نشخوارهای فکری را چطور درمان کنیم؟

به گزارش خبرنگار ایکنا، بیست و هفتمین جلسه از سلسله‌جلسات دوره «توحید در مراتب رشد» ویژه مربیان، فعالان فرهنگی، فارغ‌التحصیلان، دانشجویان و دانش‌آموزان پایه دهم به بالای مساجد، شب گذشته، بیستم اسفندماه با سخنرانی احمدرضا اخوت، مدیر مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران با موضوع شیطان برگزار شد.

وی با مرور جلسه گذشته گفت: بحث در مورد شیطان بود و گفتیم دشمنی با دشمن خدا دوستی با خداست و ما از این قاعده استفاده می‌کنیم تا پیوندمان را با خدا تقویت کنیم. لازمه‌اش این است که بفهمیم شیطان چطور انسان را اغوا می‌کند و چیزی که لذت ندارد، آنقدر جلوه می‌دهد که لذیذ می‌شود. حدود 20 مورد از شیوه‌ها را گفتیم.

زَل

اخوت اظهار کرد: زل یکی از شیوه‌ها و به معنی ایجاد کنش برای خارج شدن از مدار است. مثل برخی از چیزهایی که فرد را محروم می‌کند، مثل رسوایی. خروج از حق به عنوان نتیجه کار و القای سلب توفیق و نوعی خودزنی هم حتماً در آن است، «فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا كَانَا فِيهِ وَقُلْنَا اهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَلَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ إِلَى حِينٍ»، (بقره/36)، زَل همان لغزش است. «‌إِنَّ الَّذِينَ تَوَلَّوْا مِنْكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّيْطانُ بِبَعْضِ ما كَسَبُوا وَ لَقَدْ عَفَا اللَّهُ عَنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٌ» (آل عمران/115)

مدیر مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران در مورد راه مقابله با زَل بیان کرد: چون نوعاً آدم‌ها می‌گویند دست خودمان نبوده، ولی‌شناسی، حرف‌شنوی از ولی، تابعیت، اجتهاد نکردن، وقتی ولی چیزی را می‌گوید گوش دادن مقابله‌اش می‌شود. الان نقشه دشمن این است که به صورت جدی ولی را بزنند و مشکلات مملکت را تقصیر ولی بیندازد، عربستان و چین و آمریکا همه بسیج شدند، می‌بینید ظرف یک هفته چقدر دلار تغییر کرد.

اخوت در رابطه با ترمیم آن نیز عنوان کرد: ما گول خوردیم و پایمان لغزید حالا چه کار کنیم؟ استغفار کنید خدا می‌بخشد، یعنی از فضل خدا ناامید نشدن، وقتی آدم پایش می‌لغزد اتفاقات خیلی بدی می‌افتد در حدی که فرد اگر بخواهد جانب انصاف را رعایت کند باید از غصه دق کند، اما لازم نیست این کار را کند، استغفار کند و دوباره تکرار نکند. خیلی‌ها وقتی خطا می‌کنند به خاطر اینکه می‌گویند آب از سر ما گذشته، دوباره آن را تکرار می‌کنند. اگر این تعبیر نبود خیلی‌ها اهل هدایت می‌شدند، بسیاری از انسان‌ها به خاطر این حرف به‌ویژه در مورد زَل، گمراه می‌شوند.

وی ادامه داد: تا به حال کوه رفته‌اید؟ پایتان سر خورده؟ یک جاهایی اینطور است که دیگر تمام است و مگر خدا رحم کند. بلند شو هنوز سالمی بلند شو و راه برو، لازم نیست زانوی غم بغل کنی. زَل یعنی رفیق ناباب، قلیون بکش، سیگار بکش، اولین سیگار و آخرین حالت هدایت، زَل اینطور است که حالا یک بار طوری نیست، به بهانه‌های مختلف پای شخص می‌لغزد.

هَمَزَاتِ

اخوت با اشاره به آیه اول سوره همزه «هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ» بیان کرد: همزات خیلی با زَل ارتباط دارد، کارش توسری زدن و محرک زل است. تو بیخودی و نفهمی، هوش و حواس نداری، بی‌خاصیتی و از این حرف‌ها، اصلاً خدا تو را قبول ندارد. بدبخت بیچاره خیلی گناه‌کاری. بعضی‌ها هم از روی شوخی به هم می‌گویند بدبخت، شوخی‌اش هم بد است. می‌گویند وقتی امام زمان(ع) ظهور می‌کند، اول شقیقه ما را می‌زند، برای چه؟ ما خیلی گناه کردیم، بیخود کردی گناه کردی، گناه نکن اینطور هم حرف نزن. بعد اینها عرف بازار و عرف ادبیات یک طیف مذهبی می‌شود که می‌خواهند تواضع به خرج بدهند. اینها همزات است. خودتان را نزنید، الکی به خودتان حرف بد نزنید. همیشه بگویید ان‌‌شاء‌الله ما اهل هدایت هستیم، ان‌شاء‌الله خوشبختیم، برای چه به خودتان می‌گویید بدبخت؟

وی افزود: حفظ‌ از همز و لمز، دعاکردن و زبان‌ به‌ نیکویی‌ داشتن است. اینکه آدم‌ زبانش را به‌ نیکویی‌ سوق‌ دهد. حتی در خلوت هم به‌ نیکویی‌ با خود حرف‌ بزند. اگر آدم‌ در خلوتش‌ با خودش‌ بد حرف‌ بزند، بالاخره‌ در صحبت‌هایش‌ بد حرف‌زدن‌ می‌آید. باید با دیگران‌ خوب‌ حرف‌ بزنی تا با خودت هم خوب‌ حرف بزنی.

اخوت در پاسخ به سؤال یکی از حاضران در مورد دعاهای امام سجاد(ع) که آیا این حالت را دارند؟ ادامه داد: آنجا نوعی ناز کردن برای خداست، خودش را پیش خدا خوار می‌کند، اینها همز نیست، مناجات است. حالت شکایت دارد. با خدا حرف میزنی که نکند من جزء ظالم‌ترین آدم‌ها باشم اگر اینطور است که فکر می‌کنم اینطور است تو من را ببخش، بعد فاتحانه از این میدان بیرون می‌آید. همز و لمز موقعی است که انسان به خودش بد می‌گوید. حفظ از همز و لمز در واقع دعا کردن و زبان به نیکویی داشتن است. انسان زبان خودش را به حرف‌های نیکو سوق دهد، حتی در خلوتش هم با خودش نیکو حرف بزند. حالا ترمیمش چیست؟ ما یک مدتی به خودمان همز و لمز می‌کردیم، به دیگران هم طعنه می‌زدیم و نشخوار فکری زیاد داشتیم. الان باید چه کار کنیم؟ به نظرم صلوات خیلی خوب است. هر چه در ذهنتان فقر و نتوانستن می‌آید صلوات بفرستید. تا هر موقعی این کار را کنید که ترمیم شود. بعضی وقت‌ها از من می‌پرسند ما خیلی غمگین هستیم چه کار کنیم؟ بگویید «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ» می‌گویند چند بار بگوییم؟ اینقدر بگو تا خوشحال شوی تعداد ندارد. وقتی این کار را می‌کنید همز و لمز را به خود شیطان برمی‌گردانید و می‌گوید من چه بیچاره‌ای هستم که می‌خواهم او را اغوا کنم و او صلوات می‌فرستد. صلوات بالاترین دعا برای جبران است. فقط پناه به خداست که می‌تواند انسان را از شر همزات دور کند.

استهواء

مدیر مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران معنای استهواء را بی‌اعتبار کردن و شکست‌ها را به رخ کشیدن، دانست که در آیه 71 سوره انعام «قُلْ أَنَدْعُو مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَنْفَعُنَا وَلَا يَضُرُّنَا وَنُرَدُّ عَلَى أَعْقَابِنَا بَعْدَ إِذْ هَدَانَا اللَّهُ كَالَّذِي اسْتَهْوَتْهُ الشَّيَاطِينُ فِي الْأَرْضِ حَيْرَانَ لَهُ أَصْحَابٌ يَدْعُونَهُ إِلَى الْهُدَى ائْتِنَا قُلْ إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدَى وَأُمِرْنَا لِنُسْلِمَ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ» به آن اشاره شده است و اظهار کرد: اصل استهوا، همان هوا کردن است، یعنی چیزی را هوا کردن، یک توانی را هوا کردن، یعنی غلبه فراموشی و ناتوانی ذکر و هوشیاری، خیلی هم شایع است به حدی که اصلاً اساس بعضی از ساختارهای زندگی روی استهواء است. هزینه زیادی می‌کنی برای اینکه چیزی را به دست بیاوری، بعد هنگام استفاده‌اش که می‌شود یک کار دیگر می‌کنی انگار که نبوده و اگر هم نبود هیچ اتفاقی نمی‌افتاد. نوع رشته‌های دانشگاهی در زمان حاضر اینطور است، معلوم نیست شغلت با تحصیلت چه نسبتی دارد. به یکی از شهرهای محروم رفته بودم، سوار ماشین شدم پرسیدم گفتند رشته‌ام مهندسی کشاورزی است ولی راننده بود، گفت کاری ندارم باید رانندگی کنم تا درآمد داشته باشم. اگر این همه عمرش را صرف کار بهتری می‌کرد بهتر نبود؟ این هوا شدن زندکی است.

وی افزود: مقابله‌اش این است که انسان اهل برنامه‌ریزی، نظم، محاسبه و ارزیابی باشد. هر کاری می‌کند سنجیده کار کند تا دستاوردهایش هوا نرود. خیلی‌ها کار عبادی انجام می‌دهند، ولی به موقعش که می‌خواهند استفاده کنند این کار عبادی نیست. اینقدر خودش را خسته کرده که هنگام بهره‌برداری‌اش خسته است، فکر کنید فردی در ماه‌های شعبان و رجب کاملاً روزه گرفته و برای روزه ماه رمضان هیچ رمقی ندارد. برای همین می‌گویند که عبادت‌ها را به اندازه ظرفیت‌هایتان کنید. مثل این می‌ماند که برخی دوستانمان شب‌های کنکور درس می‌خوانند بعد یا خوابشان می‌رود و سر جلسه حاضر نمی‌شوند یا اینکه سر جلسه می‌خوابند. کارت را هوا نکن.

اخوت گفت: مقابله‌اش می‌شود نظم و محاسبه و ارزیابی منتهی طبق عقل و شرع. اگر کسی عقل و شرع نداشته باشد نمی‌تواند محاسبه را انجام دهد. حفظش چیست؟ هوشیاری نسبت به دستاوردها. هر چه که تاکنون کار کردی و هر کتابی که خواندی و هر دوره‌ای که رفتی و هر عمری که هزینه کردی را ضبط و ثبت و همیشه مرور کن. دستاوردهایت را فهرست و خودت را به‌روز کن. دستاوردهای شما دم دست و جلوی چشمتان باشد. اینکه چند تا کتاب خوانده را ممکن است به ندرت یادش بیاید در صورتی که خیلی کار بلد است. بعد که شروع می‌کنی می‌پرسی چه کسی فتوشاپ بلد است، دستش را بلند می‌کند، مدام می‌گوید نمی‌تواند به خاطر این است که آدم نمی‌داند چه چیزهایی را دارد. این که آدم‌ها داشته‌هایش را مرور کنند، در اثر ثبت به وجود می‌آید، کاری کنید که بعداً خودتان رغبت کنید به ثبت‌هایتان نگاه کنید.

جبران؛ راه ترمیم استهواء

مدیر مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران اظهار کرد: داشته‌هایتان در کتابخانه‌تان منظم باشد. هر انسانی باید تا 50، 60 سالگی چند وصیت‌نامه داشته باشد. در هر دوره‌ای وصیت‌نامه داشته باشد، بعد همه را در یک جایی جمع کرده باشد. وصیت‌نامه خوب دستاورد است. ثبت‌های خیلی خوب باعث می‌شود آدم یادش بیفتد چقدر گذشته خوبی داشته، آدم به شرطی که ثبت داشته باشد، نمی‌تواند بدتر از قبلش باشد. ترمیمش چیست؟ تا الان نه برنامه‌ریزی و نه نظم داشتیم، ترمیمش این است که در توانمندتر شدن سرعت داشته باشیم، ترمیمش به جبران است. جبرانش صلوات نیست، باید دستاورد داشته باشی، باید آدم کارآمدی باشی، «جبران» جبرانش است، میدان عمل با میدان ذکر فرق می‌کند، شما زبان بلدی؟ عربی بلدی؟ می‌توانی یک متن فارسی بنویسی؟ یک نامه می‌توانی بنویسی؟ نه، پس چه کار می‌توانی کنی، آدم باید ناتوانی‌هایش را جبران کند، یعنی وقت بیشتری صرف کند و به عقب برگردد و آن‌هایی که نصفه کاره رها کرده را سریع پُر کند. هر کسی دچار استهواء و حیرت می‌شود. خیلی وقت‌ها در زندگی‌مان حیرت داریم، حیرت یعنی کاسه چه کنم، چه کنم.

وی با بیان اینکه هر کسی‌ سهمی‌ از خوشحالی و سهمی از غم‌ دارد، بیان کرد: غم‌ و شادی از حالات‌ نفس است، نمی‌شود انسانی روی زمین غم‌ نداشته‌ باشد. اما وقتی محور به سمت دنیا می‌رود، غم هم به سمت دنیا می‌رود و بعد خیلی فرد را افسرده می‌کند و انسان دلش و حالش خوش نیست، ولی همین غم وقتی به سمت خدا برود خیلی جلا و نورانیت پیدا می‌کند، شیطان‌ می‌آید تا غم‌ را دنیایی‌ و آدم را افسرده‌ کند. بهترین‌ غذا در بهترین جا هم‌ که باشد دل و حالش‌ خوب‌ نیست. هر کسی هر چه گفت بگو الحمدلله، لاحول‌ و لا قوه‌ الا بالله، راه حفظش‌ می‌شود، مثبت‌اندیشی.

اخوت اظهار کرد: کسی بر اساس حساب و کتاب رزق دریافت نمی‌کند. اگر روی حساب و کتاب بود این مملکت به قحطی می‌افتاد. رحمت و رأفت خداست، خدا آدم‌ها را بزرگ می‌کند و رزق می‌دهد والا اگر به آدم‌ها باشد، کسی به کسی چیزی نمی‌دهد، به خدا توکل کن و جلو برو. به این کسی که وز وز می‌کند و تو را دعوت به فقر  می‌کند محل نده. خدا هم دانا هم داراست. ما یک موقعی در یکی از برنامه‌هایمان داشتیم می‌گفتیم می‌خواهیم سه نفر را به مشهد ببریم، پولش را هم نداشتیم، این برای دو سال پیش است. همین طور که بحث داشت پیش می‌رفت یک خانمی در آمریکا داشت آنلاین برنامه را گوش می‌داد، آن خانم شب قبلش خواب دیده بود که پدر محرومش گفته بود دخترم چرا من را مشهد نمی‌فرستی. آن خانم همان‌طور که پشت ماشین گوش می‌داد بلافاصله کناز زده بود و به رابط ما تلفن کرده بود و در جلسه گفتند که یک فردی هزینه‌اش را قبول کرده است، از آمریکا و در عرض 10 دقیقه، ما برای هر نفر 500 هزار تومان نیاز داشتیم، ولی آن خانم مبلغ بیشتری را پرداخت کرد که ما با آن پول 12 نفر را مشهد بردیم، جریان عالم اینطور است. خیلی عجیب است که کسی بخواهد روی دو دو تا چهار تای دنیا حساب کند. اگر کسی فکر کند که زندگی مادی‌اش را باید با دست‌های خودش به دست بیاورد، این خبرها نیست.

مدیر مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت گفت: تو کار کن و درس بخوان ولی تو پول در نمی‌آوری، برو تحت حمایت خدا، حمایت خدا همه چیز به تو می‌دهد. یک کمی به خدا اعتماد داشته باش، خیلی هم نمی‌خواهد، اعتماد داشته باشی. خداوند انسان را خلیفه خودش روی زمین قرار داده است، یعنی انسان باید تدبیر کند، اشکالات را باید برطرف کنیم، اینقدر باید بجنگیم که آخرش بتوانیم جریان را درست کنیم. پناه بردن به خدا این است که تو در عین اینکه کار می‌کنی و درس می‌خوانی ولی به نیروی خودت اتکا می‌کنی. غم دنیا ارزش ندارد، شیطان غم‌های انسان را به سمت دنیا می‌برد.