تنبلی در کار گسترش یافته است/ فاجعه مصرف‌گرایی مفرط در کشور
گروه اقتصاد: معصومی‌نیا با بیان اینکه مصیبتی که امروزه به آن دچار شده‌ایم، مصرف‌گرایی مفرط است گفت: با کمال تاسف روحیه تنبلی در ناحیه کار گسترش یافته و روحیه مصرف‌گرایی بسیار زیاد شده است و تبلیغات تلویزیونی هم به این مصرف‌گرایی دامن می‌زند.
حجت‌الاسلام والمسلمین غلام‌علی معصومی‌نیا، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم اقتصادی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به بحث درباره معضلات مصرف‌گرایی پرداخت و اظهار کرد: هدف از مصرف، این است که نیازهای انسان برطرف شود و انسان با برطرف شدن نیازهایش، نیاز به مصرف جدیدی ندارد. اگر انسان، نیازهایی که خداوند در وجودش قرار داده است را برآورده نکند، انسان سالم و متعادلی نیست. به همین دلیل است که در تعالیم دینی ما آمده است که همه موظفند کمک کنند تا نیازهای همه افراد برطرف شود.
مصرف‌گرایی و محرومیت از تعالی
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم اقتصادی، اضافه کرد: اگر کسی نیاز مادی داشته باشد و نتواند برآورده کند، چه دولت اسلامی و چه توانگرها موظفند به او کمک کنند تا نیازهایش در حد کفاف و متناسب با شان و آبرویش برطرف شود. اما اگرنیازهای واقعی برطرف شد، مصرف بیشتر از آن، باعث می‌شود که مصرف‌گرایی به وجود بیاید و این مصرف‌گرایی، مشکلات بسیار زیادی را از لحاظ اقتصادی هم برای اقتصاد ملی و هم اقتصاد شخصی افراد به وجود می‌آورد.
وی افزود: در این شرایط، انسان از رسیدن به درجات بالای کمال محروم می‌شود. مصرف‌هایی که حرام است، مورد بحث ما نیست؛ چون ممنوع است و انسان را از درگاه خدا دور می‌کند، شخصیت انسان را مسخ کرده و انسان از مسیر انسانیت خارج می‌کند. اما اگر در مورد آن مصرف‌هایی که برای انسان ضرورت ندارد در انسان، نیاز کاذب ایجاد کنیم و با ایجاد این نیاز، وسیله رفع نیاز را به او تحویل دهیم این عواقب بسیار بدی دارد.
ایجاد نیاز کاذب با تبلیغات شرکت‌های بزرگ اقتصادی
معصومی‌نیا تاکید کرد: باید گفت که در دنیای امروز و در اقتصاد غرب، به خاطر اینکه پول کمپانی‌های بزرگ تامین شود، این شرکت‌ها به دنبال این هستند که سودشان از هر راهی بالا برود.هدف آنان، پاسخگویی به نیازهای واقعی انسان نیست. به همین دلیل، از طریق تبلیغات متعدد، مخصوصا تبلیغات تلویزیونی، در انسان‌ها نیاز کاذب ایجاد می‌کنند و به خاطر همین است که هزینه تبلیغات، مهم می‌شود و آن‌ها قسمت زیادی از هزینه کالای نهایی که به مصرف‌کننده تحویل داده می‌شود را خرج تبلیغات می‌کنند که این هزینه به قیمت کالا اضافه شده و از مصرف‌کننده دریافت می‌شود.
مصرف‌گرایی پیامد سرمایه‌داری لیبرال غرب است
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم اقتصادی، ادامه داد: به خاطر همین است که وقتی به رسانه‌ها نگاه می‌کنیم، بخش مهمی از برنامه‌هایشان به تبلیغات اختصاص دارد. این معضلات اقتصادی، پیامد سرمایه‌داری لیبرال غرب است. در این سیستم اقتصادی، سرمایه‌دارها برای کسب سود بیشتر به هر وسیله‌ای از جمله تبلیغات با هزینه‌های هنگفت برای ایجاد نیازهای کاذب در انسان‌ها می‌پردازند و در تحلیل‌ها و مدل‌های اقتصادی در این مورد، بسیار بحث شده است.
به گمان معصومی‌نیا، وقتی‌که نیازهای انسان برطرف شد باید مازاد وقتش را صرف این کند که به کمالات معنوی برسد. اگر انسان دائما دنبال این باشد که نیازی برایش ایجاد شود و رفع نیاز کند، هم به دنبال تامین نیاز از هر راهی که شده می‌رود و هم مجبوراست بیشتر از حد نیاز، کار کند تا این هزینه‌ها را پرداخت کند و این باعث می‌شود که دردسرهای تازه‌ای برای انسان به وجود بیاید، زیرا مصرف مازاد برنیاز دردسرهای خودش را دارد.
دوری اقتصاد از تخصیص بهینه با گسترش مصرف‌گرایی
وی افزود: در تعالیم اسلامی آمده است که انسان، وقت خود را چهار قسمت کرده و یک قسمت را وقف عبادت، قسمتی را صرف کار و تلاش، بخشی را صرف خانواده و بخشی را صرف تفریح کند. اما اگر انسان، همه زمان خود را صرف نیازهای غیرضروری کند، دیگر به عبادت و رابطه با خدا نمی‌رسد. البته ما در تعالیم اسلامی، کار برای رفع نیاز را هم عبادت می‌دانیم. اگرانسان برای رفع نیاز خود و خانواده کار کند عبادت کرده است، اما مازاد بر آن، مشمول مصرف‌گرایی می‌شود که امری مذموم است و پیامدهای نامناسبی را به دنبال دارد.
معصومی‌نیا اضافه کرد: مسئله فوق‌العاده مهم، این است که گفته می‌شود اقتصاد، علم تخصیص منابع کمیاب است. یعنی اقتصاد عبارت است از علمی که در آن، روابط بین متغیرهای اقتصادی شناخته می‌شود تا با توجه به این شناختی که برای ما حاصل می‌شود، بتوانیم نیازهای انسان‌ها را برطرف کنیم. این منابع کمیاب اقتصاد اگر صرف نیازهای ضروری شود، عملی بسیار مناسب است، اما اگر نیازهای کاذب ایجاد کنیم، این منابع کمیاب صرف نیازهای غیرضرور می‌شود و به خاطر همین، تخصیص بهینه صورت نمی‌گیرد و کارایی لازم در اقتصاد ایجاد نمی‌شود.
مصرف‌گرایی عدالت بین‌نسلی را خدشه‌دار می‌کند
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم اقتصادی، ادامه داد: اگر منابع را صرف لوازم آرایشی که امروزه به سرعت در حال گسترش است، صرف مواد خوراکی و پوشاک‌های لوکسی که نیاز ضروری نیست و سایر کالاهای غیرضروری کنیم، دیگر جایی برای پرداختن به نیازهای واقعی و مخصوصا عدالت بین نسلی باقی نمی‌ماند و این مسئله، خدشه‌دار می‌شود. عدالت بین‌نسلی یعنی اینکه ما باید به گونه‌ای از منابع استفاده کنیم که برای نسل‌های بعدی هم باقی بماند و با این مصرف‌گرایی بیش‌از حدی که در جامعه ما به وجود آمده است، چنین امری ممکن نیست.
امروزه در ایران به مصیبت مصرف‌گرایی مفرط دچار شده‌ایم
وی مصرف‌گرایی را مسئله‌ای کلی دانست که در همه جای دنیا وجود دارد و عنوان کرد: مصرف‌گرایی در همه جا وجود دارد، اما اگر بخواهیم به وضعیت داخلی خود بپردازیم، در وضع کشور ما این مصرف‌گرایی بسیار شدیدتر و بدتر است. مصیبتی که امروزه به آن دچار شده‌ایم، همین مصرف‌گرایی مفرط است. با کمال تاسف باید گفت که روحیه تنبلی در ناحیه کار در ما بسیار زیاد شده و از طرفی دیگر روحیه مصرف‌گرایی بسیار زیاد شده است.
خروج منابع ارزی از کشور با مصرف‌گرایی مفرط
به گفته معصومی‌نیا، این مسئله برای ما که قسمت زیادی از درآمدمان را درآمد نفتی تشکیل می‌دهد، عواقب اقتصادی بسیار بدی دارد. وقتی که نیازهای کاذب ما بیشتر شود، دولت مجبور می‌شود برای ارضای نیازهای مردم و با شرایطی که تولید کافی نداریم، دست به واردات بزند. اگر به لیست کالاهای وارداتی نگاه کنیم، درصد بسیار زیادی از این کالاها، کالاهای لوکس و غیرضروری است. اگر در مجموع به اقتصاد ایران بررسی کنیم، مشاهده می‌کنیم که در سال، حجم عظیمی از منابع ارزی ما به سمت خارج می‌رود و در ازای آن، برخی کالاها وارد می‌شود که نیاز واقعی ما هم نیست و کالاهای بی‌کیفیت و بی‌ارزش هم هستند.
چنین سطحی از مصرف‌گرایی برای یک کشور اسلامی فاجعه است
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم اقتصادی، تاکید کرد: منابع ارزی ما که در نهایت از فروش نفت تامین می‌شود، با این مصرف‌گرایی بسیار زیادی که در کشور وجود دارد به راحتی هدر می‌رود. این مسئله، مردم ما را دچار مسخ شخصیت هم می‌کند. درباره معضلات مصرف‌گرایی و به طور مثال، این لوازم آرایشی که وارد کشور ما می‌شود باید گفت که با کمال تاسف برطبق آمارها، کشور ایران جزء اولین مصرف‌کنندگان کالاهای آرایشی است و این برای یک کشور اسلامی، فاجعه است و متاسفانه نه تنها جلوی ورود آن گرفته نمی‌شود، بلکه تبلیغات تلویزیونی هم به آن دامن می‌زند.
