همیاری اجتماعی؛ الگوی رشدیافتگی جامعه از منظر قرآن کریم

حجت‌الاسلام عبدالله بحرانی، مدرس حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، درباره شاخص‌های رشدیافتگی انسان از منظر قرآن، به بیان مقدمه‌ای در زمینه فردی یا اجتماعی بودن دستورات قرآن کریم به انسان‌ها پرداخت و با اشاره به ماه مبارک رمضان گفت: قرآن اثر روزه را تقوی معرفی می‌کند: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ»(بقره، 183): ای مؤمنان روزه بر شما مقرر شده است و در پایان آیه می‌فرماید: «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» برای اینکه تقوی پیشه کتید؛ بنابراین، روزه این حالت را در درون انسان ایجاد می‌کند که خود یک نوع رشد برای انسان است.

وی اظهار کرد: قرآن کریم یک درون‌نگری دارد به این معنا که انسان کاری کند که درونش، اراده، عزم و نیتش تقویت شود و یک برون‌نگری هم دارد که در نتیجه درون‌نگری است. بعد از اینکه انسان توانست عزم و اراده‌اش را تقویت کند باید بتواند اخلاق و برخورد و منش اجتماعی خود را اصلاح کند و در جهت مثبت تقویت کند. لذا اگر ما به خطبه جمعه آخر ماه شعبان رجوع کنیم که نبی‌ مکرم اسلام(ص) آن را در بین یاران خود بیان می‌کند؛ می‌بینیم در ابتدای آن فرمود: حسن خلق با دیگران داشته باشید: «من حسّن خلقه فی هذاالشهر کان له جواز علی‌الصراط یوم تزل‌ فیه الأقدام» کسی که اخلاق خود را در این ماه نیکو سازد، این اخلاق جواز او برای عبور از صراط ـ در روزی که گام‌ها بر روی آن می‌لغزندـ خواهد شد.

این مدرس حوزه ادامه داد: بنابراین یکی از فاکتورهای رشدیافتگی اجتماعی که در نتیجه روزه حاصل می‌شود، خو‌ش‌رفتاری با دیگران است. این جدای از تقوی نیست؛ می‌توانیم بگوییم این آثار حصول تقوی است که باید در ظاهر آشکار شود. برخی فکر می‌کنند تقوی یک حالت درونی است که با آن انسان از خدا می‌ترسد والسلام؛ اما چنین نیست و تقوی باید آثاری داشته باشد که در زندگی انسان نمود داشته باشد؛ مانند ابن حدیث پیامبر که ذکر شد.

بحرانی با اشاره به سخن دیگری از پیامبر(ص) گفت: ایشان فرمود: کسانی که در این ماه به زیردستان خود آسان بگیرند، خداوند تبارک و تعالی حسابشان را آسان می‌گیرد. این نتیجه اسلام واقعی و توسعه‌یافتگی در اخلاق است. ما فکر نکنیم که اسلام یک دین فردی است؛ برخی فکر می‌کنند اسلام فقط گفته نماز بخوانید و روزه بگیرید. اسلام بالاتر از اینکه به بعد فردی انسان اهمیت می‌دهد، به بعد اجتماعی او هم اهمیت می‌دهد، به حسن اخلاق انسان، به معاشرت خوب او با دیگران هم اهمیت می‌دهد.

وی ادامه داد: پیامبر مکرم اسلام(ص) در جایی فرمود: «من کف فیه شره کف‌ الله عنه غضبه یوم‌القیامة.» برخی نمی‌توانند خیر انجام دهند، حداقل به دیگران شر نرسانند و اگر کسی شر خود را از دیگران بازدارد، خداوند غضبش را از او در روز قیامت دور می‌کند. یا تأکید اسلام بر دستگیری از ایتام موضوع دیگری است که در بُعد اجتماعی اهمیت دارد؛ صله‌رحم هم موضوع بخش زیادی از روایات ما است که انسان مؤمن به آن ترغیب می‌شود.

این مدرس حوزه و دانشگاه گفت: کسی که صله‌رحم به جا آورد، خداوند او را شامل رحمت خود می‌سازد. پس این موارد در کنار نماز و روزه مطرح هستند. در کنار اینها باید به فکر فقرا و مساکین باشم. لذا پیامبر(ص) در همین خطبه می‌فرماید: «وصلوا ارحامکم و تصدقوا علی فقراءکم و مساکینکم» به فقرا و مساکین یاری برسانید. همیاری اجتماعی داشته باشید.

بجرانی در پایان با بیان اینکه این همیاری و اینکه انسان‌ها همدیگر را از لحاظ روحی و معنوی و مادی دست هم را بگیرند و بلند کنند، مهم است، اظهار کرد: از مجموع این سخن‌ها می‌شود این نکته را برداشت کرد که رشدیافتگی از منظر قرآن یک نوع همیاری اجتماعی، یک نوع حسن معاشرت با دیگران و به ظهور رساندن حسن انسانیت است که اگر آن را پیدا کنیم یکی از الگوهای رشدیافتگی از منظر قرآن کریم محقق شده است.