تحصیل مقطع دکتری علوم اسلامی در آمریکا
گروه دانشگاه: دپارتمان مطالعات اسلامی و خاور نزدیک دانشگاه برکلی از مهم‌ترین بخش‌های تدریس رشته‌های زمینه مذهب و اسلام دانشگاه «کالیفرنیا برکلی» است که در مقطع دکتری علوم اسلامی نیز دانشجو می‌پذیرد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، دانشگاه «کالیفرنیا برکلی» را خیلی‌ها به نام «برکلی» می‌شناسند و خیلی‌های دیگر به نام «کالیفرنیا» یا به اختصار «کل». این مرکز آموزشی که در سال ۱۸۶۸ تأسیس شده، از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های کالیفرنیاست که کمتر کسی در ایالات متحده آمریکا هست که نامش را نشنیده باشد.
مصطفی چمران، وزیر دفاع سابق ایران تحصیلات خود در مقطع دکتری را در این دانشگاه به پایان رساند.
دانشگاه برکلی دومین دانشگاه برتر جهان در نظام رتبه‌بندی SJTU است و از این‌رو از بهترین فرصت‌های علمی و تحقیقاتی به‌حساب می‌آید.
همچنین برای همه کسانی که خارج از آمریکا هستند هم، کسب رتبه دوم در سیستم رتبه‌بندی «SJTU» برای ارائه فرصت‌های علمی و تحقیقاتی، مهر تاییدی است که به این واسطه دانشگاه برکلی در کل دنیا بر سر زبان‌ها بیفتد. به اعتقاد بسیاری از دست‌اندرکاران حوزه آموزش، هرچند دانشگاه برکلی به‌واسطه قدمت و مهارت زیادی که در آموزش و تربیت دانشجویان دارد، بسیار محبوب و معروف است، اما دریافت عنوان بهترین دانشگاه دولتی دنیا از طرف سازمان «یو‌اس‌نیوز» و «ورد ریپورت» برای ۱۶ سال متوالی کافی بود تا این حجت بر همگان تمام شود که دانشگاه برکلی در کالیفرنیا یک قطب علمی منحصربفرد است.
قدمت و سابقه تاریخی این دانشگاه را اگر کنار بگذاریم، نوبت به فعالیت‌های علمی و رشته‌های دانشگاهی‌اش می‌رسد.
نگاهی کوتاه به سایت دانشگاه برکلی لیستی از انواع رشته‌های مهندسی، پزشکی، هنر و علوم پایه را پیش روی می‌گذارد تا برای هر سلیقه‌ای انتخابی وجود داشته باشد. در کنار همه این رشته‌ها که هرساله متقاضیان زیادی دارد و دانشجویان زیادی را از سراسر دنیا دور هم جمع می‌کند، دپارتمان مطالعات اسلامی و خاور نزدیک دانشگاه برکلی از مهم‌ترین بخش‌های تدریس رشته‌های زمینه مذهب و اسلام در تمام دنیاست.
این دانشگاه که با شعار «بگذارید نور بیاید» حدود ۱۵۰ سال پیش کار خود را آغاز کرده است، به اعتقاد بسیاری به‌راستی موفق شده است نور را به مسیر علم و دانش بتاباند.
تحصیل مقطع دکتری علوم اسلامی در آمریکا
«چارلز هیرسکایند» که مدیر دپارتمان مطالعات اسلامی دانشگاه کالیفرنیا برکلی است هدفش را از راه‌اندازی این دپارتمان تربیت دانشجویانی که آینده جامعه دست‌شان است، عنوان می‌کند. به اعتقاد او تحصیل در انواع زمینه‌های مطالعاتی اسلامی بهترین راهی است که می‌توان به‌واسطه آن نیروهایی را که توانایی و قدرت لازم برای فکر و تصمیم‌گیری دارند، راهی جامعه کرد. همچنین با توجه به اینکه تحصیل در زمینه‌های علوم دینی و پدیده‌های مرتبط با مذهب و سنت محدودیت نداشته و بحث‌های فلسفی و اجتماعی گسترده دیگری را هم دربرمی‌گیرد، بهترین مسیر برای رسیدن به آینده‌ای تضمین‌شده‌است.
حکایت درس خواندن و کسب علم و دانش در زمینه‌های اینچنینی داستان جدیدی نیست و خیلی پیش از این هم متخصصان زیادی در سراسر دنیا از تأثیر مثبت مطالعه این رشته‌ها بر بهبود روند زندگی جوانان سخن‌ها گفته‌اند. در این میان «هیرسکایند» که به‌واسطه مطالعات بسیار زیادی که در حوزه مربوطه داشته، با حساسیت زیادی سرفصل‌های درسی دپارتمان مطالعات اسلامی را برنامه‌ریزی کرده است. او تمامی رشته‌های تاریخ، انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی، فلسفه، زبان، ادبیات، اسلام‌شناسی، شیعه و… را در لیست زمینه‌های آموزشی قرار داده است تا این مجموعه بخش کاملی برای همه علاقه‌مندان باشد. ثبت‌نام دوره کارشناسی هرکدام از رشته‌های فوق برای تمام دانشجویان آزاد است و بعد از تمام شدن دوره تحصیل به مدت سه سال، مدرک معتبر آکادمیک اعطا می‌شود.
همچنین در بخش تحصیلات تکمیلی این دپارتمان با اضافه کردن زمینه‌های مسیحیت، یهودیت، هندو، بودا و فرهنگ دینی چین، ژاپن، آفریقا و آمریکا به‌صورت تخصصی‌تر به آموزش پرداخته و از همه دانشجویانی که پیش‌زمینه تحصیلی این رشته‌ها را در مقطع کارشناسی داشته باشند، ثبت‌نام به عمل می‌آورد. دانشجویان کارشناسی‌ارشد بسته به رشته انتخابی‌شان چیزی حدود دو سال باید درس بخوانند. علاوه‌بر این در مقطع دکتری دانشجویان می‌توانند با انجام پژوهش‌های علمی در تمامی زمینه‌های اعلام شده دوره تحصیلی خود را تکمیل کنند.
برای دانشجویان علاقه‌مندی که فرصت خواندن این درس‌ها را در مدت زمان‌های تعیین شده ندارند، امکان ثبت‌نام در دوره‌های کوتاه‌مدت فراهم است. این دانشجویان هم بعد از گذراندن واحدهای مربوطه گواهینامه‌های معتبر دانشگاه کالیفرنیا برکلی را دریافت می‌کنند.
مطالعات خاور نزدیک
علاوه‌بر دپارتمان مطالعات اسلامی که به‌صورت ریشه‌ای به بحث و بررسی تمامی موضوعات مربوط به دین‌شناسی، اسلام‌شناسی، تاریخ و فلسفه می‌پردازد، دپارتمان دیگری هم به نام «مطالعات خاور نزدیک» در زمینه مشابه تنها با اندکی تفاوت کار را پیش می‌برد. این بخش که در سال ۱۸۹۴ در دانشگاه برکلی راه‌اندازی شد، یکی از قدیمی‌ترین و برجسته‌ترین مراکز مطالعات شرق در دنیاست.
از جمله سرفصل‌هایی که در این بخش به‌صورت عمومی و تخصصی آموزش داده می‌شود می‌توان به باستان‌شناسی، تاریخ هنر، مصرشناسی، مطالعات ایرانی، یهودیت، مطالعات اسلامی، نژادشناسی و تاریخ اشاره کرد. به اعتقاد بسیاری از دست‌اندرکاران این حوزه شاید به‌راستی نتوان حد و مرز مشخصی بین دپارتمان‌های مطالعات اسلامی و خاور نزدیک قائل شد؛ چراکه تمامی هدف‌ها و برنامه‌ریزی‌های تحصیلی هر دوی این دپارتمان‌ها منطبق بر یکدیگر است. به همین منظور در بسیاری از دانشگاه‌ها این دو دپارتمان بخش‌های مجزایی نداشته و تنها در یک واحد یکسان به فعالیت‌های آموزشی می‌پردازند.
با این همه اما دپارتمان مطالعات خاور نزدیک در این دانشگاه در مقطع کارشناسی رشته‌های بسیار زیادی مانند زبان‌شناسی، باستان‌شناسی، تاریخ اسلام، تمدن شرقی، تمدن اسلامی و مطالعات دینی را آموزش می‌دهد. همچنین در مقطع کارشناسی‌ارشد هم دانشجویانی که مدرک کارشناسی مرتبط را دارند می‌توانند در تمامی رشته‌های فوق ثبت‌نام کرده و با گذراندن دو سال تحصیلی مدرک آکادمیک دریافت کنند. همچنین علاقه‌مندانی که رشته‌های تحصیلی مرتبط با این زمینه را نگذرانند یا فرصت کافی برای مطالعه چند ساله کارشناسی را ندارند می‌توانند گزینه‌های کوتاه‌مدت را که با سرفصل‌هایی مثل زبان‌شناسی، تاریخ، علوم‌سیاسی، انسان‌شناسی، تاریخ هنر و اسلام‌شناسی ارائه می‌شود انتخاب کنند. متقاضیان این دوره‌‌ها هم بعد از تمام شدن تحصیلات خود مدرک معتبر دانشگاه کالیفرنیا برکلی را دریافت می‌کنند.
گزینش کادر آموزشی
شکی نیست زمانی‌که یک مرکز آموزشی تمامی تلاش خود را می‌کند که بهترین برنامه‌های ممکن را برای دستیابی به نتیجه ایده‌آل انجام دهد، روی گزینش استادها هم حساسیت زیادی به خرج داده و تمام سعی‌اش را می‌کند که دانشجویانش را در سایه تجربه و تبحر خود تربیت کند. دانشگاه کالیفرنیای برکلی هم از این قاعده مستثنی نیست؛ به همین منظور «حامد الگار» را به‌عنوان استاد مطالعات اسلامی انتخاب کرده است تا علاقه‌مندان به این زمینه‌های تحصیلی بتوانند تحصیلات خود را در سایه علم، دانش و تجربه او کامل کنند. از دیگر استادهای معروف این دانشگاه که هر کدام‌شان کتاب‌ها و مقاله‌های زیادی را روانه بازار کرده‌اند تا نسخه باشد برای آموزش بیشتر، می‌توان به «اسد احمد»، استاد مطالعات اسلام و عرب، «رونالد هندل»، استاد فلسفه، مذهب و فرهنگ و «محمد صدیق»، استاد فرهنگ و ادبیات عرب اشاره کرد.
حامد الگار، استاد تاریخ تشیع
«الگار» مدرک تحصیلی خود را از دانشگاه کمبریج گرفته است و از دانشگاه تهران هم دکتری افتخاری دارد. بعد از فارغ‌التحصیلی یک دوره طولانی و پربار سفر به ترکیه، ایران و افغانستان داشته و تا به حال بیش از صد مقاله را در دانشنامه ایرانیکا تألیف کرده است.
زمینه تخصصی‌اش تشیع و تصوف است و آموزش در گروه مطالعات خاور نزدیک را از سال ۱۹۶۵ آغاز کرده است.
وی که متولد انگلیس است، سال‌ها پیش به دین اسلام و بعد از آن هم به مذهب شیعه گرویده و آموزش‌های زیادی را در زمینه‌های عربی، فارسی و ادبیات در جنبه‌های مختلف دین و فرهنگ اسلامی انجام داده است. از دیگر فعالیت‌های فرهنگی او در زمینه مطالعات اسلامی ترجمه آثار متفکران سیاسی مانند علی شریعتی به زبان انگلیسی است. کادر آموزشی دانشگاه کالیفرنیا برکلی سال‌های بسیار زیادی است که از تجربیات این استاد در تدریس و برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای آموزش دانشجویانش بهره می‌برد.
مارتین شوارتز، پروفسور مطالعات ایران
«شوارتز» را بسیاری از متخصصان حوزه آموزش مطالعات اسلامی در کل دنیا به‌عنوان نیروی اصلی آموزش مطالعات ایران و اسلام‌شناسی می‌شناسند. او که به‌عنوان اسطوره مطالعات اسلام و ایران و آسیای مرکزی در همه جا شناخته می‌شود، تا به حال کتاب‌ها و مقاله‌های بسیار زیادی را در این زمینه به چاپ رسانده است. از جمله فعالیت‌های «شوارتز» علاوه بر تدریس در دانشگاه کالیفرنیا برکلی می‌توان به چاپ کتاب‌هایی مثل «دین هخامنشی ایران»، «معادشناسی در دین زرتشت» و «دین، زبان و فرهنگ عامه» اشاره کرد.
در کنار همه اینها دانشجویان دانشگاه برکلی سال‌های زیادی است که از دانش و تجربه «شوارتز» در راه تکمیل دانش خود استفاده می‌کنند. همچنین «مارتین شوارتز» به علت علاقه بسیار زیادی که به تدریس در حوزه مطالعات اسلامی دارد، علاوه‌بر کلاس‌های عمومی دانشگاه، کارگاه‌ها و نشست‌های بسیاری هم برگزار می‌کند.
صدف فاطمی
