تبیین دیدگاه قرآن کریم درباره نقش آهن در شکل‌گیری حیات کره زمین

به گزارش ایکنا؛ پنجمین جلسه از سلسله نشست‌های مجازی مطالعات اعجاز قرآن کریم با موضوع «حدید و مغناطیس» عصر امروز با حضور محمدمهدی طهرانچی، استاد دانشکده فیزیک دانشگاه شهید بهشتی به صورت مجازی برگزار شد.

طهرانچی در این نشست به تبیین آیه «وَأَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ» (حدید/25) پرداخت و اظهار کرد: بحث ما تحت عنوان حدید و مغناطیس است، منتها من در ابتدا یک مقدمه خواهم داشت که نوع نگاه ما را به این موضوع بیان می‌کند. نکته اول این است که قرآن کتاب هدایت است. بنابراین ما در قرآن دنبال کتاب فیزیک نیستیم؛ بلکه نگاه ما بالاتر است و قرآن در نظر ما کتاب هدایت است. نکته دوم اینکه در قرآن کریم برای انسان، سبک خاصی در تربیت مطرح شده است که شما در مباحث مختلف با آن برخورد می‌کنید. یکی از آن حوزه‌ها، حوزه علوم طبیعی است که در قرآن چارچوب خاصی بر آن حاکم است.

وی افزود: خداوند آنچه را که ما در دنیا می‌بینیم، به عنوان نشانه‌هایی برای گروه عالمان و مومنین ذکر می‌کند. این نگاه توأمانی، نگاه ظریفی است که در تربیت قرآنی مطرح می‌شود. مثلاً خداوند می‌فرماید: «وَفِي خَلْقِكُمْ وَمَا يَبُثُّ مِنْ دَابَّةٍ آيَاتٌ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ رِزْقٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ آيَاتٌ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ» (جاثیه/ 4‌و5) یا می‌فرماید: «وَسَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا مِنْهُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ» (جاثیه/ 13). این نگاه، نگاه زیبایی است که به خلقت به عنوان فعل الهی نگاه کنیم.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: یکی از بحث‌هایی که خداوند اصرار دارد در قرآن مطرح کند، بیان مراتب خلقت انسان، مراتب خلقت زمین و مراتب آفرینش منظومه شمسی است. خداوند اصرار دارد این موضوعات را مطرح کند و شما در قرآن به عنوان یک سبک هدایت، با این موضوع برخورد می‌کنید. مثلاً می‌فرماید: «قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ يُنْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛ بگو در زمين بگرديد و بنگريد چگونه آفرينش را آغاز كرده است‏ سپس خداست كه نشئه آخرت را پديد مى ‏آورد، خداست كه بر هر چيزى تواناست» (عنکبوت/20). در این آیات، سوال این است که چگونه خلقت شکل گرفت. ما این آیات را در سوره فصلت هم داریم: «ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ وَهِيَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ ائْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ؛ سپس آهنگ [آفرينش] آسمان كرد و آن بخارى بود، پس به آن و به زمين فرمود خواه يا ناخواه بياييد آن دو گفتند فرمان‏‌پذير آمديم» (فصلت/11). ما اگر این سیر را بگیریم و از نقطه‌ای که خدا به آسمان و زمین نگاه کرد و اینها دخان بودند، شروع کنیم، به نقش آهن در آفرینش پی می‌بریم.

طهرانچی تصریح کرد: من چند دقیقه وارد بحث شکل‌گیری عالم هستی می‌شوم. بر اساس نظریه بیگ‌بنگ، جهان هستی از لحظه اولیه مسیری را برای شکل‌گیری طی کرده است و از مواد مختلف تشکیل یافته است. اگر بخواهیم ببینیم زمین چگونه شکل گرفته است، باید به این نکته توجه داشته باشیم که تشکیل کره زمین مراحلی داشته است. در ابتدا زمین یک گداخته کامل بود که هسته اصلی آن را آهن شکل می‌داد. نقشی که کوه‌ها در این زمینه داشتند، این بود که خروج گازها از داخل دهانه‌ کوه‌ها انجام شد و این خروج منجر به شکل‌گیری آب شد. این نکته بسیار مهمی است که قبل از اینکه آب شکل بگیرد، راه‌هایی که درون کوه‌ها بود، اجازه داد گازها از درون زمین خارج شوند.

وی ادامه داد: پس اول کوه‌ها شکل گرفت، بعد گاز خارج شدند، سپس زمین سرد شد و در نهایت بارش اتفاق افتاد و آب شکل گرفت. در این هنگام، یک باکتری شروع به تولید اکسیژن کرد. حدود دو میلیون سال طول کشید تا این اکسیژن در جو قرار بگیرد. این اکسیژن از آب در آمد، آبی که ناشی از گازهایی بود که از طریق کوه‌ها خارج شده بود. در این زمینه، آیه قرآن می‌فرماید: «وَجَعَلْنَا فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَنْ تَمِيدَ بِهِمْ وَجَعَلْنَا فِيهَا فِجَاجًا سُبُلًا لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ؛ و در زمين كوه‌هايى استوار نهاديم تا مبادا [زمين] آنان [=مردم] را بجنباند و در آن راه‌هايى فراخ پديد آورديم باشد كه راه يابند» (انبیا/31).

وی تأکید کرد: من می‌خواهم از ذکر این مقدمات، به بحث سقف محفوظ برسم. سقف محفوظ یک میدان مغناطیسی است که عالم را در بر گرفته است. اگر این میدان مغناطیسی نباشد، ذرات یونی باردار به سطح کره زمین برخورد می‌کنند. وقتی این ذرات به سطح کره زمین برخورد می‌کنند، نتیجه‌اش این است که حیات نمی‌تواند روی کره زمین شکل بگیرد. برای اینکه ذرات با کره زمین برخورد نکنند، یک میدان مغناطیسی پیرامون زمین را فرا گرفته است. این میدان همان چیزی است که ما به عنوان بشر نمی‌توانیم آن را حس کنیم و به واسطه ابزار حس می‌کنیم، ولی حیوانات بهتر از ما آن را حس می‌کنند.

استاد فیزیک دانشگاه شهید بهشتی یادآور شد: ذرات یونی در این میدان گرفتار می‌شوند و در نهایت شفق قطبی اتفاق می‌افتد. همان‌طور که گفتم، اگر این ذرات به زمین برسند، حیات شکل نمی‌گیرد. منشأ این میدان مغناطیسی، آهنی است که در کره زمین وجود دارد. زمین یک هسته اولیه آهنی دارد و بخش دومی که آهن در آن در گردش است. اینکه کدام یک از این دو هسته منشء این میدان مغناطیسی است، عمده دانشمندان قائل هستند این جریان چرخشی و گردابی است که میدان مغناطیسی را ایجاد می‌کند. پس در کره خاکی ما آهنی فرو رفته است که سبب ایجاد سقف محفوظ است. در نتیجه آن سقفی که بشر را حفظ کرده و موجب شده حیات شکل بگیرد، این میدان مغناطیسی است که به علت فرورفتگی آهن درون زمین ایجاد شده است.