خرسندی: شعر «رمضان» در اشعار معاصر پررنگ‌تر است + صوت

مجتبی خرسندی، شاعر آئینی و صاحب مجموعه‌شعرهای «تیغ هفتادودو دم» و «نقطه ضعف» در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره جلوه حضور ماه رمضان و مفاهیم منبعث از آن در شعر فارسی عنوان کرد: با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از شعر و ادب فارسی را اشعاری با مضامین و محتواهای آیینی و دینی تشکیل داده، ماه رمضان نیز به‌عنوان جلوه‌ی کاملی از ارتباط بین عابد و معبود همواره نقش پررنگی در شعر شاعران معاصر و حتی شاعران قرون گذشته داشته است.

وی اضافه کرد: البته که هرچه به اشعار معاصرین نزدیکتر می‌شویم، با اشعار و ابیات بیشتر و اختصاصی‌تری درباره‌ی این موضوع مواجه هستیم اما به‌عنوان نمونه از شاعران عهد کهن ادب فارسی، حکیم سنایی غزنوی شاعر و عارف نامدار قرن ششم هجری می‌گوید؛

«آن دل که همی ترسد از شعله‌ی آتش/ والله که به جز روزه مر او را سپری نیست»

مسعود سعد سلمان، دیگر شاعر قرن ششم ادب پارسی نیز اینگونه ماه رمضان را توصیف می‌کند؛

«مه صیام درختی‌ست بار او رحمت/ به آب زهد توان خورد هم ز شاخش بر»

همچنین کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی، قصیده‌سرای چیره‌د‌ست قرن هفتم در ابیاتی در باب ماه رمضان و روزه‌داری چنین می‌گوید؛

«رمضان است، هین دهن در بند/ درِ دوزخ به خویشتن در بند

جز به ذکر و دعا دهن مگشای/ ورنه هرزه مدار تن در بند»

خرسندی در ادامه گفت: سال گذشته توفیقی دست داد و بنده در این باب مقاله‌ی کوتاهی نوشتم که در آن ابیاتی از شاعران قدیم و جدید ادب فارسی درباب ماه مبارک رمضان، با بیان منبع مورد استفاده شاعر جمع‌آوری شده است که این مسئله را بهتر و مستند‌تر نشان می‌دهد.

شاعر مجموعه شعر «نقطه ضعف» در بخش دیگری از سخنان خود درباره حضور مفاهیم وابسته به ماه رمضان مثل صبر و بردباری و دستگیری از دیگران در شعر فارسی هم عنوان کرد: شاعران در طول تاریخ همواره زبان گویای حقایق بوده‌اند و سعی کرده‌اند به وسیله‌ هنر خود، بیان‌کننده‌ مفاهیم و آرمان‌های بلند مذهبی، ملی و اجتماعی باشند. بسیاری از مفاهیم اشاره شده و حتی مفاهیم دیگر در اشعار انعکاس داشته و شاعران همیشه در تلاش بوده‌اند تا مردم را به سمت خوبی‌ها سوق بدهند. این مهم البته با توجه به گسترش فعالیت علمی و جهادی در سطح جوامع امروز، در شعر شاعران معاصر بسیار بیشتر از شاعران کهن به چشم می‌آید.

خرسندی در بیان برجسته‌ترین یا پرکاربردترین مفاهیم ماه رمضان در شعر شاعران اظهار کرد: با توجه به این که پرکاربردترین مبحث موجود در ماه رمضان در آیات و روایات و کلام بزرگان دینی «دهان بستن» از خوردن و آشامیدن و لغو و دروغ و تهمت و... بوده و نیز دعوت به خوبی‌ها و نهی از بدی‌ها، شاعران نیز از همین مضامین بیشترین استفاده‌ها را داشته‌اند و همین مباحث را دستمایه‌ی سروده‌های رمضانیه‌ای خود قرار داده‌اند.

وی اضافه کرد: هرچند که این مهم مختص اشعار آیینی و دینی نبوده و در اشعار عاشقانه و حتی طنز نیز جلوه دارد و ابیاتی با استفاده از محتوای ماه رمضان توسط شاعران سروده شده است.

به‌عنوان مثال بیت بسیار زیبا و معروف شاطر عباس قمی را ببینید؛

«روزه‌دارم من و افطارم از آن لعل لب است/ آری افطار رطب در رمضان مستحب است»

یا حکیم صفای اصفهانی در فضای شعر طنز بیتی جالب در مذمت پرخوری در ماه رمضان سروده؛

«طعام عرشی جوع است و آب عشق عطش/ نه آن که تا به لبان آیدت برنج و لبن...»

این شاعر آئینی در ادامه درخصوص لزوم پرداختن به ماه رمضان و مفاهیم شکل گرفته پیرامون آن عنوان کرد: جایگاه و لزوم هر مفهوم و مبحثی را جامعه مشخص می‌کند و این شاعران هستند که بر اساس دغدغه‌ها و آرمان‌های جوامع از مفاهیم مختلف و متفاوت در اشعار استفاده می‌کنند و به مرور زمان جایگاه این مباحث در شعر و ادب تحکیم شده و بخشی از ادبیات هر کشور را تشکیل می‌دهد. به‌هرحال دغدغه‌های دینی مربوط به ماه رمضان یا برگرفته از این ماه مبارک همواره در شعر و ادب فارسی حضور داشته و شاعران از آن برای بیان مفاهیم دینی یا حتی دغدغه‌های شخصی خود نیز بهره‌برداری کرده‌اند.

خرسندی در پایان یکی از اشعار خود در باب رمضان الکریم با عنوان «هلال» را به مخاطبان ایکنا پیشکش کرد:

«هلال»

این میوه‌ی باران‌زده هرچند که کال است

ای عشق مدد کن که به دنبال کمال است

ماه رمضان موسم دیدار خدا شد

این آینه هرآینه شفاف و زلال است

یا حسرت آینده و یا فکر گذشته‌ست

کاری که روا نیست به ما صورت حال است

در خلوت ما غیر تو عالم همه جمعند

ای دوست تو را از دل ما جای سوال است!

یا جای تو یا غیر تو اینجاست، ولاغیر!

جمع تو و غیر تو در این خانه محال است

سرمایه‌ی ما بال شکسته است چو فطرس

در دایره‌ی سوختگان بال وبال است

هرکس که تو را خواست، تو را یافت در آخر

چون خواستنت ساده‌ترین راه وصال است

ما را نظر لطف تو کافی‌است، اگرچه

اندیشه‌ی مردم همه دیدار هلال است