تواتر حدیث غدیر از نگاه علمای اهل سنت

به گزارش ایکنا، متن یادداشت حجت‌الاسلام والمسلمین محمد عرب‌صالحی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به شرح زیر است: 

بسیاری از بزرگان اهل سنت حدیث غدیر خم را متواتر، صحیح و یقینی دانسته‌اند. ذهبی متوفای 748ق در کتاب سیر اعلام النبلا جلد 14، در ترجمه ابن جریر طبری متوفای 310ق می‌نویسد که طبری طرق حدیث غدیر را در چهار جزء جمع کرده که بخشی از آن را من دیدم و به خاطر وسعت روایات موضوع بهت‌زده شده و به وقوع این خبر جزم پیدا کردم و هم او در تذکرة الحفاظ جلد 2 می‌نویسد که یک جلد از مجلدات طرق حدیث غدیر را که طبری جمع‌آوری کرده دیدم به خاطر وسعت روایاتش مبهوت کار طبری و این حدیث گردیدم. آلوسی (1270ق) در کتاب روح المعانی جلد3، از قول ذهبی می‌نویسد: عبارت «من کنت مولاه فعلی مولاه» متواتر است و یقیناً پیامبر آن را گفته است  عبارت «اللهم وال من والاه» نیز زیاده‌ای‌ است که سندی قوی دارد.

ابن حجر عسقلانی (م852ق) از بزرگان علم رجال در کتاب فتح الباری جلد7 که در شرح صحیح بخاری نوشته شده، می‌نویسد که حدیث «من کنت مولاه فعلی مولاه» را نسائی و ترمذی نقل کرده‌اند و روایت کثیر الطرق است و بسیاری از اسناد آن صحیح و حسن است و هم او در کتاب تهذیب التهذیب جلد7 نوشته که ابن عقده طرق این حدیث را از بیش از هفتاد صحابی جمع کرده است. ابن حجر هیتمی متوفای 974 ق در کتاب الصواعق المحرقه ج1 می‌نویسد که حدیث غدیر حدیث صحیحی است که شکی در آن نیست و بزرگانی چون ترمذی، نسائی و احمد آن را نقل کرده و طرق آن واقعاً زیاد است. از همین رو شانزده صحابی بلکه به نقل احمد سی صحابی این حدیث را از پیامبر شنیده‌اند و بسیاری از اسناد آن صحیح و حسن هستند.

ابوحامد امام محمد غزالی متوفای 505 ق، صریح‌تر از دیگران می‌گوید: او در کتاب سرالعالمین و در مجموعه رسائل این گونه اعتراف می‌کند: «و اجمع الجماهير علي متن الحديث من خطبته في يوم عيد غدير خم باتفاق الجميع وهو يقول: «من كنت مولاه فعلي مولاه» فقال عمر بخ بخ يا أبا الحسن لقد أصبحت مولای و مولی كل مولی فهذا تسليم ورضي وتحكيم ثم بعد هذا غلب الهوي تحب الرياسة وحمل عمود الخلافة وعقود النبوة وخفقان الهوی في قعقعة الرايات واشتباك ازدحام الخيول وفتح الأمصار وسقاهم كأس الهوي فعادوا إلي الخلاف الأول: فنبذوه وراء ظهورهم واشتروا به ثمناً قليلا».

او می‌گوید: «از خطبه‌های رسول گرامی اسلام (صلي الله عليه وآله وسلم) خطبه غدير خم است كه همه مسلمانان بر متن آن اتفاق دارند. رسول خدا فرمود: هر كس من مولا و سرپرست او هستم، علی مولا و سرپرست او است. خلیفه دوم پس از اين فرمايش رسول خدا (صلي الله عليه وآله وسلم) به علی (عليه‌السلام) اين گونه تبريك گفت: تبريك، تبريك، ای ابوالحسن، تو اكنون مولا و رهبر من و هر مولای ديگری هستی. اين سخن خلیفه دوم حكايت از تسليم او در برابر فرمان پيامبر و امامت و رهبری علی (عليه‌السلام) و نشانه رضايتش از انتخاب علی (عليه‌السلام) به رهبری امت دارد؛ اما پس از گذشت آن روز ها، ایشان تحت تأثير هوای نفس و علاقه به رياست و رهبری خودش قرار گرفت و استوانه خلافت را از مكان اصلی تغيير داد و با لشكر كشی‌ها، برافراشتن پرچم‌ها و گشودن سرزمين‌های ديگر، راه امت را به اختلاف و بازگشت به دوران جاهلی هموار كرد و از مصاديق اين سخن شد: (فنبذوه وراء ظهورهم واشتروا به ثمناً قليلا). پس، آن [عهد] را پشتِ سرِ خود انداختند و در برابر آن، بهايی ناچيز به دست آوردند، و چه بد معامله‌ای كردند. کلام غزالی صراحت در موافقت او در دلالت حدیث متواتر غدیر بر امامت بلافصل حضرت امیرالمومنین علی علیه‌السلام دارد.

قبل از غزالی هم برخی از محدثین و علمای اهل سنت دلالت حدیث غدیر بر نصب بلافصل حضرت علی(ع) به امامت و رهبری مسلمین را پس از پیامبر پذیرفته‌اند؛ ابن مردویه اصفهانی متوفای 410ق، در کتاب مناقب، ابو نعیم اصفهانی متوفای 430ق در کتاب النور المشتعل، و حسکانی متوفای 490ق در کتاب شواهد التنزیل جلد1 بر این امر تصریح دارند.

همچنین ملاعلی قاری متوفای 1014، در کتاب مرقاة المفاتیح، ج 11، جزری شافعی متوفای 833ق، در کتاب اسنی المطالب، سبط بن جوزی متوفای 654 در کتاب تذکرة الخواص،  العجوانی متوفای 1162، در کتاب کشف الخفاء، ج 2، صنعانی متوفای 1182ق در کتاب سبل السلام، ج 1، الکتانی متوفای 1345ق، در کتاب نظم المتناثر، ج 1، البانی متوفای 1420ق، در کتاب السلسلة الصحیحه، ج 4، به تواتر حدیث غدیر خم اذعان دارند. در کنار آن علمای فراوان دیگری از اهل سنت به صحت حدیث غدیر اذعان نموده‌اند و لو تصریحی به تواتر نداشته‌اند.

علامه امینی در کتاب الغدیر جلد1 اسامی 43 نفر از علما و حفاظ اهل سنت را همراه تصریح آنان به تواتر حدیث غدیر یا صحت سند آن، یا کثیر الطرق بودن حدیث و اینکه حدیث قابل تشکیک یا نقاش نیست نقل کرده است.