بسیاری از افراد در مسئله ولایت مردود می‌شوند

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی رستم‌نژاد، معاون آموزش حوزه علمیه 26 فروردین در ادامه مباحث تفسیری در دفتر رهبر انقلاب در قم، گفت: همانطور که گفته شد کل محتوای سوره توبه به سه موضوع مشرکان، رومیان و منافقان برگشت دارد و آن  سه موضوع هم به یک موضوع یعنی دشمن‌شناسی. قرآن کریم در این سوره به شدت به منافقان تاخته است همچنین رقابت افراد با امیرالمؤمنین(ع) در آینده را فاش کرده و به بیان شخصیت مدعیان خلافت پرداخته است. 

وی افزود: در این سوره سخن از عزل و نصب‌های معنادار در میان است تا مردم بدانند قرار است در آینده چه چیزی رقم بخورد؛ این سوره یک دوره تمرین امت برای درک خلافت امیرالمؤمنین(ع) است. گویا خداوند با آینده‌ها و مسئله نفاق و آشکار کردن آن کار دارد.

رستم‌نژاد با بیان اینکه محتوای سوره مائده به عنوان آخرین سوره نازله بر پیامبر(ص) در راستای سوره توبه نازل شده است، اظهار کرد: این سوره، سوره ولایت است؛ خداوند در کل قرآن، 114 سوره را معماری کرده است و حتی سوره کوثر هم معماری خاص خود را دارد؛ این سوره طبق روایات اعاظم شیعه و سنی در حجة‌الوداع و به صورت یکجا بر پیامبر(ص) نازل شده است و شبیه بقره نیست که سه سال به صورت تدریجی نازل شده باشد. 

وی با بیان اینکه برخی مسائل در یک سوره مطرح شده و توضیحات آن در سوره دیگر ولی این سوره چون آخرین سوره است همه فرمایشات الهی باید گفته شود، افزود: در سوره مبارکه قیامه آمده است: فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا بَيَانَهُ. یعنی ای پیامبر نگران نباش، همانطور که الفاظ قرآن با من است بیان آن هم با من (خداوند) است. از این موضوع پی می‌بریم که برخی آیات قرآن برخی آیات دیگر را تبیین و تفسیر می‌کنند.

پیچیده‌ترین سوره قرآن

معاون آموزش حوزه علمیه تصریح کرد: این سوره، از پیچیده‌ترین سوره‌های قرآن است زیرا سه آیه ولایت که کلا هم همین سه آیه را داریم در این سوره است، آیه؛ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا، آیه ولایت و انگشتربخشی امیرالمؤمنین(ع)؛ إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ و آیه؛ بلغ ما انزل الیک ...؛ ما آیات مباهله، تطهیر و آیات سوره انسان را هم درباره امام علی(ع) داریم ولی اینها آیات ولایت نیستند بلکه آیات فضائل امام علی(ع) به شمار می‌روند. 

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه هر سه آیه در سوره مائده آن هم به نحوی پرسش برانگیز چینش شده است، گفت: برخی می‌گویند شما که مدعی هستید این آیات درباره ولایت است از ابتدا تا انتهای سوره در مورد یهود و نصارا بیان شده است و حتی محتوای قبل و بعد آیه اکمال درباره یهود است بنابراین چگونه مدعی هستید آیه در مورد غدیر است؟ آخرین رویارویی پیامبر(ص) با یهودیان سه سال قبل از نزول مائده است و دعوایی در کار نبوده است پس چرا در آخرین سوره دوباره این همه از یهود و نصارا سخن فرموده است.

رستم‌نژاد اضافه کرد: ما پاسخ این سؤالات را به صورت آیه به آیه نمی‌توانیم بدهیم بلکه باید تفسیری پیکربندی‌شده ارائه دهیم تا روابط بین این آیات را کشف کنیم؛ البته سوره مائده مانند توبه بخش‌های متمایز ندارد و این سه آیه هم در آیات 3، 55 و 67 مائده آمده است و حتی ترتیب این سه آیه هم باید تغییر می‌کرد ولی چنین نشده است لذا معماری متفاوتی دارد. 

ولایت؛ مهمترین مسئله در اسلام

استاد حوزه علمیه اظهار کرد: مسئله، مسئله ولایت است و خیلی از افراد در اینجا رفوزه می‌شوند؛ ولایت آنقدر مهم است که هیچ موضوعی به این اندازه مورد توجه متون دینی و علمای شیعه نبوده است. خونین‌ترین فصل اسلام، فصل ولایت است و این مسئله شناسنامه‌ای است و با این فرض آیا چنین مسئله‌ای باید مبهم و آن هم در سه آیه در بین آیات دیگر قرار داده شود؟ 

وی افزود: قرآن در مورد تغییر قبله، از قبل به پیامبر(ص) اطلاع داد که سفها و نادانان خواهند گفت که چرا قبله تغییر یافته است و توضیح آن را هم فرمود ولی آیا ما را با این سه آیه با موضوع حیاتی ولایت تنها گذاشته است؟ حتی نام علی(ع) طبق برخی حرف‌های بچه‌گانه در این آیات نیامده است؛ پاسخ به این پرسش‌ها در ساختار سوره و در کلیدواژه‌های آن وجود دارد و به همین دلیل ظاهر برخی آیات با اینکه ارتباطی با غدیر ندارد به غدیر مرتبط شده است. 

رستم‌نژاد افزود: یکی از چیزهایی که مانند ستاره دنباله‌دار در این سوره می‌درخشد واژگان مرتبط با نقض پیمان و عهد و عقد و میثاق است. از جمله آیه؛ اوفوا بالعقود شاهدی بر این مدعاست و امام معصوم(ع) در ذیل این آیه فرموده است مراد از وفای به عقود و عهدها همان میثاق و عهد بسته‌شده در غدیر است و شیخ انصاری یک دنیا مطلب از این آیه استفاده کرده است. 

میثاق غلیظ

معاون آموزش حوزه علمیه گفت: آیه هفتم این سوره هم این تعبیر را  دارد: وَمِيثَاقَهُ الَّذِي وَاثَقَكُمْ بِهِ؛ در آیه 12 هم داریم که وَلَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ؛ تنها جایی در قرآن که بیان کرده است ما از بنی‌اسرائیل، میثاق گرفتیم و 12 نفر را به عنوان نقیب و رهبر برگزیدیم در همین سوره است (وَبَعَثْنَا مِنْهُمُ اثْنَيْ عَشَرَ نَقِيبًا) البته 12 اسباط در سوره دیگر بیان شده است ولی مراد از ایشان، فرزندان یعقوب(ع) است. در آیه 13 هم فرموده است: فَبِمَا نَقْضِهِمْ مِيثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ. 

استاد حوزه علمیه ادامه داد: در آیه 20 هم باز به این مسئله اشاره شده است تا به داستان امت نصارا رسیده است و در مورد آنان هم دوباره واژه میثاق به کار می‌رود یعنی خطی در این سوره تعقیب می‌شود مبنی بر اینکه ما با آنان قرار بستیم ولی آنها نقض عهد و پیمان کردند و بدانید من همان خدا با همان قوانین و معاهدات هستم. در ذیل آیه هفتم در روایت فرموده است که مراد از این میثاق، میثاق غدیر است. 

رستم‌نژاد تصریح کرد: واژه دیگری که در این سوره خیلی پرتکرار است واژه نعمت است و اینکه قدر نعمت توسط یهود و نصارا دانسته نشد؛ تکرار این واژگان آن هم خطاب به یهود و نصارا که پرونده آنها چند سال قبل در مدینه بسته شده بود حکایت از این دارد که خدا خواسته است به این بهانه بر شکستن عهد و پیمان ولایت امیرالمؤمنین(ع) هشدار دهد. 

وی افزود: در آیه سوم هیمن سوره فرموده است که «الیوم یئس» یعنی  کفار از طمع و رخنه در دین شما و اینکه فتنه‌آفرینی کنند مایوس شدند. این فرمایش آیه قاطعانه بیان شده است ولی وقتی نگاه می‌کنیم می‌بینیم که منافقان به اهدافشان رسیدند و امروز هم دشمنان به ما و دین ما طمع دارند پس این چه مایوس‌شدنی است و معنای آیه سوم چیست؟ جواب این پرسش‌ها در سوره از سوی خداوند بیان شده است و وقتی نگاه به پیکره سوره بیندازیم کلمه به کلمه آن درباره ولایت است و البته سه آیه مستقیم و بقیه غیرمستقیم به بحث ولایت پرداخته است. 

ولایت و امامت؛ مائده مسلمین است

رستم‌نژاد با بیان اینکه مائده در داستان حواریون عیسی(ع) بیان شده است ولی در این سوره قرآن درصدد بیان این مطلب است که مائده شما مسلمین، ولایت و غدیر است، اظهار کرد: در همین ایات می‌خوانیم: اتممت علیکم نعمتی که اینجا نعمت ولایت است همچنین در کل قرآن هر جا تعبیر نعیم به کار رفته است مراد ابتدا ولایت و سپس سایر نعمات است. آلوسی  در تفسیر خود در ذیل آیه «ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ» آورده است که مراد از نعمت، ولایت است. 

وی با اشاره به آیه «وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً» ادامه داد: نعمت هم باطنی و هم مادی و ظاهری است که ما نعمات ظاهری را می‌بینیم ولی از نعمات باطنی و معنوی یا خبر نداریم و یا آن را چیزی به حساب نمی‌آوریم. در آیه ششم مائده حتی وقتی از وضو بحث کرده است باز آن را نعمت خوانده است؛ در آیه هفتم 11، 12، 13، 20 و آیات دیگر هم به بحث نعمت پرداخته است و از قدرنشناسی یهود و نصارا در برابر نعماتی که به ایشان داده شد شدیدا گلایه کرده است و آن نعمت پیامبری است و در این سوره جنس نعمات عمدتا معنوی است.