معرفی سه پایگاه علمی پرکاربرد برای دانشجویان علوم اسلامی
گروه اندیشه: پرتال جامع علوم انسانی، ایرانداک و کتابخانه ملی ایران سه نمونه از مهمترین پایگاه‌های علمی کشور هستند که محل مراجعه دانشجویان و پژوهشگران علوم انسانی و اسلامی است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) امروزه دسترسی به پایگاه‌های علمی و تبادل اطلاعات در محیط‌های علمی از اهمیت زیادی برخوردار است. از همین رو سازمان‌های مرتبط با علم و فناوری جهت دسترسی دانشجویان و پژوهشگران به آخرین یافته‌های مراکز علمی و تحقیقاتی در قالب کتاب، رساله و پایان نامه، مقاله و نشریات تخصصی، اقدام به راه‌اندازی پایگاه‌هایی کرد‌ه‌اند. در ادامه معرفی سه نمونه از مهمترین پایگاه علمی را به قلم سیدمجید نبوی، پژوهشگر و مدرس علوم قرآن بخوانید.
کتابخانه ملی ایران
کتابخانه ملی غنی‌ترین کتابخانه ایران در موضوعات مختلف می‌باشد و بیشترین تعداد منبع در بین کتابخانه‌های ایران، در این کتابخانه وجود دارد. هر کتابی که در ایران چاپ می‌شود باید حداقل یک نسخه از آن به کتابخانه ملی سپرده شود. در نتیجه در کتابخانه ملی، تمامی کتاب‌های چاپ شده در ایران وجود دارد. همچنین با جست‌وجو در سایت این کتابخانه می‌توان فهمید که آیا در یک موضوع خاص، کتاب مورد نظر وجود دارد یا خیر. همچنین با جست‌وجو در این سایت، پیشینه‌ی کتابی یک موضوع را می‌توان استخراج کرد.
بخش جستوجوی پیشرفته در سایت کتابخانه ملی ایران
پس از ورود به سایت کتابخانه ملی، با کلیک بر روی جستوجوی پیشرفته، صفحه‌ای جداگانه برای جست‌وجو باز می‌شود که شامل بخش‌هایی چون: جستوجوی ساده، جستوجوی پیشرفته، جستوجوی چندفیلدی و مرور وجود دارد.
جستوجوی ساده
این بخش ساده‌ترین بخش جست‌وجو است که در آن با داشتن حداقل اطلاعات نسبت به جست‌وجو نمودن، می‌توان از آن استفاده نمود. در این قسمت بخش‌هایی چون: مورد جست‌وجو، نوع ماده و ... می‌باشد.
در بخش جست‌وجو، کلمه‌ای که باید جست‌وجو شود، نوشته می‌شود تا سایت به جستوجوی آن بپردازد. در بخش نوع ماده، هر ماده‌ای که مورد نظر است برای جست‌وجو قرار داده می‌شود. این ماده‌ها عبارتند از مقاله، پایان نامه، چاپ سنگی، چاپ سربی، کتاب و غیره که با قرار دادن هر کدام از اینها به عنوان پیش فرض، سایت تنها در همان ماده خاص به جست‌وجو می‌پردازد. البته در بخش ماده، گزینه‌ی همه موارد هم وجود دارد که با قرار دادن آن برای جست‌وجو، سایت، کلمه مورد نظر را در همه موادی که در کتابخانه وجود دارد جست‌وجو می‌کند.
فیلد «جست‌وجو در» نیز مشخص می‌کند که جست‌وجو در کدام قسمت کتاب یا مقاله و پایان نامه و غیره انجام شود. گاهی کاربر می‌خواهد بداند از فلان شخصیت چه کتابهایی به چاپ رسیده است. در اینجا باید در بخش پدیدآور، جست‌وجو کند. گاهی به دنبال این است که در موضوعی خاص کتاب‌ها را ببیند. در این صورت باید در بخش موضوع جست‌وجو نماید. گاهی می‌خواهد بداند که فلان انتشارات چه کتابهایی چاپ کرده است. باید در مشخصات نشر جست‌وجو کند. گاهی می¬خواهد بداند در موضوع مورد نظر خود در سال مشخص مثلا 1395 چه کتابهایی چاپ شده است که در این صورت باید در سال انتشار جست‌وجو نماید.
جستوجوی پیشرفته
این بخش شبیه جستوجوی ساده است اما در بخش جست‌وجو سه فیلد وجود دارد که کاربر می‌تواند سه کلمه را برای هر فیلد جهت جست‌وجو قرار دهد. بخش «جستجو در» نیز در اینجا شامل سه فیلد است که چیستی آنها در بخش جستوجوی ساده کاملا توضیح داده شد. همچنین در سمت راست، بین فیلدهای جست‌وجو، عبارت «و» و «یا» و «بجز» وجود دارد که اگر عبارت «و» به عنوان پیش فرض باشد، مواردی که هر دو با هم در منابع وجود داشته باشند به مخاطب ارائه می‌شود. اگر عبارت «یا» به عنوان پیش فرض باشد در این صورت یکی از دو کلمه مورد جست‌وجو در منابع به مخاطب ارائه می‌شود. اگر عبارت «بجز» به عنوان پیش فرض باشد مواردی که جستوجوی کلمه اول در منابع باشد و در میان این منابع، مواردی که در فیلد دوم نباشد به مخاطب ارائه می‌شود. به عبارت دیگر بخش «بجز» منابعی که بجز کلمه مورد نظر درج می شود، ارائه می‌شود. به نظر می رسد جستوجوی پیشرفته، مناسب‌ترین جست‌وجو برای پژوهشگران و محققان است.
جستوجوی چندفیلدی
در جستوجوی چند فیلدی، همانطور که از نامش مشخص است این قابلیت وجود دارد که در چند فیلد (عنوان، پديدآور، موضوع، مشخصات نشر، تاریخ نشر، شماره رده، شاپا / شابك) به طور همزمان جست‌وجو شود. بقیه موارد این بخش مانند بخش «پایگاه» و نوع «ماده» پیش‌تر معرفی شده‌اند که نیازی به تکرار نیست.
پرتال جامع علوم انسانی
پرتال جامع علوم انسانی زیر نظر «پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی» فعالیت می‌کند که در سایت خود مقالات زیادی در موضوعات مختلف علوم انسانی را به صورت رایگان ارائه می‌دهد. این پرتال اهداف خود را اینگونه بیان می‌کند:1- ایجاد بانک اطلاعات جامع و روزآمد مقالات، با دسترسی آسان، رویه یکسان و رفع محدودیت های شکلی، زمانی و سازمانی موجود، 2- معرفی تخصصی پژوهشگران و اساتید در حوزه‌های تخصصی علوم انسانی جهت تقویت حقوق معنوی، 3- فراهم نمودن بستری برای جریان سازی و مدیریت محتوای علوم انسانی جهت جلوگیری از تضییع منابع مادی و معنوی جامعه علمی کشور در روندهای تکراری و کلیشه‌ای کنونی، 4-ایجاد زمینه مساعد برای بومی سازی علوم انسانی در کشور.
این سایت دارای بخش‌هایی مانند صفحه اصلی، پیوندها، مجلات و جست‌وجو است که به معرفی هر یک به طور جداگانه پرداخته می‌شود:
صفحه اصلی
در صفحه اصلی چندین بخش وجود دارد. از جمله این بخش‌ها، بخش اخبار است که به اطلاع رسانی می‌پردازد. همچنین در صفحه اصلی، نشریات روزآمد (یعنی نشریاتی که جدیدترین شماره آنها در سایت قرارگرفته) قابل رویت می‌باشد.
یکی از مهمترین بخش‌های این سایت که در صفحه اصلی وجود دارد بخش موضوعی مقالات، در رشته‌های مختلف است. در صفحه اصلی موضوعات مختلفی مانند: ادبیات، اقتصاد، تاریخ، تربیت بدنی، جغرافیا، حقوق، روانشناسی، زبان شناسی، علوم اجتماعی، علوم اسلامی، علوم سیاسی، علوم کتابداری، فلسفه و منطق، مدیریت، مطالعات زنان و مطالعات هنر وجود دارد که هر کدام از این موضوعات به زیر شاخه‌هایی تقسیم می‌شوند و ذیل هر زیرشاخه، مقالات فراوانی وجود دارد.
برای مثال بخش علوم اسلامی دارای زیر شاخه‌هایی چون: 1-منطق، فلسفه و کلام اسلامی، 2- تفسیر و علوم قرآن، 3- حدیث و علوم حدیث، 4-فقه و اصول، 5-تصوف و عرفان اسلامی، 6- اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی، 7- تاریخ اسلام و سیره، 8-ادبیات عرب، 9-علوم غریبه، 10-گروه‌های ویژه وجود دارد که هر کدام از آنها نیز، به شاخه‌های دیگری تقسیم می‌شوند و ذیل هر کدام مقالات فروانی وجود دارد.
این ویژگی در علوم انسانی تنها مخصوص این سایت است. البته مرکز فرهنگ و معارف قرآن نیز چنین موضوع‌بندی‌ای را ارائه داده است که تنها در بخش علوم و معارف قرآنی است و مختص سایر مباحث علوم اسلامی یا سایر رشته‌های علوم انسانی نمی‌شود.بنابراین تنها سایتی که در موضوعات مختلف علوم انسانی، مقالات را به صورت دسته بندی و موضوع بندی ارائه می‌دهد همین سایت پرتال علوم انسانی است. درصورتی که این موضوع بندی غنی‌ترو پربارتر شود و شامل تمامی مباحث و موضوعات رشته‌های علوم انسانی شود و تمامی مقالات علوم انسانی نیز در این سایت قرار داده شود شاهد رشد و گسترش مباحث علمی و بی نیازی از مجموعه مقالات نویسی در کشور خواهیم بود.
پیوندها
در بخش پیوندها، آدرس اینترنتی برخی موسسات و مراکز ازجمله: دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها و مراکز علمی، انجمن‌ها، مراکز، فرهنگستان‌ها و کتابخانه‌ها ارائه شده است.
مجلات
در این بخش مجلات فراوانی در موضوعات: ادبیات، اقتصاد، تاریخ، تربیت بدنی، جغرافیا، حقوق، روانشناسی و علوم تربیتی، زبان شناسی، علوم اجتماعی و ارتباطات، علوم اسلامی، علوم انسانی، علوم کتابداری، علوم سیاسی و روابط بین الملل، فلسفه و منطق، مدیریت و حسابداری، مطالعات زنان، مطالعات هنرو نشریات میان رشته‌ای وجود دارد که در ذیل هر کدام از این موضوعات، عنوان مجلات زیادی وجود دارد که با کلیک بر روی هر کدام از مجلات می‌توان اطلاعات هر مجله از قبیل: درجه علمی،دوره انتشار(فصلنامه یا دوفصلنامه)،صاحب امتیاز، مدیر مسئول، سردبیر، مدیر داخلی، اعضای هیئت تحریریه، نشانی مجله، تلفن، وب سایت، پست الکترونیک و آرشیو نشریه را تا آخرین شماره چاپ شده رویت نمود.
سایت ایرانداک
ایرانداک سایت پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران است. یکی از خدمات ویژه این پایگاه، ارائه گواهی تکراری نبودن موضوع پایان نامه است که در ازای پرداخت هزینه معین، به دانشجویان ارائه می‌شود. ایرانداک کار مدیریت اطلاعات علم و فناوری را از سال ۱۳۴۷ شروع کرد و افزون بر اطلاعات جاری، اطلاعات پیش از آن را نیز سازمان داد. دستاوردهای این کار در سامانه‌ها و پایگاه‌های اطلاعات و منابع مرجع ارائه می‌شوند. وبگاه ایرانداک، سال‌هاست که در زمره ۵۰۰ وبگاه برتر جهان برگزیده می‌شود.
پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج) نیز با صدها هزار رکورد که بیشترین آنها پایان‌نامه و رساله هستند؛ از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین پایگاه‌های اطلاعات علمی و فنی کشور با هزاران مراجعه و ده‌ها هزار جست‌وجو در روز است. ایرانداک مرکز ثبت و تنها آرشیو ملی اطلاعات پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها، و پیشنهاده آنهاست. آرشیو پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانش‌آموختگان ایرانی خارج از کشور نیز در ایرانداک است. بیشترین طرح‌های پژوهشی و همچنین گزارش‌های دولتی در ایرانداک ثبت شده‌اند. تولید ارزش افزوده و اطلاعات پشتیبان و همچنین تحلیل اطلاعات، بخشی دیگر از این مأموریت و سامانه‌های پیشینه پژوهش؛ همانندجو؛ دروازه اطلاعات علمی، پژوهشی، و فناورانه ایران؛ اصطلاح‌نامه‌‌های علمی و فنی؛ واژه‌نامه‌ها؛ فهرست‌های مستند نام‌ها؛ راهنمای پژوهش و پژوهشگران؛ شیوه‌نامه ایران؛ و آمار و اطلاعات کتابخانه‌ها نمونه‌هایی از آنها هستند. برای جست‌وجو در ایرانداک به چند طریق می‌توان اقدام نمود:
در صفحه اصلی، در بخش «جست‌وجو در پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج)» می توان کلمه مورد نظر را جست‌وجو کرد. همچنین می‌توان وارد بخش «اطلاعات علمی و فنی» سپس «پایگاه‌های اطلاعات» و بعد وارد بخش «پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج)» شد.
علاوه بر اینها، با کلیک بر روی این آدرس (http://ganj.irandoc.ac.ir) می‌توان وارد بخش جست‌وجو در این سایت شد. پس از ورود به قسمت جست‌وجو، بخش‌هایی چون: 1-جستجو، 2- جستجوی پیشرفته، 3-جستجوی حرفه ای، 4-میز کار، 5-تماس با، ما قابل رویت است.
جستجوی پیشرفته
جستوجوی پیشرفته مانند جستوجوی ساده است. اما به جای یک فیلد، سه فیلد جست‌وجو قرار دارد و می‌توان ارتباط بین این فیلدها را با عباراتی چون «و» و «یا» و «نه» تعیین نمود. همچنین در این بخش، قسمتی با عنوان «جستجو در» وجود دارد که می‌توان نوع منبع مورد نظر را برای جست‌وجو مشخص کرد. این قسمت‌ها عبارتند از «همه» و «مقاله‌های مجله‌های علمی» و «مقاله‌های همایش‌های ایران» و «پایان‌نامه» و «گزارش دولتی» و «پایان‌نامه‌های ایرانیان خارج از کشور» و «طرح پژوهشی». در صورتی که کاربر بخواهد بداند در موضوع مورد جستوجوی خود، پایان نامه‌ای نگاشته شده یا خیر، باید قسمت پایان نامه را برای جست‌وجو انتخاب نماید. همچنین در این بخش می‌توان برای جست‌وجو، بازه زمانی تعیین کرد به این صورت که یا در تمام سال‌ها جست‌وجو نمود و یا در سال‌هایی که مورد نظر کاربر است جست‌وجو کرد.
