کد خبر: 4091303

تاریخ انتشار : ۲۰ مهر ۱۴۰۱ - ۱۰:۱۵

معارف » حوزه علمیه

لینک کپی شد

وحدت اسلامی از منظر آیت‌الله مکارم شیرازی

عداوت و دشمنى و نزاع، موجب فرو ریختن و ویران شدن پایه‌هاى وحدت‏ و بر باد رفتن قوت و قدرت‏ است لذا در قرآن می‌خوانیم: «ولاتنازعوا فتفشلوا وتذهب ریحکم؛ نزاع و کشمکش نکنید که سست مى‏‌شوید و قدرت و شوکت شما از میان مى‏‌رود.

به گزارش ایکنا، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، در یادداشتی که از مجموعه بیانات ایشان تهیه شده، آورده است:

اکنون در حالی از وحدت سخن می‌گوییم که بسیاری از کشور‌های اسلامی در آتش جنگ و خونریزی می‌سوزند؛ از سوریه گرفته تا عراق و یمن، بحرین و لیبی… و شاید هیچ زمانی آتش اختلاف در میان مسلمین جهان تا این حد شعله‌ور نبوده است. دلیل آن هم روشن است. هنگامی که از تعلیمات اسلام فاصله بگیریم و به توطئه‌های دشمنان قسم‌خورده اسلام تن در دهیم، نتیجه‌ بهتر از این نخواهد بود.[1]

حال آنکه باید وحدت میان مسلمانان از حالت تشریفات و سخنرانی به عمل تبدیل شود،[2] زیرا دنیای امروز از نظر مرزهای سیاسی، اقوام و زبان‌ها جدایی‌های زیادی دارد لیکن آنچه می‌تواند در میان آنان وحدت ایجاد کند مذاهب است که تابع مرز و زبان خاصی نیست.[3]

اهمیت احیای ارزش‌های اسلامی، محبت و دوستی، زدودن کینه‌ها، صلح و صفا و وحدت مسلمین[4] و انسجام اسلامی وقتی آشکارتر می شود که بدانیم بعد از فروپاشی شوروی سابق و تک قطبی شدن جهان، ناگهان جهانخواران متوجه شدند که اسلام و فرهنگ اسلامی مانع زیاده خواهی آنهاست لذا کمر به شکست مسلمین بستند و بهترین راه را در تفرقه میان مسلمین دانستند.[5]

تأملی در مفهوم وحدت اسلامی

بی‌تردید مراد از مفهوم وحدت در میان مذاهب اسلامی این نیست که سنى‏‌ها را شیعه و یا شیعه‏‌ها را سنى کنیم، چرا که هیچ کدام در عمل حاضر نیستند از عقیده خود دست بردارند، بلکه منظور این است که در موضوعات مشترکى که داریم وحدت عمل داشته باشیم، مثل اینکه خدا واحد است، نبى واحد است، قبله و کتاب واحد است و بیت المقدس سرزمین اسلام است و باید نجات پیدا کند و کشورهاى اسلامى نباید تحت سیطره کفر باشند و…؛ اینها از امورى است که شیعه و سنى در آن اتفاق نظر دارند.[6]

اتحاد امت اسلامی؛ زمینه ساز عزت و اقتدار اسلام و مسلمین

از آن روز که قرآن مجید ندای «واعتصموا بحبل الله جمیعا…»[7] را سرداد و همه مسلمانان را به چنگ زدن به ریسمان الهی دعوت کرد؛ و از آن روز که قرآن همه مسلمین را برادر یکدیگر خواند و شعار «انما المومنون اخوه»[8] را شعار همیشگی مسلمین قرار داد، و از آن روز که پیغمبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم و علی علیه السلام به عنوان «ید الله مع الجماعه»[9] قدرت و عنایت الهی را شامل حال امت متحد معرفی کردند و افراد و گروه‌های تکرو را طعمه گرگان بیابان دانستند و از آن روزی که نماز جماعت و جمعه و آئین زیارت خانه خدا، مسلمین جهان را به اتحاد فرا خواندند، آری از آن روز همه ما آموختیم که عزت و قدرت اسلام و مسلمین در وحدت است و جوهره اسلام چیزی جز اتحاد و وحدت صفوف نخواهد بود.[10]

بنابراین اگر امام علی علیه السلام مى‌‏فرماید: قرآن سبب عزت‏ و شوکت مسلمانان است، دلیلش آن است که در آیات مختلف، امت اسلامی به وحدت‏ کلمه و عدم تفرقه فراخوانده شده اند و پیوند مؤمنان، پیوند برادران شمرده شده و در نتیجه، عزت مؤمنان در سایه عزت خدا دانسته است.[11]،[12]

از سوی دیگر عداوت و دشمنى و نزاع، موجب فرو ریختن و ویران شدن پایه‌هاى وحدت‏ و بر باد رفتن قوت و قدرت‏ است لذا در قرآن می‌خوانیم: «ولاتنازعوا فتفشلوا وتذهب ریحکم؛[13] نزاع و کشمکش نکنید که سست مى‏‌شوید و قدرت و شوکت شما از میان مى‏‌رود»[14]

بدین ترتیب اتحاد و یگانگى سرمایه اصلى قوت و قدرت‏ و عزت است.[15] و از آنجا که امروزه مسلمانان جهان منابع بسیار غنی از انرژی و امکانات را در دست دارند، حال اگر متحد و یکپارچه شوند، دشمنان هرگز به خود اجازه تصرف در ممالک اسلامی را نخواهند داد.[16] لیکن در صورت عدم اتحاد مسلمین، دشمنان در میان آنها رخنه خواهند کرد.[17] لذا باید متحد شویم، که در این صورت قطعاً دشمنان با وحدت ما مغلوب خواهند شد.[18]

حال بر فرض دشمن هم نداشته باشیم با وحدت‏ اسلامی مى‌‏توانیم در جهان ترقى کرده و قدرت‏ خود را عالم گیر کنیم و فرهنگ دینى اسلامى خود را گسترش بدهیم.[19]

توحید؛ محور وحدت اسلامی

بى‏‌شک مهم‏ترین عامل وحدت‏ و یکپارچگى مردم جهان که نشأت یافته از اساسی‌ترین ریشه‌هاى اعتقادی شان باشد، مسئله توحید و یکتا پرستى است. این،[20]محور بسیار خوب و ریسمان محکمى است که همه می‌توانند به آن چنگ بزنند.[21]

باید دانست مسئله توحید و یگانگى، در تمام اصول و فروع اسلام یک زیربناى اساسى محسوب می‌شود و نماز به سوى قبله واحد و در اوقات معین و به یک زبان مشخص، نمونه‌اى از این وحدت‏ است.[22]

تاریخ انبیاء نشان می‌دهد که همه آنها دعوت خود را از توحید و نفى شرکت و هرگونه بت پرستى آغاز کردند، و در واقع هیچ اصلاحى در جوامع انسانى بدون این دعوت میسر نیست، چرا که وحدت‏ جامعه و همکارى و تعاون و ایثار و فداکارى همه امورى هستند که از ریشه توحید معبود سیراب می‌شوند.[23]

توحید؛ مولفه بنیادین در تعامل و همزیستیِ پیروان مذاهب اسلامی

به تعبیر دیگر معرفت شناسی نسبت به مسئله توحید، و یگانگى ذات پاک او، روح و خمیر مایه تمام عقاید اسلامى است، به نحوی که با صراحت می‌توان گفت: اصول و فروع اسلام در توحید شکل می‌گیرد، همه جا سخن از توحید و یگانگى است، وحدت‏ ذات پاک و توحید صفات و افعال خدا و در تفسیرى دیگر وحدت‏ دعوت انبیاء، وحدت‏ دین و آیین الهى، وحدت‏ قبله و کتاب آسمانى ما، وحدت‏ احکام و قوانین الهى درباره تمام افراد بشر، و بالاخره وحدت صفوف مسلمین، و نیز وحدت یوم المعاد.[24]

بنابراین اسلام نه تنها پایه مسائل فکرى و عقیده‌ای را بر اساس «توحید و وحدت‏» گذارده، بلکه در مسائل اجتماعى و سیاسى و اقتصادى نیز اصل‏ «توحید و وحدت‏» زیر بناى اجتماع اسلامى را تشکیل می‌دهد.[25]

در تبیین این مسئله باید گفت اسلام مرزهاى‏ «جغرافیائى» و «نژادى» و «طبقاتى» را در هم کوبید، و بر ویرانه‏ هاى آنها، جامعه واحدى که تمام انسان‌ها بدون استثنا می‌توانستند در آن شرکت کنند بنا نهاد.[26]

اسلام اگر می‌خواست روى «نژاد عرب» تکیه کند، آن چنان که سنت جاهلیت و طرز تفکر مردم جزیره العرب قبل از ظهور اسلام اینگونه بود، و بدبختانه امروز هم به صورت دیگرى عنوان شده، هرگز عالمگیر نمی‌شد،[27] در حالی که روح توحید بر همه محتویات دعوت اسلام حکومت می کند، لذا وحدت‏ دین، وحدت‏ جامعه انسانى، وحدت نژادها و کشورها را در پرتو ایدئولوژى واحد اسلامى در بر می گیرد.[28]

تکفیر اهل توحید با برچسب شرک‌گرایی؛ مهمترین مانع وحدت اسلامی

لیکن شگفت ‏انگیز این است که مسئله «توحید» که باید رمز وحدت‏ مسلمین باشد دستاویزى شده براى تشتت صفوف مسلمین و نسبت دادن مسلمانان به شرک و بت پرستى از سوی جریانات تکفیری.[29]

بی‌شک مساله نسبت دادن اهل قبله به شرک از سوی تفکر افراطی تکفیر، گناه بسیار بزرگى است که پیشینیان آن را بسیار مهم مى‏‌شمردند، به راستی این چه کارى است که افراد غیر وارد، دائماً مردم را متهم به شرک می‌کنند آیا آنها نمی‌دانند چه مسئولیت بزرگى را بر عهده می‌گیرند.[30]

حال آنکه توحید آئین اتحاد و یگانگى است،[31] و آن روز که ملت‌ها به قدرت توحید و وحدت‏ کلمه آشنا شوند و همگى زیر پرچم «الله الواحد القهار»[32] جمع گردند و به نیروى عظیم خود واقف شوند[33] و وحدت‏ کلمه را در برابر دشمن حفظ کنند و در یک صف همچون یک دیوار آهنین در مقابل دشمنان بایستند،[34] آن روز روز نابودى قدرت‌های استکباری است، این درس بسیار مهمى است براى امروز ما و براى فرداى ما و براى همه انسان‌ها در کل جامعه بشرى و در سراسر تاریخ.[35]

تحقق وحدت اسلامی در گرو مبارزه فراگیر با جریانات تکفیری

سالیان دراز شیعیان و علویان و اهل سنت و مسیحیان در کشور‌هایی مانند سوریه در کنار هم برادروار زندگی می‌کردند، کشورشان آباد و امنیت و صلح و صفا و دوستی برقرار بود، اما پای توطئه‌های دشمن با ابزار جریان تکفیری به میان آمد و همه چیز را به هم ریخت.[36]

گروه‌های تکفیری در قالب تفکر افراطی وهابیت، به غلط آیات جهاد را به معنی خشونت بر علیه دیگران برداشت کرده و یک سری آیات محدود را با تفسیر اشتباه خود گرفته و این همه آیات محبت آمیز و رحمت آمیز قرآن را رها کرده و از آنها سخنی به میان نمی‌آورند.[37]

آنها می‌گویند که معیار کفر و ایمان و شرک، ما هستیم و ما مشخص ممی‌کنیم که کفر چیست و چه کسانی کافر هستند و چه کسانی مسلمان؛ در واقع باید از آنها پرسید که آیا همه علمای اسلام اشتباه می کنند و شما درست می‌گویید؟[38]

آنها به شکلی حق به جانب صحبت می‌کنند که گویی مرز بین حق و باطل، افکار پوسیده و متحجرانه آنهاست؟ آنها خود را تعیین کننده معیار حق و شرک می‌دانند و مشکل اصلی نیز اینجاست؛ گویی که این همه عالم در جهان اسلام، معنی دین و کفر را درک نمی‌کنند.[39]

حال اگر ما مسلمانان هوشیار باشیم، ودر راستای مبارزه با گروه اقلیت تکفیری، آنها را از خود دور کرده و منزوی نماییم و به توطئه‌های دشمن تن ندهیم، صلح و صفا و محبت و دوستی و در یک کلام وحدت فراگیر اسلامی تمام جهان اسلام را فرا خواهد گرفت.[40]

سخن آخر

در خاتمه سالروز میلاد با سعادت پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم و فرزند گرامیش امام صادق علیه السلام و هم چنین ایام هفته وحدت را به همه مسلمانان تبریک عرض می‌کنم، و امیدوارم همه مسلمین جهان در سایه الطاف خداوند بزرگ، گِرد این مشعل وحدت یعنی پیامبر بزرگ اسلام(ص) جمع شوند و بر دشمنان لجوج و عنود خود پیروز گردند.[41]

لازم به ذکر است پدیدۀ شوم و بی ریشۀ فرقه گرایی که در میان جمعى از مسلمانان و به خصوص عده اى از زمامداران کشورهاى اسلامى پیدا شده است، نه تنها مسئله مذهب و آیین اسلام را تحت الشعاع این اندیشۀ نادرست قرار داده، بلکه وحدت اسلامی را به ورطۀ تضعیف و نابودی کشانده است، و این خطر بزرگى براى اسلام و مسلمین مى ‏باشد.[42]

در حالی که احیاى تعصبات نژادى، آن هم در دنیایى که مى‏‌رود مسئله نژاد را به کلى دور اندازد، کوتاه نظرى عجیبى است که عواقب شوم آن دیر یا زود روشن خواهد شد. زیرا این «مذهب» و «آیین پاک اسلام» است که نزدیک به یک میلیارد و 600 میلیون مسلمان را در قالب امت واحده به هم پیوند می‌زند.[43]

لذا خطاب به کشورهای اسلامی و آحاد مسلمانان می‌گوییم اگر مى‏‌خواهید نفاق و تفرقه برچیده شود بیایید به جاى تهمت به یکدیگر، همدیگر را آن چنان که هستیم بشناسیم، زیرا این گونه نسبت‌هاى ناروا نه تنها به وحدت اسلام کمک نمی‌کند،[44] بلکه ضربه محکمى بر پایه‏‌هاى وحدت‏ اسلامى‏ می‌زند.[45]

[1] پیام حضرت آیه‌الله العظمی مکارم شیرازی به بیست و هفتمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی؛ 1392/10/29.

[2] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ 1387/12/22.

[3] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار کاردینال ژان لویی توران؛ رییس شورای پاپی گفت وگوی میان ادیان؛ 1389/10/20.

[4] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در صحن جامع رضوی؛ 1388/05/28.

[5] پیام حضرت آیه الله العظمی مکارم شیرازی به سومین همایش ملی تقریب در گلستان؛ 1388/04/30.

[6] گفتار معصومین علیهم السلام؛ ج‏ 1؛ ص 66.

[7] سوره آل عمران؛ آیه 103.

[8] سوره حجرات؛ آیه 10.

[9] نهج البلاغه؛ خطبه 127.

[10] پیام حضرت آیه الله العظمی مکارم شیرازی به سومین همایش ملی تقریب در گلستان؛ 1388/04/30.

[11] «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا»؛ ( آل عمران، آیه 103)، « وَلِلَّهِ الْعِزَّهُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِینَ وَلَکِنَّ الْمُنَافِقِینَ لَا یَعْلَمُونَ»؛(منافقون، آیه 8).

[12] پیام امام امیر المومنین علیه السلام؛ ج‏ 7؛ ص 717.

[13] سوره انفال؛ آیه 46.

[14] اخلاق در قرآن؛ ج‏ 1؛ ص 56.

[15] پیام قرآن؛ ج‏ 3؛ ص 178.

[16]بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛ 1387/12/22.

[17] همان.

[18] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار با شیخ احمد محمود الکریمه استاد دانشگاه الازهر مصر؛ 1393/06/18.

[19] گفتار معصومین علیهم السلام؛ ج‏ 1؛ ص 66.

[20] مثالهاى زیباى قرآن؛ ج‏ 2؛ ص 86.

[21] همان؛ ص 87.

[22] پاسخ به پرسشهاى مذهبى؛ ص 294.

[23] برگزیده تفسیر نمونه؛ ج‏ 2؛ ص 352.