عزاداری ناصحیح و آسیب به اصل دین
قرار گرفتن سوگواری‌ها در مسیر درست باعث اشاعه و تقویت هر چه بیشتر تشیع خواهد شد و حال آنکه انجام ناصحیح این مراسم نه تنها برای تقویت دین سودی نخواهد داشت، حتی ممکن است وسیله‌ای برای آسیب به اصل دین شود.
از مجالس حسینی به گفته معصومین(ع)، به احیای امر اهل بیت(ع) تعبیر شده است. عزاداری‌ها و سوگواری‌ها از سنت‌های حسنه و معروف تشیع هستند که به‌واسطه آنها، بسیاری از معارف شیعی بیان و حفظ شده است و یکی از عوامل انتشار این مذهب در جهان به‌شمار می‌رود. این عزاداری‌ها علاوه بر اینکه مصداق مودت با اهل بیت(ع) است، در واقع فریادی از سوی ستمدیدگان در برابر ستمگران نیز است. در طول تاریخ نیز این سوگواری‌ها منشأ حرکات آزادی‌خواهانه و انقلابی تشیع بوده‌اند، ولی آنچه در اینجا به‌عنوان نکته حائز اهمیت به‌شمار می‌رود، این است که قرار گرفتن سوگواری‌ها در مسیر درست باعث اشاعه و تقویت هر چه بیشتر تشیع خواهد شد و حال آنکه انجام ناصحیح این مراسم نه تنها برای تقویت دین سودی نخواهد داشت، حتی ممکن است وسیله‌ای برای آسیب به اصل دین شود. در طول تاریخ، محبان اهل بیت(ع) با عشقی خالص این مراسم‌ها را برگزار کرده‌اند، ولی در این میان، خواسته یا ناخواسته، این مجالس با آسیب‌هایی روبرو شده که عزاداری حسینی را از هدف اصلی خود خارج کرده است. این آسیب‌ها را در گروه‌های مختلف محتوایی و رفتاری می‌توان بررسی کرد.
اولین بنای مکتب تشیع، عقل است. هر چیزی خارج از عقل در عزاداری‌ها صورت گیرد، مسلماً مکتب را از طرف دشمنان مورد وهن قرار می‌دهد. گاه این انحرافات در روضه‌خوانی‌ها و سخنرانی‌ها مشاهده می‌شوند که به‌عنوان نمونه، موارد زیر را می‌توان نام برد:
نقل مطالب و وقایع غیرمستند در عزاداری که ناشی از ضعف دانش و بینش در جامعه است و نیز در پی گرفتن قطره اشکی بیشتر از حاضران حاصل می‌شود. نمونه‌ای از این مطالب غیرواقعی، موضوع برگزاری مراسم ازدواج قاسم 13 ساله در روز عاشوراست، در حالی که خواندن نماز هم به‌سختی مسیر بود و یا نقل کشته شدن 300 هزار نفر به دست امام حسین(ع) در روز عاشورا.
شهید مطهری در کتاب حماسه حسینی بیان می‌کند که اگر بخواهیم روضه‌های دروغین را جمع‌آوری کنیم، شاید چندین کتاب 500 صفحه‌ای شود. از دیگر مسائلی که در روضه‌ها مشاهده می‌شود، غلو و اغراق در بیان واقعه عاشوراست. ائمه(ع) در برابر غالیان ایستادند و نسبت به آنها هیچ تساهلی قائل نبودند. این اغراق‌گویی‌ها باعث می‌شود تصویری غیرواقعی از افراد و وقایع عاشورا در اذهان شکل بگیرد که امکان الگوبرداری از آن وجود نخواهد داشت. از طرف دیگر، چون این‌گونه نقل‌قول‌ها با شواهد تاریخی منطبق نبوده و اکثراً عقلانی هم نیست، موجب سوءاستفاده دشمن می‌شود.
از دیگر مواردی که زیبنده مجالس عزاداری نیست، توصیف بیش از حد زیبایی‌های بنی‌هاشم و به‌خصوص حضرت ابالفضل(ع) است، در حالی که آنچه در سیره معصومین(ع) اهمیت دارد، پیروی اخلاقی و دینی از ایشان است، نه تکیه بر ظواهر و در واقع، این مدح‌ها توهینی است در لباس ستایش. نقل گزارش‌های ذلت‌بار از زبان امام حسین(ع) مانند «حال که کشته شدنم قطعی است، پس جرعه‌ای آب به من بدهید»، علاوه بر اینکه با محکمات عاشورا و موضع‌گیری‌های امام در طول زندگی پرافتخارشان منافات دارد، مخالف اصول و باورهای شیعه نیز محسوب می‌شود.
از دیگر مصادیق ناهنجاری که در این مراسم مشاهده می‌شود، چاک دادن گریبان، آزار رساندن به جسم خویش از طریق ایجاد زخم و ضربه زدن به خود مانند قمه‌زنی، جیغ زدن‌های نابجا و فریادهای شدید را می‌توان نام برد. در عصر حاضر، با توجه به اینکه قمه‌زنی سبب توهین دیگران به مذهب تشیع شده و هیچ‌گونه سابقه تاریخی و توجیه عقلانی ندارد، در فتاوای بسیاری از فقها حرام شمرده شده است. با توجه به همین دلایل، بعضی از انواع زنجیرزنی نیز که موجب ضرر قابل توجه به بدن می‌شوند، در حرمت، حکمی شبیه به قمه‌زنی دارند.
از دیگر آسیب‌های رفتاری که در سال‌های اخیر رواج پیداکرده، استفاده از موسیقی‌ها و آن دسته از آلات موسیقی است که با مراسم عزاداری تناسب ندارد. استفاده از این موسیقی‌ها علاوه بر اینکه در شأن و مقام اولیای الهی نیست، هنگام شنیده شدن توسط مخاطب نیز تداعی ذهنی نامطلوبی خواهد داشت. گاهی مداحان نیز زیرصدایی ایجاد می‌کنند، مانند حسین حسین گفتن که با تکرار زیاد، ایجاد غنا می‌کند و باعث هیجان و شور کاذب در عزاداران شده و افراد را از خود بی‌خود می‌کند.
اگرچه در مکتب تشیع، عزاداری امام حسین(ع) بسیار سفارش شده است، ولی هیچ‌کس حق ندارد به بهانه این امر مهم، اصول اخلاقی و اجتماعی را زیر پا گذاشته و مخل آسایش سایرین شود. بعضی از این آسیب‌ها عبارتند از ذبح حیوانات و آلوده کردن معابر، چشم و هم‌چشمی در نوع قربانی، نوع پذیرایی و میزان پرداخت پول به مداح و واعظ، وضعیت پوشش و پیروی از مد در عزاداری‌های مخصوص بانوان. همچنین، ایجاد آزار و اذیت برای دیگران، به‌طور مثال از طریق صدای زیاد بلندگو، بسته شدن خیابان‌ها و صدای بلند عزاداری در ساعات پایانی شب و... ممکن است افرادی را منزجر کند و باعث دوری آنان از مکتب امام حسین(ع) شود.
رعایت نکردن نکات بهداشتی مانند استفاده از ظروف پلاستیکی برای توزیع نذورات، ذبح حیوانات در خیابان‌ها، نبود تهویه مناسب و استفاده نکردن از وسایل سرمایشی و گرمایشی مناسب، خصوصاً در سال‌های اخیر و با شیوع کرونا، موجب اعتراض بسیاری به مراسم شده و بعضاً دستاویزی برای خرده‌گیری و زیر سؤال بردن اصل این عزاداری‌ها می‌شود. در حالی که چون این عزاداری‌ها را شعائر الهی می‌دانیم و می‌کوشیم آنها را حفظ کنیم، باید نسبت به تک تک اجزای آن دقت داشته باشیم و همه را در نهایت صحت و کمال برگزار کنیم.
با وجود همه این انحرافات، عزاداری امام حسین(ع) در طول تاریخ باقی مانده، ولی در این میان، وظیفه همگان این است که با کسب آگاهی، گامی به سوی تحقق هر چه بهتر این مسائل بردارند. مناسب است به‌منظور برگزاری این مراسم‌ها، از سخنرانان و مداحان عالم کمک گرفت و به جلسات و برنامه‌های عزاداری با رویکرد معرفت‌افزایی بیشتر توجه کرد. همچنین، در عزاداری‌ها باید بر لزوم حفظ نماز و سایر شعائر دینی توجه و تأکید بیشتری داشت. هر یک از افراد حاضر در دسته‌های عزاداری نیز باید بر خود واجب بدانند که در حین عزاداری، موجب آزار دیگران از راه صدای زیاد، بسته شدن راه و... نشوند.
زهرا آقایی
انتهای پیام
