ضعف قرآنی جامعه به متداول نبودن كار تخصصی قرآنی بين افراد باز می‌گردد
گروه انديشه: حجت‌الاسلام «سيد‌محمدحسن جواهری»، مسئول بخش ترجمه مركز فرهنگ و معارف قرآن با بيان اين‌كه اغلب پرسشگران از مسئله قرآن و تفسير آن عموم مردم هستند، اظهار كرد: بسياری از جوانان، فرهنگيان و غير فرهنگيان دوست دارند با قرآن آشنا شوند، اما بنای كار تخصصی در اين ارتباط را ندارند.
حجت‌الاسلام و المسلمين «سيد‌محمدحسن جواهری»، مسئول بخش ترجمه مركز فرهنگ و معارف قرآن، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، ضمن بيان اين مطلب در مورد روش مطالعاتی علوم قرآن و تفسير گفت: معمولا سؤالات زيادی توسط مردم و دانشجويان و طلبه‌‌ها در مورد سير مطالعاتی علوم قرآن و تفسير پرسيده می‌شود. افرادی كه در اين زمينه پرسش می‌كنند دو گروه هستند؛ گروه وسيع‌تر عموم مردم هستند، بسياری از مردم و جوان‌ها، فرهنگيان و غير فرهنگيان دوست دارند و علاقه‌مند هستند با قرآن آشنا شوند، اما بنای كار تخصصی در اين ارتباط را ندارند. اين گروه می‌خواهند بدانند كه خداوند متعال چه چيزهايی از آن‌ها خواسته، چه پيغامی برايشان داده و می‌خواهند با قرآن انس بگيرند.
وی افزود: اما گروه دوم يك سير مطالعاتی خاصی دارند و گروهی هستند كه كار تخصصی می‌كنند و دوست دارند كه به صورت تخصصی وارد اين حوزه شوند كه يا دانشجويان رشته‌های الهيات و علوم قرآن و حديث هستند كه مرتبط با بحث علوم قرآن و تفسير است يا دانش‌پژوهان حوزوی يا گروه‌های ديگری كه به صورت تخصصی علاقه‌مند ورود به اين بحث هستند.
نويسنده كتاب «پرسمان علوم قرآنی» اظهار كرد: كسانی كه در واقع عموم مردم محسوب می‌‌شوند و نمی‌خواهند كار تخصصی بكنند، پيشنهاد بنده اين است كه ابتدا اجمالی از مباحث علوم قرآن را بخوانند تا از آن آگاهی پيدا كنند. در مورد عموم مردم پيشنهاد اين است كه آن‌ها ابتدا آگاهی اجمالی از مباحث علوم قرآن و مقدمات تفسير پيدا كنند و بعد وارد تفسير مختصر شوند.
وی در معرفی نام و عناوين كتاب‌ها تأكيد كرد: كتاب‌هايی كه بنده می‌توانم برای ورود به اين عرصه پيشنهاد كنم؛ يكی كتاب پرسمان علوم قرآن مركز فرهنگ و معارف قرآن است، ويرايش دوم اين اثر در حال انتشار است كه در اين كتاب سعی كرديم از همه مباحث مورد نياز به صورت گزارش در اين كتاب باشد، ولی ويرايش اولی كه اكنون موجود است هم خوب و مفيد است. به دليل اين‌كه شايد از جهاتی جامع‌تر باشد و در عين حال ساده هم هست.
نويسنده كتاب «جستاری در وحی و نزول قرآن» در ادامه سخنانش تصريح كرد: همچنين درسنامه علوم قرآن (سطح 1) اثر حسين جوان آراسته نيز بسيار مناسب است؛ چون اين كتاب دارای دو سطح است. سطح يك آن كه كمی مختصرتر است برای اين گروه بسيار مناسب است، اگر باز هم بخواهيم كتابی مختصرتر را معرفی كنيم كتاب آموزش علوم قرآنی آيت‌الله معرفت كه ظاهرا كتاب درسی در برخی از سطوح مقدماتی هست، كتاب مناسبی است و چاپ مناسبی هم دارد.
جواهری در ادامه سخنانش گفت: در واقع اين كتاب خلاصه كتاب علوم قرآنی وی به زبان عربی، و همين كتاب هم خلاصه التمهيد فی علوم‌القرآن آيت‌الله معرفت است كه انصافا مجموعه‌ای از مباحث قرآن را به صورت خيلی خلاصه گزارش می‌كند. به هر حال مطالعه يكی از اين كتب يا مطالعه همزمان اين كتاب‌ها می‌تواند مفيد باشد. در ادامه افراد می‌توانند به برگزيده تفسير نمونه يا برگزيده تفسير الميزان كه به نظرم هر دوی اين كتاب‌ها پنج جلدی باشد و ترجمه مختصر الميزان كه ترجمه نسبتا مناسبی هم هست مراجعه كنند.
وی افزود: برگزيده تفسير نمونه دو نوع است؛ يك نوع آن پنج جلدی است و ديگری به صورت قطع پالتويی منتشر شده كه هر دو مناسب است، شايد برای عوام و كسانی كه نمی‌خواهند كار تخصصی بكنند، برگزيده پنج جلدی روان‌تر باشد و مناسب‌تر است.
مسئول بخش ترجمه مركز فرهنگ و معارف قرآن اظهار كرد: دسته اول بعد از مطالعه برگزيده تفسير نمونه و يا تفسير الميزان می‌توانند كار را گسترش دهند. پيام‌هايی كه از تفسير نور استخراج و استنباط شده برای جوانان خيلی مناسب است. برگزيده تفسير نور به صورت كتاب‌های مستقل، تك‌نگاری سوره‌ها چاپ شده است و مناسب است و قطع پالتويی آن خيلی مناسب است.
وی تأكيد كرد: همچنين ترجمه الميزان و در تفسيرهای موضوعی پيام قرآن اثر آيت‌الله‌العظمی مكارم شيرازی و همكارانشان و مقداری وسيع‌تر كتاب معارف قرآن آيت‌الله مصباح و منشور جاويد آيت‌الله‌العظمی سبحانی كتاب‌های مناسبی است كه به تدريج افراد می‌توانند كار مطالعاتيشان را وسعت دهند.
اين محقق و مترجم در بررسی كتاب‌های مورد نياز گروه دوم گفت: گروه دوم كسانی هستند كه می‌خواهند كار تخصصی بكنند، اگر اين‌ها وارد تفسير شوند؛ يعنی اگر كسی بدون مقدمات لازم همه تفسير نمونه، يا تفسير الميزان را بخواند اعتقادم بر اين است كه با چشمان بسته وارد مباحث شده است.
وی افزود: برای تفسير مقدماتی حتما لازم است، كه اگر اين مقدمات نباشد، كار ابتر می‌ماند، اطلاعات اجمالی را خواننده به دست می‌آورد، اما اطلاعاتش استوار و قابل نقد نيست؛ يعنی به كار مسلط نيست و پيرو خواهد بود.
نويسنده كتاب «درسنامه ترجمه» خاطرنشان كرد: اين مقدمات را در سه حوزه می‌توان بحث كرد: اصول و مبانی تفسير؛ قواعد يا فرآيند تفسير و برخی علوم و اطلاعات مورد نياز مفسر، البته اين دانش‌پژوهان به علوم قرآنی هم نياز دارند. كسانی كه به طور تخصصی می‌خواهند وارد حوزه تفسير شوند، ابتدا يك منبع مناسب در حوزه علوم قرآن را بايد مطالعه كنند.
وی تصريح كرد: پيشنهاد بنده كتاب علوم قرآنی آيت‌الله معرفت ـ خلاصه كتاب التمهيد فی علوم القرآن ـ هست. كتاب مورد نظر من علوم قرآنی است كه خود مؤسسه التمهيد منتشر كرده است، نه كتاب‌های مختصری كه انتشارات ديگر منتشر كردند. همچنين درسنامه علوم قرآن اثر حسين جوان آراسته يا علوم قرآنی حجت‌الاسلام و المسلمين سعيدی روشن و علوم قرآنی نوشته حبيب‌الله احمدی نيز در ادامه مفيد است.
حجت‌الاسلام جواهری در پايان گفت: البته كتاب‌های قوی‌تر مانند البيان، الاتقان و البرهان و كتاب‌های ديگری كه هست مانند علوم قرآنی نوشته مرحوم آيت‌الله‌العظمی فاضل لنكرانی و همچنين كتاب التمهيد فی علوم القرآن آيت‌الله معرفت. برای شروع علوم قرآنی آيت‌الله معرفت كتاب بسيار مناسبی است. همچنين سطح 2 درسنامه علوم قرآنی اثر حسين جوان آراسته نيز بسيار جالب و مفيد است.
وی افزود: اما گروه دوم يك سير مطالعاتی خاصی دارند و گروهی هستند كه كار تخصصی می‌كنند و دوست دارند كه به صورت تخصصی وارد اين حوزه شوند كه يا دانشجويان رشته‌های الهيات و علوم قرآن و حديث هستند كه مرتبط با بحث علوم قرآن و تفسير است يا دانش‌پژوهان حوزوی يا گروه‌های ديگری كه به صورت تخصصی علاقه‌مند ورود به اين بحث هستند.
نويسنده كتاب «پرسمان علوم قرآنی» اظهار كرد: كسانی كه در واقع عموم مردم محسوب می‌‌شوند و نمی‌خواهند كار تخصصی بكنند، پيشنهاد بنده اين است كه ابتدا اجمالی از مباحث علوم قرآن را بخوانند تا از آن آگاهی پيدا كنند. در مورد عموم مردم پيشنهاد اين است كه آن‌ها ابتدا آگاهی اجمالی از مباحث علوم قرآن و مقدمات تفسير پيدا كنند و بعد وارد تفسير مختصر شوند.
وی در معرفی نام و عناوين كتاب‌ها تأكيد كرد: كتاب‌هايی كه بنده می‌توانم برای ورود به اين عرصه پيشنهاد كنم؛ يكی كتاب پرسمان علوم قرآن مركز فرهنگ و معارف قرآن است، ويرايش دوم اين اثر در حال انتشار است كه در اين كتاب سعی كرديم از همه مباحث مورد نياز به صورت گزارش در اين كتاب باشد، ولی ويرايش اولی كه اكنون موجود است هم خوب و مفيد است. به دليل اين‌كه شايد از جهاتی جامع‌تر باشد و در عين حال ساده هم هست.
نويسنده كتاب «جستاری در وحی و نزول قرآن» در ادامه سخنانش تصريح كرد: همچنين درسنامه علوم قرآن (سطح 1) اثر حسين جوان آراسته نيز بسيار مناسب است؛ چون اين كتاب دارای دو سطح است. سطح يك آن كه كمی مختصرتر است برای اين گروه بسيار مناسب است، اگر باز هم بخواهيم كتابی مختصرتر را معرفی كنيم كتاب آموزش علوم قرآنی آيت‌الله معرفت كه ظاهرا كتاب درسی در برخی از سطوح مقدماتی هست، كتاب مناسبی است و چاپ مناسبی هم دارد.
جواهری در ادامه سخنانش گفت: در واقع اين كتاب خلاصه كتاب علوم قرآنی وی به زبان عربی، و همين كتاب هم خلاصه التمهيد فی علوم‌القرآن آيت‌الله معرفت است كه انصافا مجموعه‌ای از مباحث قرآن را به صورت خيلی خلاصه گزارش می‌كند. به هر حال مطالعه يكی از اين كتب يا مطالعه همزمان اين كتاب‌ها می‌تواند مفيد باشد. در ادامه افراد می‌توانند به برگزيده تفسير نمونه يا برگزيده تفسير الميزان كه به نظرم هر دوی اين كتاب‌ها پنج جلدی باشد و ترجمه مختصر الميزان كه ترجمه نسبتا مناسبی هم هست مراجعه كنند.
وی افزود: برگزيده تفسير نمونه دو نوع است؛ يك نوع آن پنج جلدی است و ديگری به صورت قطع پالتويی منتشر شده كه هر دو مناسب است، شايد برای عوام و كسانی كه نمی‌خواهند كار تخصصی بكنند، برگزيده پنج جلدی روان‌تر باشد و مناسب‌تر است.
مسئول بخش ترجمه مركز فرهنگ و معارف قرآن اظهار كرد: دسته اول بعد از مطالعه برگزيده تفسير نمونه و يا تفسير الميزان می‌توانند كار را گسترش دهند. پيام‌هايی كه از تفسير نور استخراج و استنباط شده برای جوانان خيلی مناسب است. برگزيده تفسير نور به صورت كتاب‌های مستقل، تك‌نگاری سوره‌ها چاپ شده است و مناسب است و قطع پالتويی آن خيلی مناسب است.
وی تأكيد كرد: همچنين ترجمه الميزان و در تفسيرهای موضوعی پيام قرآن اثر آيت‌الله‌العظمی مكارم شيرازی و همكارانشان و مقداری وسيع‌تر كتاب معارف قرآن آيت‌الله مصباح و منشور جاويد آيت‌الله‌العظمی سبحانی كتاب‌های مناسبی است كه به تدريج افراد می‌توانند كار مطالعاتيشان را وسعت دهند.
اين محقق و مترجم در بررسی كتاب‌های مورد نياز گروه دوم گفت: گروه دوم كسانی هستند كه می‌خواهند كار تخصصی بكنند، اگر اين‌ها وارد تفسير شوند؛ يعنی اگر كسی بدون مقدمات لازم همه تفسير نمونه، يا تفسير الميزان را بخواند اعتقادم بر اين است كه با چشمان بسته وارد مباحث شده است.
وی افزود: برای تفسير مقدماتی حتما لازم است، كه اگر اين مقدمات نباشد، كار ابتر می‌ماند، اطلاعات اجمالی را خواننده به دست می‌آورد، اما اطلاعاتش استوار و قابل نقد نيست؛ يعنی به كار مسلط نيست و پيرو خواهد بود.
نويسنده كتاب «درسنامه ترجمه» خاطرنشان كرد: اين مقدمات را در سه حوزه می‌توان بحث كرد: اصول و مبانی تفسير؛ قواعد يا فرآيند تفسير و برخی علوم و اطلاعات مورد نياز مفسر، البته اين دانش‌پژوهان به علوم قرآنی هم نياز دارند. كسانی كه به طور تخصصی می‌خواهند وارد حوزه تفسير شوند، ابتدا يك منبع مناسب در حوزه علوم قرآن را بايد مطالعه كنند.
وی تصريح كرد: پيشنهاد بنده كتاب علوم قرآنی آيت‌الله معرفت ـ خلاصه كتاب التمهيد فی علوم القرآن ـ هست. كتاب مورد نظر من علوم قرآنی است كه خود مؤسسه التمهيد منتشر كرده است، نه كتاب‌های مختصری كه انتشارات ديگر منتشر كردند. همچنين درسنامه علوم قرآن اثر حسين جوان آراسته يا علوم قرآنی حجت‌الاسلام و المسلمين سعيدی روشن و علوم قرآنی نوشته حبيب‌الله احمدی نيز در ادامه مفيد است.
حجت‌الاسلام جواهری در پايان گفت: البته كتاب‌های قوی‌تر مانند البيان، الاتقان و البرهان و كتاب‌های ديگری كه هست مانند علوم قرآنی نوشته مرحوم آيت‌الله‌العظمی فاضل لنكرانی و همچنين كتاب التمهيد فی علوم القرآن آيت‌الله معرفت. برای شروع علوم قرآنی آيت‌الله معرفت كتاب بسيار مناسبی است. همچنين سطح 2 درسنامه علوم قرآنی اثر حسين جوان آراسته نيز بسيار جالب و مفيد است.
مطالب مرتبط
