فعالان قرآنی کمتر با فناوری‌های نو آشنا هستند + صوت

خدمت و محصول فناورانه، سهم بالایی در بهبود سبک زندگی دارد. زندگی انسان‌های امروزی، آمیخته با مصرف محصولات و خدماتی است که با نگاه فناورانه طراحی شده‌اند.

در کشورهای پیشرفته، صنایع مختلف به مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری ورود کرده و نیز ایده‌های نوآور خود را به محصول تبدیل کرده‌اند، حال در این میان ضرورت تبدیل ایده‌های نوآور بر محور قرآن به محصول، بسیار احساس می‌شود، امری که حضور بیش از پیش مؤسسات قرآنی را نیاز دارد، چراکه با عموم مردم ارتباط مستقیمی دارند و با نیازسنجی بهتر می‌توانند به ایده‌های خلاقانه برای تولید محصولات دینی دست یابند.

مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق متعلق به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم جایی است که در حمایت از ایده‌های فناورانه قرآنی تلاش می‌کند و در مدت حدود یک سالی که از تأسیس آن می‌گذرد توانسته به تولید محصولات و خدمات ملموسی دست پیدا کند. در این مجال پای صحبت‌های حجت‌الاسلام والمسلمین محمد قطبی، مدیرعامل این مرکز نشسته‌ایم. 

ایکنا: مرکز شما تاکنون چه دستاوردهایی داشته است؟

مرکز ملی نوآوری و خلاقیت اشراق حدود یک سال است که در قم تأسیس شده و دارای سه شعبه در اصفهان، مشهد و شیراز است و تا قبل از پایان سال نیز در اهواز و ایرانشهر شعب دیگری را تأسیس خواهیم کرد.

کار اصلی ما پذیرش ایده‌های نوآورانه در حوزه صنایع خلاق و فرهنگی است. گروه‌های نوآور را پذیرش می‌کنیم و خدمات علمی، آموزشی، مشاوره، منتورینگ و راهبری، استقرار، بازاریابی و امثال اینها را خدمتشان ارائه می‌کنیم تا بتوانند در مرحله اول ایده را تبدیل به مدل کسب و کار کنند. در مرحله دوم طرح تجاری و بیزینس‌پلن خود را تهیه کنند و بعد به عنوان شرکت حقوقی ثبت شوند و بتوانند یک محصول یا خدمت خلاقانه‌ای را وارد بازار و کسب و کار نوآورانه‌ای را راه‌اندازی کنند.

هدف اصلی ما کمک به باروری و تکمیل ایده‌های نوآورانه در حوزه صنایع نرم و خلاق است. در کنار این رویدادهایی را با عنوان رویداد «کاریزمن» برگزار می‌کنیم، در حال حاضر پنجمین و ششمین رویدادمان روی سایت به نشانی https://noavari.dte.ir در موضوعات مختلفی فراخوان داده شده تا بتوانیم تمرین و تجربه‌ای را ایجاد و ایده‌های نوآور را در آن حوزه کشف کنیم.

البته یکسری فعالیت‌های جانبی هم داریم از جمله مدرسه فناوری فانوس که در قالب یک اپلیکیشن به صورت آنلاین و شبانه‌روزی خدمات آموزشی را ارائه و فرصت برابری را برای همه کسانی که می‌خواهند آموزش‌های حوزه فناوری فرهنگی را دریافت کنند، ایجاد می‌کند و همه می‌توانند به صورت رایگان به این اپلیکیشن مراجعه و از آموزش‌ها و وبینارهایی که آن‌جا پیش‌بینی کرده‌ایم استفاده کنند.

ایکنا: چه مزایایی برای مؤسسات قرآنی با ورود به حوزه فناوری‌های فرهنگی و نرم و پارک‌های علم و فناوری ایجاد می‌شود؟

کسی که ایده نوآور دارد می‌تواند خودش هم به صورت انفرادی کارش را پیش ببرد و آن را تبدیل به محصول یا خدمت کند، ثبت شرکت کند و وارد بازار کار شود، از نظر منطقی، شدنی است و پیشتر هم در سطح دنیا و کشور همینطور بوده است؛ ولی پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد چند اتفاق را کنار هم قرار می‌دهند که برای یک فرد نوآور اینها ارزشمند است و به کار او شتاب می‌دهد. همین اکوسیستمی که اینها دور هم جمع می‌شوند و یک اتمسفر نوآورانه ایجاد می‌کنند، کمک می‌کند که گروه روحیه بگیرد و در تعامل با شرکت‌هایی که در آن پارک یا مرکز رشد مستقر هستند با روحیه بهتر و بالاتری کار خود را پیش ببرند.

دوم؛ خدمات آموزشی، مشاوره و راهبری ارائه می‌شود، وقتی یک نفر می‌خواهد کار را جلو ببرد نیاز به مهارت، آموزش و مشاوره‌های تخصصی دارد که بعضاً به صورت انفرادی افراد اصلاً دسترسی به آن مشاور ندارند یا توان پرداخت هزینه‌هایش را ندارند. ما از ابتدا یک نفر را به عنوان راهبر پروژه در تیم مستقر می‌کنیم و خدمات منتورینگ و راهبری را تا آخر ارائه می‌کند و حتی به صورت هفتگی برایشان جلسه داریم.

سوم اینکه به طور معمول فضای اولیه کار به تیم ارائه می‌شود، وقتی دور هم جمع می‌شوند می‌خواهند هم‌فکری کنند و حدود یک سال زمان می‌برد تا ایده‌شان را مدل کنند، طرح کسب و کار بنویسند، نمونه کار ارائه دهند، در این مدت یک سال لازم نیست که به جایی بروند و مکان اجاره کنند، به آن‌ها یک میز مشترک یا یک اتاق اشتراکی داده می‌شود و اینها در آن فضا مستقر می‌شوند و از آن اکوسیستم بهره می‌گیرند و با کمک مشاوره و آموزش راهبری، کار را پیش می‌برند.

اینها در مجموع شتاب ایجاد می‌کند و هم اینکه درصد خطای کار را کاهش می‌دهد، چون گاهی وقت‌ها یک نفر اگر انفرادی کار کند ممکن است حتی موفق به تولید محصول در مقیاس انبوه هم ‌شود ولی بعداً با توزیع و فروش آن با مشکل مواجه می‌شود و خسارت می‌بیند، پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد تا حد زیادی می‌توانند حتی این خسارت‌ها را هم برای افراد کاهش دهند.

ایکنا: مؤسسات قرآنی به‌عنوان مراکزی که بیشتر با اقشار مذهبی سروکار دارند، می‌توانند به خوبی نیازسنجی کرده و به ایده محصولات فرهنگی برسند، اما تاکنون ورود اندکی به این حوزه داشته‌اند و به سراغ تجاری‌سازی ایده‌های فرهنگی خود نرفته‌اند، این امر را ناشی از چه چیزی می‌د‌انید؟

بله، همانطور که شما هم اشاره کردید حوزه ترویج قرآن، محصولات قرآنی و صنایع خلاق قرآنی فرصت بسیار خوبی است و ایده‌های  زیادی را می‌شود آنجا به کار گرفت و تبدیل به محصول یا شرکت نوآور و خلاق کرد و در سطح جامعه ترویج داد، ظرفیت بسیار خوبی دارد ولی آنچه که امروز مشاهده می‌کنیم همین است که کمتر به این سمت آمده‌اند.

می‌توان از جوانب مختلفی به این موضوع نگاه کرد، مهم‌ترین علتی که در بدو امر به ذهن متبادر می‌شود این است که از قدیم سنت ما بر این بوده که فعالیت‌های قرآنی را با کمک خیران و به صورت رایگان انجام می‌دادیم و تا جایی که بتوانیم همین سنت را ادامه دهیم، البته اگر بشود همه نیازهای آموزشی و ترویجی قرآن را با کمک خیران انجام داد خوب است، ولی واقعیت این است که پهنه جامعه گسترده است، اگر فقط کشور خودمان را حساب کنیم حدود 80 تا 90 میلیون نفر جمعیت داریم، اگر جهان اسلام را حساب کنیم، بالای یک میلیارد جمعیت برای آموزش، ترویج فرهنگ قرآن، ایجاد انس با قرآن، حفظ قرآن، مفاهیم قرآن و ... داریم، همه این حوزه‌ها را نمی‌شود برای تمام این حجم انبوه از جمعیت با کمک خیران انجام داد، ناچاریم در جاهایی به تولید محصولاتی ورود کنیم که تأمین اعتبار و هزینه‌اش روی دوش مخاطب و مصرف‌کننده باشد، یعنی کسی که از آن محصول استفاده می‌کند هزینه‌اش را پرداخت کند، این باعث می‌شود هزینه بین آحاد جامعه توزیع شود و تولیدکننده راحت‌تر بتواند کار را پیش ببرد. اگر ما بخواهیم خدمات آموزشی، فرهنگی و ترویجی قرآن را به همه جامعه گسترش دهیم لزوماً باید به سمت کسب و کارهای نوآور برویم و از روش‌های نو استفاده کنیم، از قابلیت‌های بسیار خوبی که امروزه در فناوری‌های جدید وجود دارد، استفاده کنیم تا بتوانیم خدمات آموزشی‌مان را به بخش بیشتری از جامعه منتقل کنیم.

ممکن است علت‌های دیگر هم باشد شاید به طور مثال فعالان قرآنی کمتر با فناوری‌های نو آشنا باشند، البته امروز تا حدی این موضوع در حال جبران است و آحاد جامعه تقریباً همه با فناوری‌های نو آشنا هستند ولی با این موضوع که بتوانیم در ترویج فرهنگ از فناوری‌های نو بهره‌برداری کنیم، ممکن است آشنایی‌مان کمتر باشد، مجموعه این عوامل باعث شده که مؤسسات قرآنی در این حوزه کمتر ورود کنند و با توجه به ظرفیت و فرصتی که وجود دارد به نظرم ضرورت دارد که این فرصت را دریابیم و بیشتر وارد این فضا شویم.

نوآوری، اتمسفری است که باید در بدنه جامعه شکل بگیرد

ایکنا: وضعیت اسناد بالادستی را در بحث فناوری‌های فرهنگی و نرم چطور ارزیابی می‌کنید؟

تعداد زیادی از اسناد بالادستی سال‌های قبل نوشته شده است، 10 تا 15 سال پیش در سطح کشور ما پرداختن به موضوع دانش‌بنیان، شرکت خلاق، نوآوری و ... خیلی جدی نبود، لذا در اسناد بالادستی نه در حوزه قرآن حتی در بقیه حوزه‌ها هم خیلی به این موضوع توجه نشده است، به ویژه اسنادی که ابتدای انقلاب نوشته شده است، دو سه سالی در شورای توسعه فرهنگ قرآنی عضو بودم، آنجا یک مقداری توجه شد و بندهایی ناظر به حمایت از خلاقیت، نوآوری، پروژه‌های نوآورانه و شرکت‌های خلاق در نظر گرفته شد، ولی اینها خیلی جدی نیست و بیشتر باید در پایین دست دنبال ترویج باشیم نه اسناد بالادستی، اسناد بالادستی نهایتاً یکسری کلیات را ابلاغ می‌کنند، ولی نوآوری فضا و اتمسفری است که باید در بدنه جامعه شکل بگیرد و باید فرهنگ و ادبیات آن بین نخبگان و فعالان فرهنگی ایجاد شود.

شاید اگر در اسناد بالادستی به این سمت برویم که مراکز رشد قرآنی در همه استان‌ها شکل بگیرد یا دست کم یک مرکز رشد بزرگ در هر استانی حمایت از ایده‌های قرآنی را هم به طور جدی در دستور کار خود قرار بدهد و یکسری حمایت‌های کلان دنبال شود تا حد زیادی به این فضا رونق داده شود و بیشتر این اتفاق رقم بخورد.

ایکنا: تاکنون در مجموعه شما چه ایده‌هایی به محصول فیزیکی تبدیل شده‌اند؟

در حال حاضر 62 تیم‌ایده داریم که در این یکسال پذیرش کرده‌ایم، بیشتر در قم، اصفهان و مشهد فعالیت می‌کنند، از این 62 عدد، حدود هشت مورد تبدیل به شرکت خلاق شده‌اند و محصولشان کاملاً وارد بازار شده، تعدادی در مرحله طراحی پلن بازاریابی و تعدادی در مرحله طرح کسب و کار هستند. از ورودی تا خروجی یک طیف هستند و این 62 عدد به صورت پراکنده حضور دارند، در مجموع محصولات بیش از بیست شرکت ما وارد بازار شده است یا در کافه بازار و مارکت‌ها به صورت اپلیکیشن ارائه شده و حتی بالای 70 هزار نصب داشته‌اند.

یکسری خدمات هم در حوزه‌های آموزش و مشاوره داریم، تعدادی از شرکت‌هایمان به فضای بازار رسیده‌اند و البته اینها طبیعتاً اول کارشان است و نوپا هستند و نیاز به حمایت دارند، شاید مثلاً دو سه سال زمان ببرد تا تبدیل به یک شرکت کاملاً تاب‌آور و پایدار شوند و بتوانند در فضای عمومی جامعه خدمات انجام دهند ولی نسبتاً یک سوم از شرکت‌هایمان به محصول یا خدمت رسیده‌اند.

ایکنا: و سخن پایانی.

برای دامن زدن به حوزه نوآوری و صنایع خلاق به ویژه در حوزه قرآن، رسانه‌ها می‌توانند نقش جدی داشته باشند و از پرداختن‌های جزئی نقطه‌ای که به صورت موردی پرداخته می‌شود تا اینکه یک خط سیری در خبرگزاری تعیین شود و دائماً هر روز نه حتی هر هفته، به این قصه پرداخته شود.

با این کار چند اتفاق می‌افتد، یکی اینکه به جامعه امید می‌دهد که نسل خلاق در حال کار هستند و اتفاقات جدید در حال روی دادن است، به جوان‌ها امید می‌دهد که می‌توان کار کرد چون می‌بینند که هم سن و سالان خودشان چقدر قشنگ مشغول کار هستند و به هرحال وقتی رسانه کسی که کار کرده را معرفی کند خودش هم امیدوار می‌شود چون کارش دیده ‌شده، ممکن است تأثیری روی اقتصادش نداشته باشد که البته دارد، ولی همین که معرفی و دیده شود، ارزش دارد.