تشریح 7 شاخصه تلاوت مفهومی در نشست «معنامحوری در تلاوت»

به گزارش خبرگزاری بین‎المللی قرآن (ایکنا) در ابتدای این نشست که در مجتمع آموزش عالی امام خمینی و با حضور جمعی از طلاب غیرایرانی برگزار شد حجت‎الاسلام علی علیزاده، دبیر علمی در سخنانی گفت: اگر یک قاری با توجه به معنا و مفهوم تلاوت کند قطعا تاثیر بیشتری در مخاطب در فهم قرآن خواهد داشت.

وی با اشاره به افراط و تفریط در بحث وقف و ابتداء افزود: برخی انقطاع عندالنفس را مطرح می‎کنند که بطلان آن اشکار است و برخی هم می‎گویند اگر کسی وقف و ابتداء را نشناسد حق تلاوت ندارد که هر دو راه افراط و تفریط پیموده‎اند بلکه بهترین تعبیر همان است که امام علی(ع) فرموده‎اند که ترتیل حفظ الوقوف و اداء الحروف است.

وی تاکید کرد: قرائت برای انتقال پیام وحی به مخاطب است لذا قاری باید به آیات و مضامین و ابزار آن اشنا باشد زیرا رجوعی که در روایات در فتنه ها بر آن تاکید کرده‎‎اند زمانی موثر است که بتوانیم پیام الهی را درک کنیم.

7 شاخصه تلاوت مفهومی

در ادامه استاد محمدرضا شهیدی، عضو هیئت علمی جامعه المصطفی و داور بین‎المللی قرآن توجه به مفهوم در ذات قرائت و تلاوت به ویژه تلاوت وجود دارد و اگر کسی قرآن را بدون معنا بخواند به آن ادای لفظ می‎گویند و قرائت و تلاوت نیست به خصوص تلاوت که یک مرحله بالاتر از قرائت است و پیروی کردن نیز در آن آمده است.

وی با بیان اینکه برای قرائت مفهومی باید با علم لغت و تفسیر و ... اشنا باشیم و هر قرائتی که با مفهوم ارتباط بیشتری داشته باشد تاثیرگذارتر است اظهار کرد: هفت شاخصه باید در یک تلاوت وجود داشته باشد تا یک تلاوت ممتاز و اثرگذار باشد.

شهیدی ادامه داد: انتخاب بهترین وقف‎ها و ابتداها در تلاوت نخستین موضوع و رعایت اولویت در وقف و وصل که علامت آن قلی است دومین مسئله است که در مسابقات نیز موجب کاهش امتیاز می‎شود.

وی تاکید کرد: نباید علامت اولویت وقف یا قلی ترک شود همچنین ترک علامت وصل هم نباید صورت بگیرد که احراز اولویت و امکان از شرایط آن است.

داور بین‎المللی قرآن کریم بیان کرد: هماهنگی در وقف و ابتداء سومین شاخصه برای تلاوت ممتاز است که هم اکنون این هماهنگی در مصاحف وجود ندارد که یا ناشی از علامتگذاری وقف و ابتداء در جلسات مختلف با حضور افراد مختلف بوده و یا فراموش کرده‎اند و این ناهماهنگی در تلاوت قاریان مشهور هم دیده می‌شود که نمونه آن تلاوت منشاوی است که وقف و ابتداهای آن ناهماهنگ است و به نظر می‎رسد در برخی تلاوت ها تابع نفس بوده است که استادانه نیست و در اکثر قرائت قاریان هم این مسئله دیده می‎شود.

وی افزود: عدم عدول از وقف بدتر به ضعیف مثل عبور از وقف «ج» و وقف در «صلی» همچنین دارابودن نفس طولانی و پرهیز از وقف و ابتداهای مکرر از دیگر نشانه‌های تلاوت استادانه است همچنین قاری باید از تکرارهای بی مورد و ملال آور جلوگیری کند.

لزوم اهتمام بیشتر قاریان به وقف

وی ایجاد تنوع در وقف و ابتداء را از دیگر شاخصه‎ها برشمرد و با بیان اینکه در این تنوع باید قرائت وجه قوی و بعد ضعیف مورد توجه قرار گیرد تصریح کرد: نقش وقف و ابتداء از لحن بیانی هم در تلاوت ممتاز موثرتر است البته در نزد قاریان کشور گویی این مسئله جزء فنون قرائت نیست.

در ادامه این نشست کریم دولتی، داور بین‎المللی قرآن و عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در سخنانی گفت: اگرچه معنامحوری در فضای قرائت کشور ما موضوع جدیدی است ولی پیشینه آن به اندازه پیشینه قرآن کریم است و نزول آن است.

وی اظهار کرد: باید این ذهنیت را به طور کلی از جامعه قرآنی بزدائیم که تلاوت دو نوع مفهومی و غیرمفهومی است زیرا قرائت غیرمفهومی اساس معنا ندارد و فایده آن بسیار اندک است اگر نگوئیم بی اثر است مخصوصا اگر لفظ تلاوت برای خواندن قرآن به کار ببریم.

دولتی بیان کرد: برخی می گویند اگر الحان را یاد بگیرید تلاوت جذاب و موثری خواهید داشت ولی این حرف دقیقا مانند بچه‎ای است که از سخنرانی مرحوم فلسفی تقلید کند بدون آنکه بفهمد چه می‎گوید فقط الحان و بالا و پائین شدن صدای او را تقلید کند لذا این جفا در حق قرآن است که آن را فقط خوش بخوانیم بدون اینکه آن را بفهمیم.

داور بین المللی قرآن کریم تصریح کرد: یکی از مهمترین مولفه‎های تلاوت مفهومی فهم آیات است که حداقل آن فهم اجمالی و کلی از ایات قرآن است که به عنوان گام اول محسوب می‎شود ولی کفایت نمی کند و یک قاری باید یفهمد که چه می‎خواند تا آن را به مخاطب منتقل کند.

وی اظهار کرد: ما اگر معتقدیم که نظام لفظی قرآن و تک تک واژه‎های آن برحساب و کتاب چینش شده باید قرائت و تلاوت آن هم با سایر خواندن‎ها فرق داشته باشد.

دولتی افزود: برای انتقال مفهوم ایات نقش وقف و ابتداء بسیار مهم است و البته معتقدم باید عنصر وصل را هم به وقف و ابتداء اضافه کنیم زیرا یک قاری ممکن است وقف و ابتداء خوبی داشته باشد اما وصل خوبی نداشته باشد به همین دلیل در کتب علمای گذشته مانند ابن انباری و سجاوندی و ... در ترازهای مختلفی شاهد هم توجه به معنا و هم توجه به لفظ در وقف و ابتدا هستیم و براین اساس علم وقف و ابتداء را پایه‎گذاری کرده‎اند.