الگوی حکمرانی امام خمینی(ره) و رمز ماندگاری انقلاب

به گزارش ایکنا، متن یادداشت حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی احمدی پرتو؛ مدرس و پژوهشگر حوزه علمیه به شرح زیر است:

 

پیروزی انقلاب اسلامی ایران بعد از سال‌ها مبارزه و جهاد، در سال 1357 به رهبری امام خمینی(ره) نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران محسوب می‌شود. این انقلاب نه تنها توانست نظام پادشاهی 2500 ساله را سرنگون کند، بلکه در طول بیش از چهار دهه، علی‌رغم تمامی توطئه‌ها و تحریم‌ها، پایدار مانده است. این در حالی است که ایران حداقل در دو قرن اخیر شاهد چندین جنبش و انقلاب بوده که همگی یا به شکست انجامیده‌اند یا نتوانسته‌اند دوام بیاورند.

 

انقلاب اسلامی ایران به دلایل متعددی توانسته است ماندگار باشد: ایدئولوژی مستحکم، رهبری حکیمانه، مشارکت مردمی واقعی، استقلال از قدرت‌های خارجی، نهادسازی هوشمندانه و مقاومت در برابر تهاجمات. این در حالی است که انقلاب‌های قبلی به دلیل فقدان این ویژگی‌ها نتوانستند دوام بیاورند.

 

تجربه ایران نشان می‌دهد که تلفیق اصالت فرهنگی با نوآوری‌های سیاسی اجتماعی، کلید ماندگاری هر انقلابی است. انقلاب اسلامی با ارائه الگویی بومی و در عین حال جهانی، نه تنها در ایران ماندگار شده، بلکه به الهام‌بخش بسیاری از جنبش‌های آزادی‌بخش در جهان تبدیل شده است.

 

در اینجا به چند ویژگی مهم و اساسی از نوع رهبری بی نظیر معمار بزرگ انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) می‌پردازیم.

 

1. تلفیق اجتهاد شیعی و سیاست‌ورزی مدرن

 

امام خمینی(ره) به عنوان یک مرجع تقلید شناخته شده، نوعی از رهبری را ارائه داد که در تاریخ معاصر ایران بی‌سابقه بود. برخلاف رهبران جنبش مشروطه که عمدتاً سیاسیون سکولار یا روحانیون محلی بودند، یا رهبران نهضت ملی نفت که بیشتر شخصیت‌های سیاسی معمولی محسوب می‌شدند، امام خمینی از مشروعیت دینی برخوردار بود. این ویژگی باعث می‌شد تصمیمات ایشان نه صرفا به عنوان دستورات یک رهبر سیاسی، بلکه به عنوان تکالیف شرعی توسط توده‌های مذهبی که اکثریت مطلق جامعه ایران را تشکیل می‌دادند، پذیرفته شود.

 

در حالی که رهبران قبلی برای بسیج مردم نیاز به تبلیغات سیاسی داشتند، امام با استناد به احکام اسلامی ‌توانست میلیون‌ها نفر را به حرکت درآورد. این نوع رهبری که ترکیبی از اجتهاد شیعی و سیاست‌ورزی مدرن بود، در تاریخ چند صد ساله ایران منحصر به فرد محسوب می‌شود.

 

2. تلفیق انقلابی‌گری با حکمت سیاسی

 

رهبری امام خمینی نمونه بارز تلفیق روحیه انقلابی با حکمت سیاسی بود. ایشان از یک سو با شعارهای انقلابی مانند استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی، توده‌ها را بسیج می‌کرد و از سوی دیگر با تدبیر فوق‌العاده سیاسی مانع از انحراف انقلاب می‌شد. این در حالی بود که رهبران مشروطه یا بیش از حد محافظه‌کار بودند(مانند برخی روحانیون) یا بیش از حد رادیکال(مانند برخی روشنفکران).

 

در نهضت ملی نفت نیز دکتر مصدق با وجود محبوبیت، فاقد این هماهنگی بین انقلابی‌گری و واقع‌بینی سیاسی بود. امام خمینی همزمان که شعار «آمریکا شیطان بزرگ است» را می‌داد، با محاسبات دقیق مانع از درگیر شدن ایران در جنگ با تمام جهان می‌شد. این توازن در رهبری، یکی از رازهای ماندگاری انقلاب بود.

 

3.  مردمی‌ترین رهبر تاریخ معاصر ایران

 

امام خمینی(ره) را می‌توان مردمی‌ترین رهبر در تاریخ انقلاب‌های ایران دانست. ایشان نه مانند رضاخان با زور سرنیزه به قدرت رسید، نه مانند مصدق محدود به طبقه متوسط شهری بود و نه مانند رهبران مشروطه صرفا مورد حمایت بخشی از نخبگان بود. امام با گفتار ساده و بی‌پیرایه خود مستقیماً با توده‌ها سخن می‌گفت. سخنرانی‌های ایشان در نوفل‌لوشاتو که از رادیو پخش می‌شد، یا صحبت‌هایشان در حسینه جماران با اقشار مختلف مردم و سیاستمداران نشان می‌داد چگونه می‌توان در عین تعامل و گفت‌وگو با سیاستمداران و نظامیان و علما و دانشمندان، با کشاورزان، کارگران، بازاریان و اقشار محروم ارتباط برقرار کرد. این در حالی بود که بسیاری از رهبران انقلاب‌های قبلی یا اشراف‌زاده بودند یا تحصیل‌کرده‌های غرب‌دیده که با زبان عامه مردم بیگانه بودند.

 

امام با زندگی ساده در جماران و قم نشان داد که همانند مردم عادی زندگی می‌کند و این یکی از رازهای محبوبیت بی‌نظیر ایشان بود.

 

4. رهبری بی‌همتا در مدیریت انقلاب

 

امام خمینی به عنوان یک استراتژیست برجسته، برنامه‌ای مرحله‌بندی شده برای انقلاب داشت. برخلاف رهبران مشروطه که پس از پیروزی دچار سردرگمی شدند یا رهبران نهضت نفت که برنامه‌ای برای مرحله پس از ملی شدن نداشتند، امام از سال‌ها قبل نظریه حکومت اسلامی خود را تدوین کرده بود.

ا

یشان در مدیریت انقلاب نشان داد که برای تحقق اهداف انقلاب  باید گاهی انعطاف داشت( تعامل با برخی جریان‌های غیر همسو و  قبول قطعنامه 598) این در حالی بود که رهبران قبلی یا کاملاً انعطاف‌ناپذیر بودند(مانند برخی رهبران مشروطه) یا بیش از حد انعطاف‌پذیر(مانند مصدق در برابر شاه).

 

امام همچنین با ایجاد نهادهای انقلابی موازی مانند سپاه و کمیته‌ها، همزمان که از انقلاب حفاظت می‌کرد، مانع از انحصار قدرت در دست یک گروه خاص می‌شد. این نوع رهبری هوشمندانه در تاریخ ایران سابقه نداشت.

 

همچنین شعار صدور انقلاب به جهان علاوه بر ایجاد انگیزش در سایر ملت‌های مستضعف برای خیزش بر علیه ظلم و استکبار و ایحاد پشتیبانی برای انقلاب اسلامی و تشکیل جبهه بزرگ مقاومت باعث به انفعال کشیدن قدرت‌های ظالم و مستکبر جهانی شد.

 

۵. الگوی ماندگار رهبری امام

 

امام خمینی(ره) نه تنها انقلاب را رهبری کرد، بلکه الگویی ماندگار از رهبری انقلابی دینی به جای گذاشت. ایشان نشان داد که چگونه می‌توان اسلام را به عنوان یک ایدئولوژی انقلابی مطرح کرد، بدون اینکه مانند برخی رهبران دینی گذشته به انزوا برود یا مانند برخی روشنفکران غرب‌زده شود. امام با شجاعت بی‌نظیر خود(مقابله با آمریکای جهان خوار و انتشار نامه تاریخی به گورباچف به عنوان یکی از دو ابرقدرت جهان) و در عین حال تواضع بی‌نظیر(اگر به من بگویند خدمتگزار، بهتر از این است که بگویند رهبر) تصویری جدید از رهبری  و حکمرانی ارائه داد.

 

این میراث باعث شد حتی پس از رحلت ایشان، خط امام به عنوان راهنمای نظام باقی بماند. در حالی که پس از مرگ رهبران قبلی مانند مصدق یا ستارخان، جنبش‌های آن‌ها به سرعت از بین رفت، انقلاب اسلامی به دلیل نهادینه‌شدن رهبری امام توانست ادامه یابد. این ویژگی‌های منحصر به فرد رهبری امام خمینی بود که انقلاب اسلامی را از تمام قیام‌ها و انقلاب‌های قبلی ایران متمایز کرد و به آن ماندگاری بخشید.