و ائمه(ع)
وی ادامه داد: پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت مکرم ایشان در زمان حیات گهربار خویش نه‌تنها در پی احسان و نیکی به اطرافیان و مسلمانان بودند، بلکه به جهت آینده‌نگری و تأمین منافع و مصالح مسلمین، به طور عملی به دیگران سنت نیکوی وقف را آموزش می‌دادند.
وی اظهار کرد: در روایت معروفی آمده است که پیامبر(ص) فرمودند: اگر انسان از دنیا برود، چند چیز هست که بعد از مرگ هم آثارش باقی می‌ماند و یکی از این موارد، سنت جاریه وقف است و اگر انسان بتواند چیزی از خود به‌جا بگذارد، هرکس به آن عمل کند، به اندازه آن کسی که این سنت را گذاشته است، پاداش می‌برد.

باید شیوه درست وقف را به مردم آموزش داد
وی افزود: اگر انسان بتواند چیزی را به شیوه مناسب وقف کند، هرکسی در آینده از آن استفاده کند نیز از اجر آن بهره‌مند می‌شود. پیامبر اکرم(ص) وقف‌های زیادی داشته‌اند که هنوز هم موقوفات ایشان در مکه و مدینه باقی مانده است. یکی از فصول درخشان زندگانی این پیشوایان بزرگ، اقدامات آنان در زمینه وقف است که هم مردم را به وقف تشویق می‌کردند و هم شخصاً املاک و دارایی‌های ارزنده‌ای را وقف می‌کردند.
معصومی‌نیا تاکید کرد: موقوفات حضرت علی(ع)  به حدی بود که هنگام شهادت، چیزی برای خود به جا نگذاشته بودند. یکی از بهترین اعمال در نزد پیامبر(ص) و ائمه(ع) همین وقف بود که مزیتش این است که کسی نمی‌تواند در آن دخل و تصرف کند. البته ما باید به مردم آموزش دهیم که به شیوه درست وقف کنند. به عنوان مثال ما می‌توانیم برخی از زمین‌هایی که مردم وقف می‌کنند را برای کارهای مهم تجمیع کنیم.

جمع‌آوری دارایی‌های مردم برای وقف توسط نهادهای مورد اعتماد انجام شود
عضو هیئت‌علمی دانشکده علوم اقتصادی، خاطرنشان: ما می‌توانیم مسیرهایی را طراحی کنیم که مردمی که دارایی‌های اندکی دارند بتوانند برای مراکز آموزشی، بیمارستان‌ها و... وقف کنند. این‌گونه می‌توانیم عمل بسیار نیکوی وقف را گسترش دهیم. البته باید این عمل توسط نهادهای مورد اعتماد انجام شود که در این مسیر توسط عده‌ای، سوء‌استفاده صورت نگیرد.
عضو هیئت‌علمی دانشکده علوم اقتصادی، در پایان بر لزوم جمع‌آوری دارایی‌های مردم برای عمل وقفی توسط نهادهای مورد اعتماد مردم تاکید کرد و گفت: البته این کار به طور جزئی انجام شده اما بهتر است که نیازسنجی شود و این‌ کار به صورت گسترده‌تر و توسط نهادهای مورد اطمینان‌تر انجام شود؛ چون اگر مردم اعتماد کنند، دست به خیر بودن مردم ما خیلی خوب است اما متاسفانه برخی سوءاستفاده کنندگان نمی‌گذارند آن انگیزه‌ها شکوفا شود.