«قرآن حکیم»؛ واسطه‌ای نیازمحور برای ارتباط موثر دانشجو با قرآن

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، دانشجویان، قشر پویا و متفکر کشور محسوب می‌شوند و هر روزه به‌واسطه اینکه اهل فکر و آگاهی هستند، با شبهات جدیدی روبه‌رو می‌شوند؛ گاهی این شبهات مربوط به تعارض ظاهری برخی آیات با یکدیگر، با روایات یا برهان‌های عقلی است، گاهی نیز سؤالاتی هستند که خارج از فضای قرآن پدید آمده و شکل گرفته‌اند اما مبتنی بر قرآن می‌توان به آن‌ها پاسخ داد، قرآن حکیم ویژه دانشجویان، اثری است که سعی دارد پاسخ به این دو دسته از سؤالات را تحت پوشش خود قرار دهد.

این قرآن در قطع وزیری به زیور طبع آراسته شده است. قطع، حجم و اندازه آن و همچنین ویژگی‌های دیگری که دارد مانند اینکه به تفصیل به موضوعات پرداخته است و در کنار آیات و ترجمه فارسی آن، تفسیر مبتنی بر شبهات جوانان را ارائه می‌دهد، آن را در ردیف کتب مرجع قرار می‌دهد.

قرآن حکیم دانشجویی در واقع بر خلاف برخی از کتب تفسیری پیرامون قرآن که صرفاً تألیف برای تألیف هستند، در واقع تألیف برای پاسخ به نیاز دانشجو است و مقصد و هدف خود را می‌داند که از این جهت، اقدامی شایسته و قابل تجلیل است.

در جلسه رونمایی از این اثر، مسئولان وزارت علوم این موضوع را مطرح کردند که از این کتاب به تعداد زیاد برای استفاده دانشجویان فراهم خواهند کرد و در مراکز دانشگاهی و خوابگاه‌ها قرار خواهند داد. چون این اثر نیازمحور تألیف شده است انتظار می‌رود که بیشتر از سایر طبع‌های قرآن مورد استفاده قرار گیرد.

لزوم بازشناسی مداوم شبهات در جامعه دانشگاهی

قرآن حکیم ویژه دانشجویان، 14 موضوع کلی و 114 موضوع جزئی دارد و در کل شامل 604 موضوع می‌شود. مطالب کلی شامل خداوند، توحید، سنت‌های الهی، نعمات الهی، نبوت، پیامبران، اقوام و ادیان، معاد، بهشت، عبادات و احکام، اخلاق، دین، امامت و ولایت و ... می‌شود. شبهات بسیار فراتر از 604 موضوع است و شاید مجال کافی برای پرداختن به آن‌ها وجود نداشته است. لازم است همچنان شبهات بازشناسی شوند، انواع جدیدی از این قرآن به جامعه دانشجویی عرضه شود و کار در این مرحله متوقف نشود.

قرآن حکیم دانشجویی از طراحی و رنگ جذابی برخوردار است. طراحی این اثر به‌گونه‌ای است که در نظر اول، توجه را به خود جلب می‌کند. همچنین پنج سال مدت زمانی است که برای تألیف آن زمان صرف شده است.

این اثر محصول ویژه‌ای است که با مخاطب‌شناسی برای پاسخگویی به نیاز قشر دانشجو تألیف شده است و طبیعتاً می‌تواند ارتباط دانشجو را با قرآن بیشتر سازد. واسطه خوبی است که دغدغه دانشجو را با متن کتاب‌الله پیوند می‌دهد.

تألیف این اثر در ادامه طرحی بوده که پیش از این در مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران انجام می‌شده است. این مرکز بعد از تهیه قرآن حکیم در سطوح عمومی و دانش‌آموزی در پاسخ به نیاز خیل عظیم دانشجویان و به‌منظور پاسخ به نیازهای عقیدتی آن‌ها اقدام به طرح‌ریزی این اثر کرده است.

انتخاب موضوعات این اثر توسط گروهی از اساتید دانشگاه‌ها و دانشجویان در جلسات هم‌اندیشی با همکاری مرکز آمار ایران به‌منظور نظرخواهی از 10 هزار دانشجوی رشته‌های مختلف انجام شده است. این اثر، تألیفی مشترک از حسین بابایی، جواد علاءالمحدثین و کریم پارچه‌باف دولتی است.

به سراغ یکی از مؤلفان این اثر رفتیم تا برایمان از شاخصه‌های این کار بگوید.

شرح تفسیری بر قرآن برای مخاطبان دانشجو

حسین بابایی مجرد، دکتری مدیریت و عضو هیئت علمی گروه مدیریت اسلامی در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی که از مؤلفان این اثر است در گفت‌وگو با ایکنا، اظهار کرد: کاری که انجام شده حاشیه تفسیری دانشجویی نام دارد. این کار، یک کار تفصیلی و شرح تفسیری بر قرآن برای مخاطبان دانشجو هست.

وی افزود: در مرکز طبع و نشر قرآن کاری به‌عنوان قرآن حکیم انجام شده بود که این کار برای عموم مردم و برای مخاطب عام بود، ما احساس کردیم که باید برای مخاطب خاصی به نام دانشجو نیز یک چنین کاری انجام شود. برای دانش‌آموزان نیز انجام شد برای دانشجویان هم که این کار انجام شده است.

بابایی ضمن اشاره به اینکه جنس این کار متفاوت با قرآن حکیم و همچنین  قرآن دانش‌آموزی است، گفت: یک قرآن حکیم با شرح برای دانش‌آموزان بود، دیگری نیز قرآن حکیم به معنای کلی کلمه بود.

رویکرد شبهه‌محوری در تألیف قرآن دانشجویی

این مدرس دانشگاه عنوان کرد: مبتنی بر همین تفکر، موضوعاتی که برای طرح و بحث مورد نیاز دانشجویان بود را در این کار انتخاب کردیم. رویکردمان سؤال‌محور نبود، بلکه شبهه‌محور بود. با دانشجویان ارتباط داشتیم. دانشجویانمان یک مرحله از سؤال‌محوری جلو رفتند و وارد شبهات شدند. استخراج این محورها مبتنی بر یک روش تحقیق علمی صورت گرفت؛ مبتنی بر روش ترکیبی از رویکردهای کمی و کیفی استفاده کردیم تا منابع و داده‌های لازم را استخراج کنیم.

وی اظهار کرد: 10 هزار پرسشنامه در سطح دانشگاه‌ها توزیع کردیم، جلسات متعددی با دانشجویان برگزار کردیم تا اینکه نیازهای دانشجویان خودش را به ما شناساند. اولویت‌ها را تعیین کردیم و بر اساس اولویت‌ها شروع به تألیف کار کردیم، تقریباً فرآیندی که انجام شد چنین فرآیندی بود. دو نفر از اساتید علوم قرآنی در دانشگاه‌ها بعلاوه اینجانب کار را تألیف کردند. نزدیک 440 موضوع را بنده تألیف کردم، 140 موضوع را علاءالمحدثین و نزدیک به 35 موضوع را نیز کریم دولتی تألیف کردند، که مجموعه کار بود و در نهایت هم ویرایش ادبی و علمی انجام گرفت و کار عرضه شد.

بابایی با بیان اینکه این کار، تفسیر محور و مبتنی بر تفاسیر است، گفت: شرح تفسیری بر آیات منتخب است، اما اینکه چگونه آیات انتخاب شده بر اساس نیازهایی بود که سنجیده شد؛ قاعدتاً انتخابی بوده است اما انتخاب بر مبنای شبهه‌هایی بود که از دانشجویان دریافت کردیم.

وی با اشاره به مخاطبان این اثر، اظهار کرد: کاربران این اثر، ترکیبی از مخاطبان دانشجو را در رشته‌های مختلف  در بر می‌گیرد، این گونه نیست که این کار، کار بسیار از نظر فهم سهل و آسانی باشد. اینگونه هم نیست که برای فرد خیلی صعب باشد؛ بلکه ترکیبی از اینهاست. برخی از موضوعات موضوعات سختی و برخی هم موضوعات سهلی است؛ عموم دانشجویان در نظر گرفته شدند، اینگونه نبوده که مخاطب خاص دانشجویان گروه علوم قرآن وحدیث را مورد هدف قرار داده باشیم.

این مدرس دانشگاه گفت: بنا این است که این قرآن متناسب با شبهات به روز شود، اگر نشد، ما خلاف بنا عمل کرده‌ایم؛ قاعدتاً باید این اتفاق بیفتد و شبهات دیگر دانشجویان و شبهات روز هم پاسخ داده شود، ولی در حال حاضر در این کار که در یک جلد تألیف شده، به خاطر اقتضای آن و محدودیتی که بوده، بیشتر از 604 موضوع انتخاب نشده است.

کارآمدتر شدن قرآن حکیم با ارائه آن در قطع‌ جیبی

اما این مسئله مطرح است که شاید برای همه دانشجویان به‌واسطه اندازه و حجم آن که سنگین است امکان استفاده مداوم فراهم نشود و اگر در قطع‌های کوچک‌تر و با حجم کمتر در دسترس دانشجویان قرار گیرد، در اوقات بیشتری مورد استفاده قشر دانشجو قرار بگیرد. همچنین اگر موضوعات مختلفی که در این اثر مورد توجه قرار گرفته هر کدام در یک کتابچه جیبی وارد شود قطعاً کارآمدی بیشتری برای دانشجویان خواهد داشت.

نکته دیگر اینکه هدیه قرآن حکیم 32 هزار تومان در نظر گرفته شده که آن هم برای قشر دانشجو که تقریباً اکثرشان منبع درآمد بالایی ندارند شاید قابل پرداخت نباشد که این مشکل نیز با چاپ کتاب در قطع‌های کوچکتر نیز رفع خواهد شد.