مشارکت حداکثری؛ پشتوانه قوی مسئولان برای پیگیری منافع ملی/ فقدان برنامه و خطر قدرت‌یابی افراط‌گرایان

غلامرضا کریمی، عضو هیئت علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی و قائم مقام وزیر آموزش و پرورش در امور بین‌الملل، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، درباره اهمیت مشارکت حداکثری در انتخابات دوم اسفندماه مجلس با توجه به شرایط داخلی و بین‌المللی گفت: انتخابات موضوعی اساسی و چرخ‌دنده نظام سیاسی دموکراتیک است و هرگونه تغییر و تحول در نظام سیاسی مردم‌سالار باید از طریق انتخابات انجام شود. بسیاری از نقاط عطف، حساس و چرخش‌های گفتمانی در طول چهل سال گذشته در انتخابات مهم رخ داده و اکثر تحولات مهم سیاسی کشور با برگزاری انتخابات رقم خورده است. لذا بحث انتخابات از این جهت بسیار اهمیت دارد.

شرکت نکردن راه حل نیست

وی افزود: در سایر کشورهای جهان چون احزاب نظام‌مند و فراگیر وجود دارند، میزان مشارکت مردم در انتخابات رابطه محکم و وثیقی با مشروعیت نظام سیاسی پیدا نمی‌کند، اما در نظام جمهوری اسلامی احزاب فراگیر و قدرتمندی شکل نگرفته‌اند که در صورت نارضایتی مردم از عملکرد آن حزب به حزب دیگر مراجعه کنند. لذا گاهی برخی اقشار تصور می‌کنند که مشارکت در انتخابات راه حل است.

عضو هیئت علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی اظهار کرد: اما تجربه بیش از صد سال گذشته ما نشان می‌دهد که هیچ راهی جز انتخابات و عدم توسل به خشونت برای رقم زدن تحولات و اصلاحات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی وجود ندارد. لذا به خاطر فقدان احزاب قوی و فراگیر در کشور، مشارکت پایین مردم در انتخابات به ضعف مشروعیت و ناکارآمدی نظام سیاسی تعبیر می‌شود و به چارچوب کلان نظام جمهوری اسلامی و در سطح فراتر به ایران و منافع ملی ضربه می‌زند.

وظیفه نهادهای نظارتی

کریمی با بیان اینکه در وضعیت موجود بهترین راه حل عدم تضعیف قدرت انتخاب مردم بود، گفت: اگرچه مردم از برخی عملکردها نارضایتی دارند یا ناز نداشتن قدرت انتخاب وسیع به واسطه عملکرد نهادهای نظارتی معترض هستند، اما بهترین راه حل مشارکت فعال مردم در عرصه انتخابات است. البته نهادهای نظارتی می‌بایست زمینه تحقق منویات مقام معظم رهبری را راجع به مشارکت حداکثری همه ایرانیان، فراهم می‌کردند، اما شاهدیم که این اتفاق در برخی حوزه‌های انتخابیه محقق نشده است. به  هر حال باید مردم را اقناع و آگاه کرد که ضرورت فعلی منافع ملی ایجاب می‌کند که مشارکت حداکثری در انتخابات داشته باشند.

وی یادآور شد: بر این اساس مشارکت نداشتن مردم حتماً به معنی ضعف دولت یا نظام سیاسی در پیگیری منافع ملی در داخل و فضای بین‌الملل است و مشارکت حداکثری مردم یک ضرورت و اولویت برای پیگیری و تحقق منافع ملی محسوب می‌شود. تجربه دوران چهل ساله انقلاب اسلامی هم نشان داده هرگاه میزان مشارکت و فعالیت احزاب سیاسی در انتخابات کمرنگ شده روند مردم‌سالاری دینی تضعیف شده است. بنابراین برای افزایش نقش مردم و نهادینه کردن این نقش در فرآیندهای سیاسی کشور مردم باید در انتخابات شرکت کرده و رسانه‌ها و نخبگان نیز آگاه‌سازی لازم را برای تشویق جامعه به مشارکت انجام دهند.

اهمیت انتخاب آگاهانه

کریمی درباره اهمیت انتخاب آگاهانه در کنار مشارکت حداکثری و تأثیر ضعف برنامه‌ای جریان‌ها و لیست‌های سیاسی در رقم زدن این انتخاب آگاهانه ابراز کرد: قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران یک قانون اساسی مترقی است که با بهره‌گیری از تجربیات جهانی تدوین شده و در آنجا بر نقش احزاب در فعالیت‌های سیاسی تصریح شده است. اما عملکرد چهل ساله نظام جمهوری اسلامی به گونه‌ای بوده که نهادینه شدن و تقویت احزاب را به رسمیت نشناخته و لذا فعالیت‌های سیاسی از جمله در رقابت‌های انتخاباتی به جای اینکه در قالب حزب و برنامه انجام شود، بر مبنای لیست‌ها و باندهای قدرت شکل گرفته است و اثرات این نوع فعالیت سیاسی در عملکرد مجالس گذشته دیدیم و احتمالاً در مجلس آینده هم خواهیم دید.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه برای برنامه‌محوری راهی جز وجود احزاب قوی وجود ندارد، گفت: هر حزبی که از وزارت کشور مجوز گرفته بایستی در چارچوب قانون نظام سیاسی فعالیت کند و در انتخابات‌ها مشارکت فعال داشته باشد. این مسئله که حزبی ادعای سیاست‌ورزی کند اما سیاست‌ورزی خود را در عدم مشارکت سیاسی در انتخابات تعریف کند کاملاً بی‌معناست. نظام سیاسی وظیفه دارد که الزامات و اسباب فعالیت احزاب را فراهم کند، اما سیاست‌ورزی و شرکت فعالانه در انتخابات یک الزام راهبردی برای احزاب سیاسی اعم از اصولگرا و اصلاح‌طلب است.

وی ابراز کرد: مشکل این است که احزاب سیاسی کشور احزاب نهادینه‌‌شده با طرفداران مشخص و برنامه روشن و مدون نیستند و به همین دلیل امروز مردم در یک شرایط مبهم قرار گرفته‌اند و نمی‌دانند که قرار است به چه تفکر و برنامه‌ای رأی دهند. این نقیصه هم در احزاب و هم در عملکرد دولت و نظام سیاسی مشاهده می‌شود.

این کارشناس مسائل بین‌الملل با تأکید بر اینکه چالش اساسی کشور در انتخابات پیش رو همین مبهم بودن شرایط انتخاب است، گفت: اگر مردم به احزاب، گروه‌ها و افراد شناخته‌شده اقبال نشان ندهند خطر به قدرت رسیدن افراد، جریان‌ها و گروه‌های تندرو و افراطی وجود دارد که تجربه این اتفاق را در عرصه حکومتداری طی چهل سال گذشته در برخی مقاطع زمانی شاهد بودیم و دیدیم که چه ضررها و لطماتی به منافع ملی کشور وارد شد. بر این مبنا حضور همه گروه‌ها و جریان‌های سیاسی شناخته‌شده حتی به صورت یک اقلیت تأثیرگذار در مجلس آینده ضروری است.

آثار داخلی و بین‌المللی مشارکت بالای مردم

کریمی درباره آثار و دستاوردهای داخلی و بین‌المللی مشارکت حداکثری مردم در انتخابات گفت: مشارکت حداکثری در این انتخابات نشان می‌دهد که مردم همچنان به آرمان‌ها و اصول انقلاب، امام(ره) و رهبری پایبندند و علی‌رغم گلایه‌ها و نارضایتی‌ها، می‌بایست سیاست‌ورزی کنند تا مردم‌سالاری در این کشور نهادینه شده و تعمیق یابد.

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی تصریح کرد: نکته مهمتر اثر بین‌المللی مشارکت حداکثری بر تقویت منافع ملی است. ایران در چند سال اخیر براساس راهبرد مقاومت، در مقابل فشارهای بین‌المللی به ویژه از زمان روی کار آمدن ترامپ ایستاده است. ترامپ از آغاز ریاست جمهوری خود به دنبال اثبات این گزاره بوده که با فشار و تهدید می‌تواند کشورهای مستقل جهان را متقاعد کند که از آرمان‌ها و اصول خود دست بردارند و می‌توان رفتار این دسته از کشورها از جمله ایران را با تهدید، زور و فشار اصلاح کرد.

وی اظهار کرد: از این منظر مشارکت پایین مردم در انتخابات، این گزاره، هنجار و ارزش را در نظام بین‌الملل تقویت و ثابت می‌کند که با فشار قدرت برتر در نظام بین‌الملل کشورها به مرور از آرمان‌ها و ارزش‌های خود دست برخواهند داشت. اما از آنجا که مردم ایران به انقلاب اسلامی، امام(ره) و نظام و ارزش‌های حاکم بر آن اعتقاد دارند حضور گسترده در انتخابات این فضا را تقویت می‌کند که دولتمردان کشور پس از انتخابات بتوانند منافع ملی ایران در عرصه‌های جهانی با قدرت بیشتر پیگیری کنند.

کریمی یادآور شد: اگر مشارکت سیاسی مردم پایین باشد، عملا پیگیری منافع ملی در سطح بین‌المللی به طور حداکثری ممکن نمی‌شود. لذا مشارکت بالای مردم این زمینه را فراهم می‌کند تا دیپلمات‌ها و سیاستمداران جمهوری اسلامی با پشتوانه مردمی قوی‌تری در عرصه بین‌المللی حقوق و منافع ملی ایران را پیگیری کنند.

گفت‌وگو از مهدی مخبری