مشکلات ساختاری اوراق وقف اصلاح شود/مزایای اوراق وقف

حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر جهانیان،عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به بحث درباره انتشار اوراق وقف در بازار بورس و پاسخ به برخی انتقادات وارد به آن پرداخت و اظهار کرد: بازار بورس فعلا آنقدر قوی نیست که بتواند این اوراق را بپذیرد، اما در عین حال، انتشار اوراق وقف، فرصتی است تا کسانی که مایل‌اند کارهای خیر انجام دهند، در این راستا قدمی بردارند و این قدم اول است و اگر انتشار این اوراق دارای مشکلی باشد، در گام‌های بعدی اصلاح می‌شود و پیشرفت‌های بهتری خواهد داشت. بنابراین، انتشار این اوراق مشکلی ندارد و هنگامی که بازار بورس تقویت شود، کارایی این اوراق هم تقویت می‌شود.

اوراق وقف قرار نیست به کسی سود برساند
وی به دفاع از انتشار اوراق وقف در بازار بورس پرداخت و اظهار کرد: انتشار اوراق وقفی، قرار نیست به کسی سود برساند، بلکه محلی برای جمع‌آوری خیرات مردم است و چون سودآور نیست، نمی‌شود آن‌ها را با اوراق دیگر که سودآوری و بازار ثانویه دارند، مقایسه کرد. هدف از انتشار اوراق وقف، صرفا جمع‌آوری سرمایه در گردش مردم است تا برای انجام عمل وقفی مورد استفاده قرار گیرد و سهمی در پیشرفت اقتصادی کشور داشته باشد.
جهانیان با اشاره به لزوم بهره‌مندی از ابزارها و شیو‌ه‌های نوین برای ترویج فرهنگ وقف در جامعه گفت: استفاده از اوراق وقف، شیوه‌ای نوین برای تأمین مالی این حوزه و تحولی در مشارکت عمومی برای یک سرمایه‌گذاری ماندگار است. عموم مردم از طریق خرید اوراق وقف، از تجمیع سرمایه‌ها در بخش خاص جلوگیری می‌کنند و همه افراد با مبالغی کم در یک سرمایه‌گذاری ماندگار و صدقه جاریه همچون وقف مشارکت می‌کنند.

اوراق وقف، غیرقابل انتقال به غیر است
وی درباره مزایا و دلایل حمایت خود از انتشار اوراق وقفی اظهار کرد: یکی از انتقاداتی که به انتشار این اوراق وجود دارد، این است که لازمه انتشار این اوراق، این است که قابل معامله نباشند. البته هنوز بنده از کیفیت انتشار این اوراق اگاهی کامل پیدا نکرده‌ام، اما می‌دانم که اوراق وقف، غیرقابل انتقال به غیر است. مهم‌ترین مزیت اوراق وقفی این است که از این طریق می‌توان سرمایه‌های اندک مردمی که توانایی وقف‌های بزرگ را ندارند را جمع کرد. این کار پسندیده‌ای است و طرفداری من از این جهت است.
وی ادامه داد: وقف یکی از بزرگ‌ترین نهادهای اسلامی در کنار نهاد عظیم بیت‌المال و دولت است و از این جهت می‌تواند نقش بسیار بزرگی در احیای اقتصاد در زمینه‌ افزایش سرمایه‌ فیزیکی، سرمایه‌ انسانی، بهره‌وری، کاهش فقر نسبی و حذف فقر مطلق به مثابه‌ علل مستقیم و غیرمستقیم توسعه‌ اقتصادی ایفا کند. چنین نهادی ظرفیت معنویت و رشد عادلانه را درون جامعه اسلامی افزایش می‌دهد.

مشکلات ساختاری اوراق وقف باید اصلاح شود
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تاکید کرد: اگر این اوراق دارای مشکل ساختاری باشد، قطعا باید اصلاح شود، اما اصل کار، عملی مناسب و مدرن است. اگر لازم باشد همراه با تحول اوضاع و شرایط و مقتضیات زمان و مکان، در مصادیق آن بازنگری درخور صورت پذیرد تا بتواند جایگاه منطقی خویش را در بازار سرمایه پیدا کند، قطعا لازم است که این اتفاق بیفتد و برای ارتقای جایگاه و بهبود کیفیت این اوراق هم مفید است.

اوراق وقف؛ سازوکاری برای جمع‌آوری دارایی‌های اندک مردم
به گفته جهانیان، کسی که وقف می‌کند، مال او برگشت ندارد. در عمل وقف، شما از ملک خود در راه خدا دست کشیدید و مال شما پس گرفتنی نیست. بنابراین انتقاداتی که درباره عدم توانایی فروش این اوراق مطرح است، منطقی نیست. این اوراق وقفی، ویژگی‌اش این است که از ملک شما خارج می‌شود تا در روز قیامت برای شما باقیات صالحات شود و دیگر مال شما نیست. اما ممکن است سازوکاری تهیه شود که خود متولی موقوفه، یعنی شخصیت حقوقی بتواند این‌ را بفروشد.
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ادامه داد: افراد به دلایل مختلف از جمله عدم وجود کفایت مالی جهت وقف زمین، ساختمان و... امکان وقف از آن‌ها عملا سلب شده است. از این‌رو باید بتوان سازوکاری تدوین کرد تا به وسیله آن با جمع‌آوری وجوه نقد اندک مردم، به ترویج سنت حسنه وقف پرداخت و یکی از بهترین روش‌های دستیابی به چنین هدفی استفاده از اوراق وقف است.

تفاوت این اوراق با روش سنتی وقف
وی درپایان درباره تفاوت انتشار اوراق وقف در بازار بورس با روش سنتی که مال مردم دریافت شده و قبض غیرقابل فروش به آن‌ها پرداخت می‌شود، اظهار کرد: با انجام عمل وقفی توسط انتشار اوراق وقف در بازار بورس، بی‌نهایت‌ها، همانند بیمه که از بی‌نهایت‌ها جمع می‌شود، گرد آمده و اثر ماندگاری برجای می‌گذارد، اما در روش سنتی که مال پرداخت شده و قبض دریافت می‌شود که قابل انتقال به غیر هم نیست، تعداد اندکی، مثلا 100 نفر در این عمل وقفی مشارکت می‌کنند، اما در اینجا افراد بسیار زیادی می‌تواند در انجام عمل وقف مشارکت داشته باشند.