منوچهر صدوقی سها آثار گذشتگان را زنده نگاه داشت

به گزارش خبرنگار ایکنا، آیین نکوداشت استاد منوچهر صدوقی سها، امروز چهارشنبه، ۱۹ دی در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

محمود شالویی، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در این مراسم بیان کرد: پیش از برگزاری جلسه بحث علمی‌ بین استادان صدوقی، اعوانی و محقق داماد برپا شد که بسیار شنیدنی و علمی بود. باید پیشتر از اینها مراسمی برای آقای صدوقی سها تدارک می‌دیدیم. ایشان در حوزه فلسفه، حکمت و عرفان پژوهش‌های بسیاری داشتند و نه تنها در حوزه حکمت ایرانی بلکه در تمام حوزه‌های حکمی ایرانی و اسلامی تلاش‌های بسیاری داشتند.

وی ادامه داد: باید به مردم اردبیل به دلیل وجود آقای صدوقی و خاندان ایشان تبریک گفت. بسیاری از مردم اردبیل از ما تقاضا داشتند که برای آقای صدوقی محفلی برگزار شود و از تلاش‌ها و فعالیت‌هایشان تقدیر کرد.

شالویی افزود: ایشان آثار مکتوب بسیاری را نگاشته‌اند و امروز هم یکی از این آثار رونمایی خواهد شد. همچنین در حوزه ترجمه هم فعال هستند و ترجمه‌های بسیار روان و شیوایی دارند.

زنده نگاه داشتن آثار قدما

آیت‌الله سیدمصطفی محقق داماد در آیین نکوداشت استاد منوچهر صدوقی سها گفت: یک تصحیح خوب رنج بسیاری دارد و این آثاری که زنده شده است و برای ما مانده حاصل رنج این افراد است و استاد صدوقی سها سبب شد تا آثار گذشتگان زنده شود.

عضو پیوسته فرهنگستان علوم در این مراسم بیان کرد: آسمان پر ستاره تمدن اسلامی دارای ستارگان تابناکی است که متاسفانه بسیاری از آنان در اثر عدم ذکر بعدی‌ها نامشان فروکاسته شده و کمتر شناخته شده‌اند. تا جایی که من اطلاع دارم به نظر می‌رسد قدیمی‌ترین کسی که تاریخ حکیمان را نوشته و ذکر آنان را حفظ کرده است جناب سجستانی در صوان‌الحکمه است که کار بزرگی انجام داده است و حدود پنجاه نفر را ذکر کرده است.

وی ادامه داد: بعد از این کتاب، حکیم بیهقی (غیر از بیهقی مشهور) کتاب تتمته‌الصوان‌الحکمه را نوشته است و ۱۱۱ نفر را بر آن کتاب افزوده است. حکیم بیهقی دغدغه داشته است که نام این افراد فراموش نشود و در مقدمه کتاب خود کاملاً نگران این موضوع است. نام یک نفر از افرادی که برده است نام ابوعبدالله فقیه معصومی است که شاگرد خاص ابن‌سینا بوده است. ابن‌سینا به قدری این شاگرد خود را دوست داشته که یک رساله را به نام عشق به شاگرد خود تقدیم کرده است. مرحوم مشکات نیز در زمان ابن‌سینا آن را ترجمه و تصحیح کرده است که از عجایب است که در عصر مولف ترجمه انجام شده است.

آیت‌الله محقق داماد افزود: اگر بیهقی اسمی از این فرد نیاورده بود امروز فراموش شده بود. جمله‌ای از ابن‌سینا درباره معصومی نقل شده که او به منزله ارسطو نزد افلاطون است. غرض این است که اگر مورخان نبودند این افراد فراموش می‌شدند.

وی تصریح کرد: کسانی که دنبال گذشتگان هستند و یاد آنها را زنده می‌کنند باید در ابتدا با علم آشنا باشند. بسیاری از کتاب‌های موجود که درباره علما کتاب نوشته شده است را وقتی می‌خوانیم می‌بینیم چقدر جفنگ نوشتند که سبب خنده می‌شود و حتی لغات را اشتباه نوشته‌اند.

آیت‌الله محقق داماد ادامه داد: زنده کردن آثار و زندگینامه حکمای گذشته کاری بود که آقای صدوقی سها انجام داد و ایشان با آثار خود برای من جلوه کردند. ایشان دغدغه داشتند که این افراد گم نشوند. از آثار ایشان حکایت متأخر بر صدرالمتالهین بود که نگاشتند. آقای صدوقی سها با نوشتن خوب زندگینامه حکیمان گذشته برای من درخشیدند.

وی در پایان اضافه کرد: مسئله تصحیح متون بسیار کار مشکلی است. یک تصحیح خوب رنج بسیاری دارد و این آثاری که زنده شده است و برای ما مانده حاصل رنج این افراد است و استاد صدوقی سها سبب شد تا آثار گذشتگان زنده شود.

علم به حقایق اشیاء

غلامرضا اعوانی، استاد پیشکسوت و پژوهشگر فلسفه در این مراسم بیان کرد: ما وارث تمدنی هستیم که آنچنان که باید و شاید ارزش آن را نمی‌دانیم. ابن خلدون در آخر مقدمه خود وقتی درباره علم و حکمت صحبت می‌کند می‌گوید همه اینها علمای نقلی و عقلی ایرانی بودند و حدیث حضرت رسول(ص) را نقل می‌کند که کسانی از اهل ایران به علم می‌رسند حتی اگر در ثریا باشد.
وی ادامه داد: حکمت، بالاترین علوم است و مشخصاتی دارد و هر آنچه ما را از جهل نجات دهد حکمت است. حکمت، دیدن هر چیزی از دیدگاه الهی است و این است که از دیدگاه قرآن تمام پیامبران حکیم بودند. یکی از معجزات قرآن که کمتر مورد توجه قرار گرفته است، جهانی کردن حکمت است که در هیچ کتاب و دین دیگری این نکته دیده نمی‌شود که همه انبیاء را آموزگار حکمت دانسته است. 

اعوانی افزود: علم به حقایق اشیاء تعریف حکمت است و هر ظاهری حقیقت و باطنی دارد و حکمت، پی بردن به این باطن است. ایرانیان سهم بزرگی در حکمت داشتند و در دیگر کشورهای اسلامی مانند ایران حکمت رواج نداشته است از فارابی، ابن‌سینا، خواجه نصیر، ملاصدرا و... گرفته تا بزرگانی که ما دیده‌ایم.

وی اظهار کرد: از انجمن بابت تشکیل چنین جلساتی تشکر می‌کنیم که برای بزرگان گذشته هم بزرگداشت گرفته است که بسیاری حتی نام این بزرگان را نشنیده‌اند. باید به کار 60 ساله آقای صدوقی سها توجه کرد. پیام من به جوانان این است که به آقای صدوقی سها توجه کنند که از سن جوانی چه تصحیحات و ترجمه‌هایی انجام داده‌اند. 

این پژوهشگر افزود: من آقای صدوقی سها را نمی‌شناختم البته کتاب‌های ایشان را خوانده بودم اما به صورت شخصی با ایشان آشنا نبودم؛ بعد از آشنایی به مدت سه سال ایشان مرا نزد حکمایی که به حکمت معروف بودند می‌بردند. آقای صدوقی سها شخص بسیار متواضع و فروتنی هستند و تکبر ندارند. ایشان به مسائل مادی توجهی نداشتند و اگر این همه وقت خود را به دنبال مباحث مادی می‌رفتند بسیار ثروتمند می‌شدند. 
غلامرضا امیرخانی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در این مراسم بیان کرد: این توفیق را داشتیم در کتابخانه ملی در بخش خطی در خدمت ایشان باشیم. استاد صدوقی نسبت به علوم نقلی، عقلی و ... تسلط دارند و می‌توان لقب حکیم را بر ایشان نهاد.
وی افزود: ایشان سعی کردند با تاکید بر حکمای چند قرن اخیر نشان دهند که فلسفه اسلامی در طی قرون اخیر هم زنده مانده است. ایشان با تسلطی که بر حوزه عرفان دارند به نوعی فلسفه را از دیدگاه متافیزیکی هم دیدند که بسیار ارزشمند است.

حاصل زندگی من

منوچهر صدوقی سها در آیین گرامیداشت خود بیان کرد: من نقص‌های بسیاری دارم و از بانیان شریف مجلس و بزرگان مجلس بیشتر از تشکر شرمنده هستم.

وی در ادامه از اساتید خود نام برد و گفت: استاد نخست فلسفه من مرحوم آقای یحیی طالقانی بودند که ایشان حکیم طراز اولی بودند. سپس مرحوم هاشم آقای خراسانی بودند و استاد سوم آقای روشن بودند. آقای جولستانی، حکیم طراز اول عصر با عمر بیش از صد سال نیز استاد دیگر بنده بودند و آخری هم آقای موسوی گرمارودی بودند و از سه نفر هم باید نام ببرم که آقای حکیم، آقای عصار و میرزا هادی حائری.

وی ادامه داد: ما می‌دانیم که تاریخ فلسفه از یک شخصی به نام روکر در قرن هجدهم شروع می‌شود و از همان تاریخ آنها گفته‌اند که فلسفه اسلامی همان فلسفه یونانی است که از راست نوشته می‌شود. حرف واهی دیگری دارند که می‌گویند اگر چیزی فارغ از فلسفه اسلامی مستقل از یونان وجود داشته باشد متأثر از اسلام است و هرچه هم که بود با مرگ ابن رشد از بین رفته است.

صدوقی سها افزود: حق تعالی توفیق داد تا من بتوانم فکر کنم درباره واقعیت و عدم واقعیت این سه معنا. این تعاملات منجر به این مجموعه چند جلدی شد و در بطلان این سه معنا را بر این مدعا در کتب خود مبتنی بر متون نوشتم. کتاب فلسفه‌ فلسفه اسلامی منتشر شد، اما دیده نشد که نه در کتاب فروشی‌ها دیده می‌شود و نه در جای دیگر، یعنی اسمش هست، اما خودش نیست.

وی تأکید کرد: فلسفه اسلامی نه تنها بعد از فوت ابن‌ رشد از بین نرفت بلکه دوباره متولد شد. ما تتبعا فهمیده‌ایم و درک کرده‌ایم که این فلسفه اسلامی دو وجه دارد یکی فلسفه اسلامی بالمعنی‌الاعم و دیگری فلسفه اسلامی بالمعنی‌الاخص.

صدوقی سها افزود: در اسلام در عرض عقل، مبانی ادراکی دیگری است که باید به آن توجه کرد. در کتاب «قواعد عقلی در قلمرو روایات» به این موضوعات پرداخته شده است. اگر حق تعالی توفیق دهد که کتاب فلسفه اسلامی بالمعنی‌الاخص تکمیل شود حاصل زندگی من خواهد بود.

در انتهای این مراسم با اهدای لوح و تندیس از نیم قرن تلاش منوچهر صدوقی سها تقدیر و از نخستین مجموعه چهار جلدی تاریخ عمومی فلسفه اسلامی رونمایی شد.