راهکار دین برای کاهش اضطراب چیست

به گزارش ایکنا، در قسمت 25 از ویژه‌برنامه «سوره» که شب گذشته، 29 اردیبهشت‌ماه، از شبکه چهارم سیما پخش شد، مسعود دیانی با مسعود آذربایجانی و وحید سهرابی‌فر درباره «قرآن و مسئله اضطراب» گفت‌وگو کرد.

مسعود آذربایجانی با بیان اینکه ترس از آینده مبهم یکی از عوامل اضطراب است، اظهار کرد: ضعف و ناتوانی در مقابل مشکلات عامل دیگر است. بی‌معنایی و احساس پوچی هم انسان را دچار اضطراب می‌کند. حتی اگر امکانات مادی زیادی برای ما فراهم باشد باز این احساس اضطراب و تنهایی را داریم. دین برای احساس تنهایی انسان خدا را معرفی می‌کند و می‌گوید: «أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب». تنها با یاد خدا است که انسان به آرامش می‌رسد.

این پژوهش‌گر روانشناسی دین افزود: در آیه دیگری می‌فرماید: «ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ مَوْلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَ أَنَّ الْكافِرِينَ لا مَوْلى‌ لَهُم». کافر کسی است که بزرگ‌ترین حقیقت هستی یعنی حضرت حق را می‌پوشاند. خداوند دست انسان‌ها را می‌گیرد و از تنهایی‌ها بیرون می‌آورد. حمایت خداوند از حضرت یوسف با یک رویا شروع می‌شود درحالی‌که هنوز به نبوت نرسیده است و به‌عنوان یک فرد عادی به او کمک می‌کند. برای همه ما از این اتفاقات هست که خداوند خود را بر ما پدیدار می‌کند که راه را به ما نشان دهد.

وی سپس اظهار داشت: وقتی حضرت یوسف به دست نزدیک‌ترین افراد خود یعنی برادرانش به چاه انداخته می‌شود اینجا اوج اضطراب و درماندگی است و هیچ‌کسی را ندارد. در اوج این ماجرا خداوند بر او پدیدار می‌شود و به او کمک می‌کند. مضطر کسی است که دچار آسیب شده و درعین‌حال درمانده است چون همه راه‌ها به‌سوی او بسته شده است. در سوره نمل می‌فرماید: «أَمَّنْ یجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یکشِفُ السُّوء». چه کسی است که مضطر را هنگام دعا جواب می‌دهد و ناراحتی او را فوراً برطرف می‌کند؟ در اینجا جواب هیچ قیدی ندارد. علامه طباطبایی در المیزان بحث می‌کنند که اگر انسان به حالت اضطرار و درماندگی رسید این طلب او طلب حقیقی است و طلب حقیقی بدون جواب نخواهد بود و ولایت حق شامل او می‌شود.

مسعود آذربایجانی همچنین گفت: در قرآن به مفهوم سکینه هم اشاره شده است که به معنای آرامش عمیق است. در آیه «هُوَ الَّذي أَنزَلَ السَّكينَةَ في قُلوبِ المُؤمِنينَ لِيَزدادوا إيمانًا» می‌بینیم که سکینه را به خدا نسبت می‌دهد. سکینه از سکون می‌آید. به این دلیل به خانه مسکن می‌گوییم که انسان در آن سکونت و آرامشی پیدا می‌کند. مفاهیمی مثل ثبات، تثبیت فؤاد، ربط قلب، امن، سلام و روح نیز در قرآن به مفهوم آرامش اشاره دارند.

وحید سهرابی‌فر در ادامه گفت: روانشناسانی مانند اریک فروم مهم‌ترین دلیل اضطراب را احساس تنهایی می‌دانند. در عصر امروز ارتباطات بسیار گسترده شده است اما مطالعات نشان می‌دهد که انسان‌ها از تنهایی بیرون نیامده‌اند. خیلی از چالش‌های جهان مدرن به خاطر این اعلام استقلال و اعلام عدم نیاز به آسمان است. بازگشت به اصل در انسان یعنی بازگشت به خدا. قرآن می‌فرماید: «وَ لَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّـهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُم». مثل کسانی نباشید که خدا را فراموش کردند و این باعث شد خودشان را فراموش کنند.

این دین‌پژوه افزود: گاهی اوقات افراد می‌گویند در تجربه‌های شخصی‌مان دیده‌ایم که نیازی داشته‌ایم و از خدا هم خواستیم ولی کمکی نرسید. اگر ما می‌خواهیم رابطه عاشقانه خود با خدا را بفهمیم این‌گونه نیست که همه‌چیز در متر و معیار ما بگنجد. قصور عقل کجا و قیاس قامت عشق/ تو هر قبا که بدوزی به‌قدر ادراک است. حقیقت این است که ما به‌قدر ادراک خودمان مسائل را درک می‌کنیم.

در این برنامه همچنین یوسفعلی میرشکاک به قصه‌خوانی قرآنی از روی بخشی از کتاب «روض الجنان و روح الجنان» پرداخت. بررسی کارنامه قرآن‌پژوهی نوری محمد عثمانوف نیز بخش دیگری از قسمت 25 برنامه «سوره» بود.

برنامه تلویزیونی «سوره» که به موضوع قرآن اختصاص دارد، در شب‌های ماه مبارک رمضان هر شب ساعت 22:45 دقیقه از شبکه چهار سیما پخش می‌شود. تکرار این برنامه نیز ساعت 17 می‌باشد.