برخورداری از رانت سیاسی عامل اصلی شکل‌گیری مؤسسات غیرمجاز است

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن نظری، رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به تشریح ریشه‌های شکل‌گیری مؤسسات مالی و اعتباری غیرمجاز پرداخت و اظهار کرد: وقتی حجم نقدینگی در طول یک دوره زمانی از سال 84 تا سال 92 به شکل بی‌محابا از 90 هزار میلیارد تومان به 450 هزار میلیارد تومان افزایش پیدا می‌کند؛ درحالی‌که می‌بایست این حجم نقدینگی به نسبت اقتصاد واقعی مثلا به 120 هزار میلیارد تومان می‌رسید و این مقدار که نقطه واقعی حجم نقدینگی است را اگر با 450 هزار میلیارد تومان که فاصله بسیاری دارد مقایسه کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که حجم نقدینگی بسیار از آنچه که از جهت علمی باید اتفاق می‌افتاد بالاتر رفته است.

ماجرای شکل‌گیری مؤسسات مالی و اعتباری غیرمجاز

وی افزود: در نتیجه این وضعیت، این حجم پول در دست دستگاه‌هایی متراکم می‌شود و آن نهادها بر طبق شرایط برای اینکه به صورت موسسه مالی در بازار کوتاه‌مدت فعالیت کنند تقاضای مجوز می‌کنند که برخی بامجوز و برخی بدون مجوز ادامه حیات می‌دهند و این تمام ماجرای شکل‌گیری این مؤسسات است و به همین دلیل است که اصلا در خدمت تولید نیستند.

رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: این مؤسسات در خدمت کسانی هستند که در کوتاه‌مدت به پول نقد نیاز دارند و مثلا صد هزار تومان می‌دهند و صد و بیست‌ هزار تومان می‌گیرند و اکنون تعداد آنها به هزاران مورد رسیده است که این امر لزوم ساماندهی آنها را چندین برابر می‌کند.

ضرورت تدوین قوانین لازم توسط بانک مرکزی برای برخورد با مؤسسات غیرمجاز

نظری در پاسخ به این پرسش که آیا دارا بودن رانت در شکل‌گیری این مؤسسات دخیل است؟ تأکید کرد: اگر اینها از رانت برخوردار نبودند که توان تأسیس چنین مؤسساتی را نداشتند و کاملا واضح است که یک رانت سیاسی پشت تأسیس این مؤسسات مالی و اعتباری وجود دارد و حال این رانت سیاسی تبدیل به رانت اقتصادی شده است.

عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان این مؤسسات را ساماندهی کرد؟ گفت: بانک مرکزی باید به شکل علمی عمل کرده و قوانینی تدوین کند که این مؤسسات بر طیق آن قوانین حق فعالیت داشته باشند و در صورت تخلف با آنها برخورد کند که البته قوانینی هم در این باره وجود دارد.

آشفتگی بازار پولی در ایران

وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه در قانون عملیات بانکی بدون ربا به فعالیت اینگونه مؤسسات اشاره‌ای نشده است، آیا می‌توان به ساماندهی آنها امیدوار بود؟  اظهار کرد: البته در این قانون در مورد فعالیت مؤسسات مالی و اعتباری به اندازه کافی مقررات وجود دارد و آمده است که هرکس بخواهد فعالیت بانکی انجام دهد باید از بانک مرکزی مجوز دریافت کند و به همین دلیل بسیاری از این مؤسسات برای خود اسم بانک انتخاب نکرده‌اند تا فعالیت‌شان محدود نشود.

رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: اکنون بازار پولی در ایران به طور کلی آشفته است، به این دلیل که هر مؤسسه‌ای در بازار پولی فعالیت می‌کند و اگر به خیابان‌ها سری بزنید تعداد زیادی از این مؤسسات را مشاهده می‌کنید که با اسامی مقدس همانند ثامن‌الائمه، ثامن‌الحجج، کوثر و هر اسم مقدسی که در دین اسلام وجود دارد بازار پول را اشغال کرده‌اند و برخی هم دارای مجوز هستند.

دلایل گرایش مردم به مؤسسات غیرمجاز

وی اظهار کرد: برخی نهادها وجود دارند که چهار یا پنج مؤسسه مالی و اعتباری با اسامی مختلف را دارا هستند و از این طریق به سودهای کلان می‌رسند؛ چراکه در بازار کوتاه‌مدت فعالیت می‌کنند و مثلا اگر شما نیازمند یک میلیون تومان به صورت فوری باشید این مؤسسات خیلی سریع این مبلغ را برای شما تأمین می‌کنند.

این پژوهشگر اقتصاد اسلامی در پایان گفت: به این دلیل که این مؤسسات، پول را در بازار کوتاه مدت به جریان انداخته‌اند بنابراین خدمتی به تولید نمی‌کنند و به همین دلیل مردم را به سمت خود جذب کرده‌اند و البته نیاز برخی از افراد، واقعی و برخی کاذب است و به همین دلیل این پول تبدیل به سرمایه برای خدمت به تولید نمی‌شود.