عزت، صیانت از نفس و نخستین قانونی که بشر به‌صورت فطری از آن پیروی می‌کند

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام والمسلمین رضا حق‌پناه، استادیار گروه علوم قرآنی و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی و استاد دروس خارج حوزه علمیه خراسان، امروز 21 فروردین‌ ماه در نشست اخلاقی با عنوان«عزت نفس در مقابل ذلت نفس» که به صورت مجازی برگزار شد، اظهار کرد: پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «إِنَّ اللّه‏َ تَعالى يَقولُ كُلَّ يَوْمٍ: أَنَا رَبُّكُمُ الْعَزیزُ، فَمَنْ أَرادَ عِزَّ الدّارَيْنِ فَلْيُطِعِ الْعَزیز؛ خداوند تعالی هر روز می‌فرماید: من پروردگار عزیز شما هستم، هرکس خواهان عزت دو دنیا است از خدای عزیز اطاعت کند».

وی عزت را در لغت به معنای «شکست ناپذیری» حالتی که مانع مغلوب شدن انسان می‌شود، دانست و بیان کرد: هنگامیکه از کلمه عزت سخن به میان می‌آید و می‌گوییم فردی دارای عزت نفس است، خدا عزیز است، در عین حال که این جمله برای ما جمله آشنایی است و گمان می‌کنیم که جمله‌ای است که می‌توانیم آن را درک کنیم و آن را می‌شناسیم اما این در حالی است که این جمله عمیق است و به این سادگی نمی‌شود از کنار آن گذشت و به راحتی نمی‌توان به درک آن پی برد.

استادیار گروه علوم قرآنی و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی خاطرنشان کرد: در حقیقت این فهم و درک این جمله و کلمه هم در زندگی فردی و هم زندگی اجتماعی افراد تاثیر بسزایی دارد. ما اگر تصمیم داریم که درس بخوانیم باید درس بخوانیم، به مطالبی که آموخته‌ایم عمل کنیم و مطالب را به دیگران بیاموزیم که همواره این سه مرحله مستلزم داشتن عزت است و اگر در هر مرحله‌ای این صفت در یک فردی وجود نداشته باشد، قسمتی از کار او دچار چالش خواهد شد.

نهادینه شدن عزت نفس در وجود فرد

حق‌پناه عنوان کرد: اگر این حالت عزیز بودن در وجود فردی نهادینه باشد، باعث می‌شود که او از یک راه، یک جهت، مکتب، منظومه فکری و یک منش برخوردار باشد و براساس همان باورهایی که دارد به سمت جلو حرکت می‌کند و اینگونه نیست که هر زمانیکه بخواهد یک مکتبی را انتخاب کند و براساس یک نوع تفکری حرکت کند که در حقیقت این بی ثباتی، عزیز بودن فرد را به خطر می‌اندازد.

وی بیان کرد: از این رو باید گفت که عزت یعنی نفوذ ناپذیری و فردی که راه درست را انتخاب و عزیز بودن را در وجود خود نهادینه کرد، باید مراقب باشد که تحت تاثیر گفته‌های دیگران قرار نگیرد و منظومه فکری و منش خود را تغییر ندهد.

این استاد حوزه‌علمیه خراسان گفت: امیرالمومنین(ع) پیش از اینکه به خلافت برسند، در جنگ‌های مختلفی در کنار پیامبر(ص) شرکت داشتند و از یک شمشیر آن هم شمشیر ذوالفقار استفاده می‌کردند و پس از رسیدن به خلافت هم در سه جنگی که شرکت داشتند، باز هم از همان شمشیر ذوالفقار استفاده می‌کردند و بر خلاف برخی از صحابه که راه‌های دیگری را انتخاب کردند و دنیا طلب شدند و برخی نیز به نفع قبیله خود دست از احکام و ارزش‌های اسلامی برداشتند، اما امام علی(ع) تنها در یک جهت و براساس یک ارزش فکری پیش رفتند.

حق‌پناه خاطرنشان کرد: عزتی که در جبهه اسلامی است، این است که یک راهی را که انتخاب کردی، نفوذ ناپذیر باش، فرزندت، مالت در تو تاثیر نگذارد، این در حالی است که متاسفانه یکی از مسائلی که در جامعه کنونی وجود دارد و به نوعی به یک معضل تبدیل شده همراهی با حزب‌الریاح است، بدین منظور که اگر امروز جبهه‌ای حرفی را می‌زند، آن را قبول داشته باشیم و فردا حرف جبهه دیگری را قبول کنیم، قرآن کریم نیز می‌فرماید: «اگر یک راه را انتخاب کردی، در همان راه ثابت قدم باش و در همان مسیر حرکت کن».

وی تاکید کرد: سردار سلیمانی نیز از آن دسته از افرادی بود که از زمانیکه وارد جبهه شد، تا لحظه‌ای که به شهادت رسید، در یک مسیر حرکت کرد و آن؛ اطاعت از خدا و اطاعت از ولی امر بود و راهی را که انتخاب کرده بود را تا آخر به پایان رساند.

استادیار گروه علوم قرآنی و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی عنوان کرد: عزت یعنی صیانت از نفس و حفظ نفس از خاری و ذلت، غریضه صیانت ذات و صیانت نفس غریضه‌ای طبیعی و نخستین قانونی است که بشر از هنگام خلقت به صورت فطری از آن پیروی می‌کند و حیات خود را در این مسیر هدایت می‌کند، این غریضه که جزء میل‌های روحانی انسان است به او آگاهی می‌دهد که مطابق با طبیعت خود زندگی کند.

تفاوت افراد دارای عزت نفس و افرادی که از عزت نفس برخوردار نیستند

حق‌پناه با بیان اینکه بی تردید افرادی که از عزت نفس بالایی برخوردار هستند، از بسیاری از جهات با افراد دارای عزت نفس پایین تفاوت‌های بسیاری دارند، تصریح کرد: تفاوت‌ این افراد با افرادی که عزت نفس کمتری دارند، در این است که تصویر خوب و مثبتی از خود دارند، اهداف بالاتری را انتخاب می‌کنند، اضطراب کمتری دارند، تعریف و تمجیدهای دیگران نسبت به آن‌ها، آن‌ها را مغرور نمی‌کند، فشار روانی کمتری را تجربه می‌کنند، به شکست و انتقاد حساسیت کمتری نشان می‌دهند و این موارد را مقدمه‌ای برای حرکت‌های بعدی خود می‌داند.

این استاد حوزه‌علمیه خراسان اضافه کرد: همچنین افراد دارای عزت نفس، احساس کنترل بیشتری بر خود دارند، تمایل بیشتری به مواجه و رویارویی با مشکلات را دارند و می‌خواهند که در سختی‌ها آزموده شوند، از نظر اخلاقی افراد بر انگیخته‌ای هستند و برای انجام کارهای مختلف و خوب تحریک شده‌اند که نه فقط شایسته‌اند، بلکه نگرشی مثبت به خودشان دارند و با خود می‌گویند که من می‌توانم و در نهایت افرادی که از عزت نفس برخوردار هستند، همیشه بر خود تسلط دارند.

حق پناه عنوان کرد: اگر نگاهی در سیره معصومین(ع) داشته باشیم، اوج عزتی که قرآن، عقل و رسول خدا(ص) می‌گوید در وجود مقدس معصومین(ع) تجلی دارد و در پیروان خوب آن‌ها نیز تجلی پیدا می‌کند، در روایات نیز بر مقوله عزت و شکوهمندی تاکید بسیاری شده و صدها روایت در خصوص این واژه وجود دارد که عبارت‌ها و تعبیرهای مختلفی در این خصوص به کار رفته است که تمامی آن‌ها به عزت الهی و عزتمند شدن مومن در پرتو عزت خداوند توجه شده است.

وی خاطرنشان کرد: امام علی(ع) می‌فرماید«یک ساعت ذلت با عزت تمام دوران زندگی برابری نمی‌کند»، همانگونه که امام حسین(ع) نیز ذلت را نپذیرفتند و با یزید بیعت نکردند، از یک عزت نفس خاصی برخوردار بودند و یک عمر ذلت را بر یک لحظه عزت ترجیح ندادند.