تحلیل منشأ تصمیم‌گیری حاکمان غربی بر اساس آیه 40 سوره غافر

به گزارش ایکنا، آیت‌الله محسن اراکی، استاد سطح عالی حوزه علمیه، امروز، 29 تیرماه، در ادامه مباحث دولت اسلامی که در فضای مجازی منتشر شد، گفت: شکل‌گیری قانون و اراده، نیازمند مقدماتی است که نخستین مقدمه باور بشر است، زیرا در هر تصمیمی باید تصوری از سودمندی فعل و تصدیق آن برای انسان حاصل شود، تا دستور و فرمانی از نفس صادر  شود که به آن اراده گفته می‌شود و دومین مقدمه، صدور اراده و فرمان است.

وی با بیان اینکه هر کاری علتی برای یک نتیجه است، افزود: کسی که خودش را از ساختمان چند طبقه پایین بیندازد، قبل از آن تصور و تصدیقی حاصل می‌شود و وقتی فرمان صادر شد، فعل انجام خواهد شد؛ نظیر این، در رفتارهای اجتماعی هم وجود دارد. هیچ وقت جامعه‌ای بدون حاکم شکل نمی‌گیرد؛ زیرا وقتی اراده افراد جامعه تابع اراده حاکم می‌شود، جامعه شکل می‎گیرد. اگر در جامعه حاکم وجود داشته باشد و مردم اطاعت نکنند یا مردم باشند و حاکمی نباشد، جامعه شکل نمی‌گیرد. قانون و فرمان حاکم، نخ تسبیح جامعه است.

استاد سطح عالی حوزه علمیه با طرح این سؤال که یک حاکم و فرمانروا بر چه مبنایی باید براساس یک باور، دستور اجتماعی صادر ‌کند، بیان کرد: دستور خدا و یا هوای نفس، دوگانه‌ای است که مبنای صدور حکم از طرف افراد است؛ قرآن به پیامبر(ص) فرموده است که «وَ أَنِ احْکُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَ لَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ...»(مائده/49) و یا در آیه 26 سوره صاد به داود(ع) فرموده است: «يَا دَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاکَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْکُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَ لَا تَتَّبِعِ الْهَوَى فَيُضِلَّکَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ...».

خطای عقل جمعی

اراکی افزود: خداوند حق گزینش و دستور دارد؛ زیرا علم، عدل و حق مطلق است؛ در آیه 68 سوره قصص فرموده است: «وَ رَبُّکَ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَ يَخْتَارُ مَا کَانَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ تَعَالَى عَمَّا يُشْرِکُونَ؛ و پروردگار تو هر چه را بخواهد مى‌آفريند و برمى‏‌گزيند و آنان اختيارى ندارند، منزه است‏ خدا و از آنچه [با او] شريک مى‏‌گردانند، برتر است». عقل حتی اگر عقل جمعی باشد، نمی‌تواند گزینشگر باشد، زیرا خطا دارد و از طرفی هر مجموعه‌ای به نحوی می‌اندیشد؛ لذا تضاد زیادی در ادراکات عقلی بشر می‌بینیم. عقل یکسری کلیات برتر را ادراک می‌کند و ما کارکرد عقل را نفی نمی‌کنیم؛ مثلاً عقل می‌گوید خدای عالم باید عادل، عاقل، حکیم و ... باشد، ولی خود عقل قابل اعتنای مطلق نیست.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه اگر مبنای گزینش را فرمان خدا قرار ندهیم، لاجرم هوای نفس منشأ دستور و فرمان است، اظهار کرد: فرعون می‌گفت: «...قَالَ فِرْعَوْنُ مَا أُرِيکُمْ إِلَّا مَا أَرَى وَ مَا أَهْدِيکُمْ إِلَّا سَبِيلَ الرَّشَادِ»(غافر/40) فرعون که خود را خدای بشر قلمداد می‌کرد به خود حق می‌داد که بگوید آنچه من می‌فهمم و دستور می‌دهم و دستورم عین حق است؛ به شما دستور نمی‌دهم مگر آنچه را خودم بپسندم.

هوای نفس منشأ رفتارهای ترامپ

اراکی با بیان اینکه مستکبران همیشه بر اساس این قاعده، دستور صادر می‌کنند، اظهار کرد: امروز اگر سخنان ترامپ و سایر حاکمان غربی تحلیل شود، به همین آیه می‌رسد: «...قَالَ فِرْعَوْنُ مَا أُرِيکُمْ إِلَّا مَا أَرَى وَمَا أَهْدِيکُمْ إِلَّا سَبِيلَ الرَّشَادِ»؛ یعنی آنچه را می‌پسندد براساس آن، فرمان می‌دهد و آن را عین حق می‌داند، ولی وقتی از آنان بپرسی پسند تو  بر چه مبنایی است، خواهد گفت: چون دلم می‌خواهد یعنی همان هوای نفس. 

استاد سطح عالی حوزه با بیان اینکه چون کمال، عدل و علم و ... برای خدا ذاتی است، لذا ما خدا را فرمان‌روا و دارای این حق می‌دانیم، اظهار کرد: قرآن کریم در آیه 35 یونس فرموده است: «قُلْ هَلْ مِنْ شُرَکَائِکُمْ مَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ قُلِ اللَّهُ يَهْدِي لِلْحَقِّ أَفَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لَا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدَى فَمَا لَکُمْ کَيْفَ تَحْکُمُونَ»؛ همین آیه کوتاه تمامی مسیر و فرایند چرایی تبعیت از خدا را بیان فرموده است. در این آیه فرموده آیا کسی که هدایت به سمت حق می‌کند شایسته پیروی است یا اینکه کسی که خودش نیازمند تبعیت از راهی است که به او نشان داده می‌شود؟. بنابراین حاکم یا بر اساس فرمان الهی و یا هوای نفس گزینش کرده و فرمان می‌دهد و جامعه پیرو از او تبعیت می‌کند.

قانونی برای همه جوامع

استاد سطح عالی حوزه علمیه اظهار کرد: اگر رفتارها مبتنی بر موازین حق و عدل باشد، نتایج مناسب و متناسب گرفته می‌شود و اگر متناسب با حق و عدل نباشد، نتایج نادرستی به بار خواهد آورد؛ در آیه 96 سوره اعراف فرموده است: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَکَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ لَکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا کَانُوا يَکْسِبُونَ؛ و اگر مردم شهرها ايمان آورده و به تقوا گراييده بودند قطعاً برکاتى از آسمان و زمين برايشان مى‌گشوديم، ولى تکذيب کردند پس به [کيفر] دستاوردشان [گريبان] آنان را گرفتيم»؛ برعکس جامعه‌ای که راه کج برود یا کلاً منقرض و یا دچار سختی و عذاب شدید خواهد شد که در چند جای قرآن به آن اشاره شده است.

وی در پایان بیان کرد: مراد از آیه این است که هر شهری براساس یک حاکمیت شکل می‌گیرد و فرمانروا و نظام اجتماعی دارد؛ خداوند فرمود که ما شهرها را رها نمی‌کنیم، مگر اینکه دو حالت دارد یا دچار عذاب سختی می‌شوند که به فرمان خدا بازگردند و یا نابود می‌شوند؛ لذا ممکن است جامعه‌ای نافرمانی خدا را داشته باشد و موقتاً در رفاه هم به سر ببرد؛ یعنی خدا آن قدر به آن‌ها رفاه می‌دهد، تا کاملاً از یاد خدا غافل شوند، سپس ناگهانی در نتیجه اعمال زشتشان، مؤاخذه خواهد کرد؛ این یک قانون برای همه جوامع است. جوامع نافرمان از دستورات الهی ناچاراً به بن‌بست می‌رسند؛ یا این بن‌بست آنان را نابود می‌کند و یا دچار سختی می‌شوند تا به فرمان خدا باز گردند.