اندیشه قرآنی شهیدصدر به درستی در میان اندیشمندان دینی درک نشده است
گروه حوزه‌های علمیه: رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) گفت: متاسفانه پس از چندین دهه که از رحلت سرخ احیاگر اندیشه دینی معاصر، علامه شهید سیدمحمدباقر صدر، می‌گذرد صف عام حوزه اندیشه دینی، آشنایی بایسته‌ای با آرای برجسته آن مصلح بزرگ اندیشه‌ای نیافته است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) حجت‌الاسلام و المسلمین احمد آکوچکیان، قرآن‌پژوه و رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه(رشد) شب گذشته 15 اسفند ماه در نشست علمی«الگوی نظریه‌پردازی قرآن‌بنیان در عیار روش‌شناسی تفسیر پیشرفت‌شناخت» گفت: متاسفانه پس از چندین دهه که از رحلت سرخ احیاگر اندیشه دینی معاصر، علامه شهید سیدمحمدباقر صدر، می‌گذرد صف عام حوزه اندیشه دینی، آشنایی بایسته‌ای با آراء برجسته آن مصلح بزرگ اندیشه‌ای نیافته است.
وی با قدردانی از حجت‌الاسلام و المسلمین بهمنی به عنوان ارایه‌دهنده بحث از پرداختن به آراء شهید صدر و تبیین تفصیلی روش پژوهش استنطاقی ایشان عنوان کرد: این محقق مدل مفهومی نظريه‌پردازی قرآن‌بنيان برگرفته از نظریات شهيد صدر را در ضمن 9 فرايند و 32 مؤلفه به مدلی با 11 فرايند و 42 مؤلفه، توسعه بخشیده‌اند.
آکوچکیان بیان کرد: ایشان فرآیند را از مسئله‌شناسی تا تدوین 9 مرحله‌ای یعنی؛ مسئله‌شناسی، پیشینه‌شناسی، هدف‌گذاری، طرح سؤال، فرضیه‌سازی، استنطاق، مقایسه، نظریه‌پردازی و تدوین علامه شهید صدر را با افزودن دو مبحث نظریه‌پردازی تکمیلی و پیاده‌سازی پس از مرحله نظریه‌پردازی به همراه اصول روش راهبری آن پیشنهاد کرده است که ساز و کار پیشنهادی از جمله کاربردی‌ترین روش پژوهش‌های تفسیری و قرآن شناخت موجود در میان آراء در روش پژوهش تفسیری است.
این محقق و نویسنده آثار متعدد قرآنی تصریح کرد: با این چشم‌انداز، وجه ناشناخته دیگری از آراء علامه شهید صدر آشکار می‌شود که چگونه می‌توان در حوزه فلسفه عمل از سطح پارادایم به مدل عملیاتی و پایش مستمر آن به نظریه قرآن شناخت مدیریت تغییر و تحول روی آورد و اینگونه است که جایگاه آثاری چون فلسفتنا و مبانی منطقی استقراء و اقتصادنا و حلقات اصول آن راهبر بزرگ اندیشه‌ای روشن‌تر می‌شود.
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه(رشد) اظهار کرد: ساز و کار جریان اندیشه حکمی قرآنی، ساز و کار از مدیریت اندیشه تا مدیریت اقدام قرآن‌بنیان است که ما را به ناگزیر رهسپار تحلیل ساز و کار نظام ولایت حکمت و تفقه در دین قرآنی یا مدیریت قرآن‌شناخت پیشرفت می‌سازد. این ساز و کار دارای یک ساختار حداقل شش ساز و کاری جزئی‌تر است که چشم‌انداز کاربردی‌تر این روش را پیش‌رو می‌آورد.
وی در عین حال به برخی نقائص در نظریات حجت‌الاسلام بهمنی اشاره و بیان کرد: در هر دو فرآیند پژوهش و نیز درونی معرفت‌ساز و کار تناسب گزاره‌های حقیقی و اعتباری در نظام‌سازی کلان الگوی اندیشه و اقدام قرآنی حاجت‌مند تفصیلی به نوبه خویش است که در اقدام پیشنهادی محقق مسکوت است.
آکوچکیان با بیان اینکه الگوی عام کاربردی پژوهش مسئله‌محور قرآن‌شناخت چنانچه در ذیل سه اصل پارادایمی پیشین توجه شود، فناوری مشترک یک منظومه پیوسته روش‌شناختی دیده می‌شود که نمی‌توان نسبت به آن روشن‌بین نبود چرا که جهت‌گیری کارکرد این فناوری را رقم می‌زند، تصریح کرد: پژوهش میان رشته‌ای قرآن کریم دارای اوصاف خودویژ‌ه‌ای است، که از آن جمله جهت‌داری مسئله و نظام مسائل پژوهش میان رشته‌ای بر برآیند منظومۀ انتظارات از دین در خواهانی رشد و فلاح و سعادت (پیشرفت) و بدین‌سان رویکرد فرارشته‌ای به پیشرفت‌پژوهی قرآنی و سامان ساز و کاری فرآیند پیشرفت جایگیر هرگونه فرآیند شناختی و پژوهشی در منظومۀ ادراکی دین‌شناخت پیشرفت یا تفقه در دین و فرآیند اجتهاد مستمر حِکمی است.
وی تاکید کرد: روش‌شناسی جامع تفسیر پیشرفت‌شناخت، روش‌شناسی مرجع منظومه‌های معرفتی و معارفی درون دینی است و متون منطق تفسیری و روش تفسیر از رویکردها، روش‌ها، گرایش‌ها و سبک‌های تفسیری می‌گویند و آثار متعدد در این عرصه‌ها به گونه‌ای متشتت از این واژگان استفاده کرده‌اند.
آکوچکیان بیان کرد: پیشرفت‌پژوهی قرآنی و قرآن‌پژوهی پیشرفت دارای تنوعی از مبانی فلسفۀ دینی است و اولین معیار تکثر این مشرب‌ها بر مدار این بنیان فلسفه دینی است؛ بر این مبنا برخی تفاسیر تصوفی (فردنگر) و یا برخی تفاسیر اجتماعی هستند که دارای تنوعی از مبانی معرفت‌شناختی است و بر مبنای این معیار انواع تفاسیر کلامی، فقهی، عرفانی، علمی یا فلسفی اتفاق افتاده‌اند.
وی با اشاره به مبانی روش‌شناختی‌های متفاوت تصریح کرد: بر مبنای این معیار انواع روش‌شناسی‌های تفسیری چونان روش‌شناسی استنباطی، روش شناسی سیستمی و یا روش‌شناسی تجزیه و تحلیلِ معانی برمی‌آید؛ روش‌شناسی‌های یاد شده به طبع معرفت‌شناسی برگزیده شکل می‌گیرد؛ این منظومۀ چند لایه‌ای، به نوبه خود می‌تواند در ذیل یک رویکرد جامع مسئله‌محور راهبری شود؛ رویکردی برآمده از متن اسناد بالادستی دین‌پژوهی که در سه سطح الگوی ترتیبی، الگوی تنزیلی و الگوی راهبرندۀ موضوعی قابل تعریف است.
وی ادامه داد: با لحاظ این مسایل، پژوهش تفسیری قرآن کریم چند سطح معنایی روش‌شناسی دارد؛ یک سطح تحلیلی آن روش‌شناسی به حیث ذات پژوهش مسئله‌محور با تاکید بر مسئله‌پژوهی پیشرفت و سطح دیگر تحلیل آن از حیث اصول روش‌شناسی تفسیر یک متن (متن مقدس یا هر متن دیگر) از حیث اصول روش‌شناسی تفسیر پیشرفت‌شناخت متن قرآن کریم است.
وی اظهار کرد: در این گام اصل چیستی روش‌شناسی، کارکرد عام آن و جایگاه و ضرورت آن و ساختار کلان مباحث است و در دومین گام با در اختیار داشتن ذهنیت مبنای فراروش یا روش‌شناسی کلان، یک تکاپوی رفت و برگشتی مستمر با رویکردها و گرایش‌های تفسیری و الگو‌های روش‌شناختی پشتیبان آن در چشم‌انداز روش‌شناسی تفسیری پیشرفت‌نگر ضرورت می‌یابد که به تناسب تطور و بهینه‌شدگی روش‌شناسی مبنا این داد و ستد نظری و کاربردی می‌تواند افزون بر مدد رسانی به حیث ایجابی روش شناسی برگزیده، حیث سلبی آن را تقویت کند.
