خون‌ریزی در باغملک؛ سنتی که قرآن می‌خواست ریشه‌کن کند
گروه اندیشه: تلفات درگیری طایفه‌ای در شهرستان باغملک به ۱۲ تن رسید؛ این واقعه در حدود ۱۴۰۰ سال بعد از بعثت پیامبر اسلام و نزول قرآنی اتفاق می‌افتد که برای برانداختن قتل‌های خونین میان قبایل مبعوث شده بود.
به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا) چند روز پیش، دو طایفه در روستای پتک شهرستان باغملک با یکدیگر درگیر شده و این درگیری آنقدر شدت یافت که تعدادی از اهالی زخمی و تعدادی دیگر کشته شدند. این رویداد از جهات مختلفی قابل ارزیابی است.
جامعه قرآنی، بر مدار هدایت انسان و تعالی بشر در مسیر الهی و توحیدی است. بسیاری از علما و اندیشمندان اسلام در خلال سال‌های طولانی تلاش کرده‌اند که تربیت افراد در راستای رفتار قرآنی صورت گیرد. برخی از رفتارهای نادرست در جهان امروز می‌تواند از منظر اندیشه قرآنی مورد نقد و ریشه‌‍یابی قرار گیرد، رفتارهایی که قرآن برای ریشه‌کن کردن آنها آمده بود.
وجدان امروز ایران بی‌شک بر اساس قرآن شکل گرفته است و البته جهان اسلام چنین خصوصیتی دارد، چگونه می‌توان پدیده‌هایی مانند جدال قبیله‌ای در سطح گسترده وجدان قرآنی را که برای پایان بخشیدن به جهالت بشر آمده بود نگران نکند.
قرآن و اختلافات قومی
بسیاری از مفسران آیه «یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُم مِّن ذَکَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ: اى مردم ما شما را از مرد و زنى آفریدیم و شما را ملت ملت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یکدیگر شناسایى متقابل حاصل کنید در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست بىتردید خداوند داناى آگاه است» (حجرات، 13) را به معنای به رسمیت شناختن کثرت در خلقت انسان‌ها و تفاوت‌های انسانی تفسیر کرده‌اند.
علامه طباطبایی با بیان اینکه مراد از این آیه است که معیار حقیقی برتری انسان‌ها تقواست می‌گوید: «مردم از این جهت که مردم‌ند همه با هم برابرند، و هیچ اختلاف و فضیلتى در بین آنان نیست، و کسى بر دیگرى برترى ندارد و اختلافى که در خلقت آنان دیده می‌شود که شعبه شعبه و قبیله قبیله هستند تنها به این منظور در بین آنان به وجود آمده که یکدیگر را بشناسند، تا اجتماعى که در بینشان منعقد شده نظام بپذیرد، و ائتلاف در بینشان تمام گردد، چون اگر شناسایى نباشد، نه پاى تعاون در کار مىآید و نه ائتلاف، پس غرض از اختلافى که در بشر قرار داده شده این است، نه اینکه به یکدیگر تفاخر کنند، یکى به نسب خود ببالد، یکى به سفیدى پوستش فخر بفروشد، و یکى به خاطر همین امتیازات موهوم، دیگران را در بند بندگى خود بکشد، و یکى دیگرى را استخدام کند، و یکى بر دیگرى استعلا و بزرگى بفروشد، و در نتیجه کار بشر به اینجا برسد که فسادش ترى و خشکى عالم را پر کند، و حرث و نسل را نابود نموده، همان اجتماعى که دواى دردش بود، درد بى درمانش شود».
آیات دیگری نیز در قرآن وجود دارد که در آن مومنان به ادیان آسمانی نیز تایید می‌شوند و قرآن ادیان دیگر را نیز به رسمیت شناخته است و البته این نافی وجود برخی از انتقادات عام و خاص به دیگر ادیان نیست.
اختلافات قبیله‌ای اما در هیچ جای قرآن تصریح، تایید و توصیه نشده است. جنگ‌های پیامبر نیز نه مبنای قبیله که بر اساس عقیده بوده است. هم در مسلمانان مهاجر به مدینه و هم در مسلمانان مکی ما شاهد وجود اقوام مختلف بودیم و دوران حکومت پیامبر دورانی برابری بین صاحبه و برقراری صیغه اخوت میان سیاه و سفید و انصار و مهاجرین بوده است.
اختلافات و جنگ‌های قومی یکی از مشخصات جامعه جاهلی بود که تلفات زیادی سالیانه به جای می‌گذاشت و یکی از اهداف قرآن و اسلام ریشه‌کن کردن آن بود. «از مجموع احادیث برمی آید که پیامبر و ائمه علیهم‌السلام از هر فرصتی برای اصلاح افکار و اعمال جاهلی و جاهلیت‌زدایی استفاده می‌کردند. گاه پایه و اساس آن، یعنی تعصب (حمیّت) جاهلی، را تخطئه می‌نمودند و گاهی مظاهر و مصادیق آن را تبیین و از آنها انتقاد می‌کردند. بر اساس حدیثی، پیامبر اکرم اسلام را موجب خوار شمردن کسانی دانسته که در جاهلیت عزیز بودند و بزرگداشت کسانی که در جاهلیت ذلیل بودند، و تأکید کرده که خدا اسلام را مایه از بین بردن نخوت و تفاخر جاهلی به قبیله و نسب قرار داده است».
باغملک؛ تداوم جنگ طایفه‌ای
درگیری باغملک را طایفه‌ای خوانده‌اند، خشونت در حدی وسیع بوده که زمان مجادله خونین دیری نپاییده و چندین نفر به کام مرگ رفته‌اند. حالا حضور دولت و نیروی انتظامی آرامش ایجاد کرده است اما آیا به زور چماق آرامش و امنیت فایده‌ای دارد؟
12 کشته و 16 مجروح و کینه‌ای که حالا بسیار بیشتر شده است باقیمانده یک جنگ محلی میان انسان‌های است که اشتراکات فراوانی با هم دارند.
درگیری در میان دو طایفه در شهرستان باغملک و در استان خوزستان روی داده است. بر اساس گزارش‌های نیروی انتظامی این درگیری آمادگی همه قوای حکومت از هلال‌احمر و آتش نشانی گرفته تا اورژانس و پلیس را بسیج کرد تا بحران طایفه‌ای را مدیریت کنند.
بر اساس گزارش فرماندار باغملک یک مساله پیش‌پا افتاده و موجبات یک دعوای طایفه‌ای در روستای پتک جلالی شده است.
پس از جدال و به منظور صلح، تعداد زیادی از بزرگان، مسئولان، فرماندار، امام جمعه شهر و ... آمدند تا آشتی ایجاد کنند، اما مردم ناحیه صلح‌پذیر نبودند.
درگیری دوطایفه چنان بوده است که نیروی انتظامی که به قصد جدا کردن مهاجمان وارد شده بود هم صدمه دید و بیمارستان های منطقه پر شدند و جوانی 30 ساله که بیمارستانی دیگر منتقل می شد در راه جان داد. اما این همه خشونت، در یک شهرستان در کدام بستر نظری رخ می‌دهد؟
تداوم جنگ طایفه‌ای؛ سنتی که قرآن می‌خواست ریشه‌کن کند
می‌توان دو بستر آرمانی و زندگی را از هم تفکیک کرد. چنانچه آمد در اندیشه قرآنی دینی قومیت، نمی‌تواند مبنای تخاصم شود اما در بستر زندگی قومیت و تعصبات قومی و قبیله‌ای هنوز منشا اثر و درگیری‌هایی مانند باغملک است.
بستر قرآن بستر انسانیت، معنویت، خدایی‌شدن و ... خوانده شده است این درحالی است که جامعه ما نیز جامعه‌ای اسلامی خوانده می‌شود اما تبار یک دعوا میان دو طایفه در چنین سالی و پس از طرح مبانی نظری قرآنی و عقلی چیست، آیا بستر زندگی ما مبتنی بر بستر قرآن نشده است.
همه ما در توصیف جوامع جاهلی از نسل کشی در جنگ‌های قومی خوانده‌ایم اما شاهد جدال‌های طایفه‌ای در دوران حاضر قدری عجیب به نظر می‌رسد.
قرآن برخی از ریشه‌های اختلافات در جوامع بشری را به جهل از حقایق و خودخواهی و تحقیر دیگران (بقره، 113)، تعصبات جاهلی( بقره، 170)، دنیاخواهی، رذایی مانند خودخواهی، و تحقیردیگران و ... بیان می‌کند.
آنچه به نظر می‌رسد عدم تحقق غایات قرآنی در جامعه ماست، باغملک اگر چه یک شهرستان در ایران است، اما بی‌شک نقطه‌ای مجزا از کلیتی به نام ایران نیست، بی‌شک بخشی از یک کشور نمی‌تواند مجزا از آن باشد. مسئولیت و آگاهی کل جامعه ایرانی از عدم هماهنگی و تحول در راستای قرآنی باید انسان‌های دلسوز را نگران کند.
این انظار را داریم که کارآمدی دستورات قرآنی در این زمانه بیشت رتوسط شما تبیین شود.