آیت‌الله رشاد:
کلیشه‌ای‌اندیشی مهمترین آفت پیش روی نظریه‌پردازی علوم انسانی است
گروه دانشگاه ــ رئیس هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره در کنگره کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره گفت: مهمترین مانع پیش روی نظریه‌پردازی علوم انسانی، کلیشه‌ای‌اندیشی است و تا زمانی که گرفتار آن هستیم، نظریه‌پردازی اتفاق نمی‌افتد.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ سومین کنگره کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره در چهل سالگی انقلاب به همت دانشگاه آزاد اسلامی امروز دوشنبه، ۲۰ اسفندماه ۹۷، با حضور حجت‌الاسلام سیدسعید عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و مسئولان این دانشگاه، در سالن غدیر مجتمع ولایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی برگزار شد.در آغاز این مراسم آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره، با ابراز آرزوی توفیق بهره‌مندی از حال معنوی این ایام و لیالی ماه رجب، اظهار کرد: بیش از یک دهه زمان صرف شد تا این هیئت در جامعه دانشگاهی و حوزوی پذیرفته شود و بدانند این نهاد بی‌طرفی است. دبیرخانه این هیئت در برهه‌هایی با تهمت و افترا همراه بود و می‌گفتند که آیا این هیئت قصد کنترل ارائه آرا و نظریه‌پردازی‌ها را دارد؟ اما به مرور و با برگزاری ۱۰۰ کرسی این هیئت جای خود را در جامعه دانشگاهی پیدا کرد. در بعضی جلسات بنده شنیدم برخی افراد حملات تند و غیرمنطقی داشتند، اما سعه صدر دوستان و همکاران این هیئت موجب پا گرفتن این هیئت و دبیرخانه آن شد.
وی با اشاره به برخی مشکلات پیش روی نظریه‌پردازی خاصه در علوم انسانی ادامه داد: آن زمانی که جمعی از نخبگان حوزوی در سال ۸۱ نامه‌ای به رهبری نوشتند که مبنی بر اینکه موضوع نظریه‌پردازی، نوآوری و نهضت نرم‌افزاری باید مسئولی پیدا کند و نهادینه شود که این نامه در پی تأکیدات شخص مقام معظم رهبری بود و ایشان به فاصله چند روز بعد پاسخ دقیق، جامع و متقنی به آن نامه دادند. آن زمان بنده توفیق یافتم به حج مشرف شوم و همان‌جا جلساتی تشکیل شد و مشورت‌هایی داده شد تا ممیزی نظریه‌پردازی شکل بگیرد و این مسئله ارزش‌گذاری شود و به همین منظور درباره ریز موضوعات این حوزه در تشخیص و حمایت از این کرسی‌ها بحث شد.
به گفته رشاد برخلاف علوم فنی و پزشکی، اصحاب علوم انسانی جایی برای ثبت اثر و ایده و خود ندارند. پس از طرح این موضوع در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی، راه‌اندازی هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره در حوزه علوم انسانی و هنر تصویب شد.
وی گفت: نفس مطرح شدن آن نامه و پاسخ به آن از سوی رهبری خبر از روز‌های خوشی می‌داد، اما چه موانعی وجود دارد که این کرسی‌ها به طور کامل محقق نمی‌شوند؟ بنده پس از بازگشت از حج یک مصاحبه انجام دادم و ۴۶ مانع را در ارائه نظریه‌پردازی در حوزه علوم انسانی مطرح کردم. فقدان شجاعت، نبود جرئت نقد، موانع اخلاقی، موانع آفاقی، مشکلات فرهنگی، موانع سیاسی و موانع سخت‌افزاری از جمله آن موانع مطرح‌شده بود که باعث می‌شد از عناصر نظریه‌پردازی حمایت لازم نشود.
آیت‌الله رشاد گفت: دستگاه‌های متعدد و فرهنگستان‌های سه‌گانه‌ای تأسیس شده و بعضی دانشگاه‌های خاصی به عنوان دانشگاه انقلابی مانند دانشگاه تربیت مدرس تهران تأسیس شدند و بعضی پژوهشگاه‌ها شکل گرفت. در اساسنامه این‌ها اگر نظریه‌پردازی در بند اول نیست، حتماً در بند دوم آن‌ها با طرح ایده‌پردازی و نظریه‌پردازی وجود دارد، اما چرا نظریه‌پردازی اتفاق نمی‌افتد؟
مانع مادر، پیش روی نظریه‌پردازی
وی در ادامه با اشاره به عمیق‌ترین و مهمترین مانع پیش روی نظریه‌پردازی افزود: این مانع مانع مادر است و آن کلیشه‌ای‌اندیشی است و این مسئله چه در حوزه و چه در دانشگاه وجود دارد. دانشگاه‌های ما اسیر کلیشه‌ای اندیشیدن هستند. دانشگاهیان ما متعهد و انقلابی و متدین هستند و احساس مسئولیت دارند و دلسوزند و هدف دارند، اما غالبا از زندان کلیشه نتوانسته‌اند خارج شوند. یک سلسله عرفیات نماد علمی بودن شده است که این‌ها الزمات کلیشه اندیشی است.
رشاد گفت: از جمله دلایل رد شدن مقاله‌ها این است که ارجاع لاتین ندارند و یا یک نظریه مشهور را رد نکرده‌اند. ارجاع نداشتن یعنی از خارجی‌ها نگرفته است و متاثر از داشته‌ها و یافته‌های فرامرزی نیست. این یعنی چرا تقلید نکرده‌اید؟ اگر فردی مقاله‌ای نوشت، اما در آی اس آی ایندکس نشده بود رد می‌کنند. اینکه مقاله‌ای در مراجع و مجلات معتبر درج شود، خوب است، اما این را شرط نکنیم. در وزارت علوم و صحن شورای انقلاب فرهنگی مصوب شده که این‌ها در جذب هیئت علمی مطرح نباشد، اما باز می‌بینیم مقاله آی اس آی وتویی است که اگر کسی نداشت نمی‌تواند ارتقا پیدا کند و او را رد می‌کنند. اما چه بسیار نظریه‌های تاریخ‌ساز و تحول آفرین که یک ارجاع نداشته است.
رشاد گفت: از جمله دلایل رد شدن مقاله‌ها این است که ارجاع لاتین ندارند و یا یک نظریه مشهور را رد نکرده‌اند. ارجاع نداشتن یعنی از خارجی‌ها نگرفته است و متاثر از داشته‌ها و یافته‌های فرامرزی نیست. این یعنی چرا تقلید نکرده‌اید؟ اگر فردی مقاله‌ای نوشت، اما در آی اس آی ایندکس نشده بود رد می‌کنند. اینکه مقاله‌ای در مراجع و مجلات معتبر درج شود، خوب است، اما این را شرط نکنیم. در وزارت علوم و صحن شورای انقلاب فرهنگی مصوب شده که این‌ها در جذب هیئت علمی مطرح نباشد، اما باز می‌بینیم مقاله آی اس آی وتویی است که اگر کسی نداشت نمی‌تواند ارتقا پیدا کند و او را رد می‌کنند. اما چه بسیار نظریه‌های تاریخ‌ساز و تحول آفرین که یک ارجاع نداشته است.
درد مشترک حوزه و دانشگاه
وی افزود: در تعریف نظریه گفته می‌شود نظریه آن است که در بیرون از مرز‌ها مطرح شده باشد و خارجی‌ها به آن ارجاع دهند. این حسن است، اما اینکه ملاک نظریه‌انگاری این باشد که خارجی‌ها ارجاع ندهند نظریه نیست، یعنی نظریه را به ماهیت ارتباط نمی‌دهیم. در دانشگاه مبتلا به این بلا هستیم و تا زمانی که گرفتار کلیشه‌ای‌اندیشی هستیم، پیشرفت و نظریه‌پردازی اتفاق نمی‌افتد.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: در حوزه هم این مشکل وجود دارد. در حوزه آفتی نظیر آفت کلیشه‌اندیشی در دانشگاه وجود دارد و اجتهاد بد تعبیر می‌شود. در حوزه اجتهاد تقلیدی مطرح است و آن این است که شاگرد در قالب افکار استاد خود گیر می‌کند. طلبه‌ای دستگاه و روش‌شناسی اجتهاد را که علم اصول نام دارد کسب می‌کند، اما نمی‌تواند از استاد خود عبور کند. اتفاقاً آن طلبه‌ای که مکتب استاد را زیر و رو کرد و انقلابی در دانش او ایجاد کرد شاگرد آن استاد است.
وی در پایان گفت: از میان ۴۶ مانع و آفت در دانشگاه در زمینه نظریه‌پردازی، مهمترین آفت اسیر کلیشه‌ای اندیشیدن است و در حوزه هم اگر گرفتار اجتهاد تقلیدی شویم، این مسئله بزرگترین مانع پیش روی نظریه‌پردازی خواهد بود. اگر هر کدام از این تعداد هیئت علمی دانشگاهی در کشور حرف نویی داشته باشند، باید امروز ۷۰ هزار حرف نو داشته باشیم، اما آیا چنین است؟
یادآور می‌شود در بخشی از این مراسم از سامانه کرسی‌های نظریه‌پردازی و ترویجی با حضور مسئولان حاضر در کنگره رونمایی شد.
انتهای پیام
وی افزود: در تعریف نظریه گفته می‌شود نظریه آن است که در بیرون از مرز‌ها مطرح شده باشد و خارجی‌ها به آن ارجاع دهند. این حسن است، اما اینکه ملاک نظریه‌انگاری این باشد که خارجی‌ها ارجاع ندهند نظریه نیست، یعنی نظریه را به ماهیت ارتباط نمی‌دهیم. در دانشگاه مبتلا به این بلا هستیم و تا زمانی که گرفتار کلیشه‌ای‌اندیشی هستیم، پیشرفت و نظریه‌پردازی اتفاق نمی‌افتد.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: در حوزه هم این مشکل وجود دارد. در حوزه آفتی نظیر آفت کلیشه‌اندیشی در دانشگاه وجود دارد و اجتهاد بد تعبیر می‌شود. در حوزه اجتهاد تقلیدی مطرح است و آن این است که شاگرد در قالب افکار استاد خود گیر می‌کند. طلبه‌ای دستگاه و روش‌شناسی اجتهاد را که علم اصول نام دارد کسب می‌کند، اما نمی‌تواند از استاد خود عبور کند. اتفاقاً آن طلبه‌ای که مکتب استاد را زیر و رو کرد و انقلابی در دانش او ایجاد کرد شاگرد آن استاد است.
وی در پایان گفت: از میان ۴۶ مانع و آفت در دانشگاه در زمینه نظریه‌پردازی، مهمترین آفت اسیر کلیشه‌ای اندیشیدن است و در حوزه هم اگر گرفتار اجتهاد تقلیدی شویم، این مسئله بزرگترین مانع پیش روی نظریه‌پردازی خواهد بود. اگر هر کدام از این تعداد هیئت علمی دانشگاهی در کشور حرف نویی داشته باشند، باید امروز ۷۰ هزار حرف نو داشته باشیم، اما آیا چنین است؟
یادآور می‌شود در بخشی از این مراسم از سامانه کرسی‌های نظریه‌پردازی و ترویجی با حضور مسئولان حاضر در کنگره رونمایی شد.
انتهای پیام
مطالب مرتبط
