جهاد، اعم از جنگ است؛ آن را تقلیل ندهیم

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین، سلسله یادداشت‌هایی با محور بررسی جایگاه صلح در قرآن کریم نوشته و در اختیار ایکنا قرار داده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانیم.

در آغاز گفتار، سالروز وفات مظلومانه حضرت فاطمه معصومه(س) را تسلیت و تعزیت می‌گویم، بانویی که در شرافت و عظمت به جایی رسیده بود که به معصومه و فاطمه ثانی شهرت یافت. در این مناسبت گفتار دیگری را درباره صلح در قرآن کریم تقدیم می‌داریم.

در مقدمه اشاره شد بررسی صلح و سلم در قرآن کریم، بدون توجه به موارد نقیض یا ضد آن وافی به مقصود نیست، از این رو بنا داریم سه دسته آیات ذیل را که به نحوی در تقابل صلح و سلم قرار دارند نیز مطالعه شود: جهاد و قتال، دعوت به توحید و نفی شرک و «نفی سبیل»؛ یعنی نپذیرفتن سلطه کافران بر مسلمانان.

به نظر می‌رسد در میان سه موضوع مزبور، جهاد و جنگ مهم‌ترین و تأثیرگذارترین «مقابل» مفهوم صلح و سلم باشند، از این رو بحث جهاد و جنگ مقدم شده است.

قبل از ورود به اصل موضوع، نکات مهم بحث یادآوری می‌شود:

اول اینکه: جهاد، اعم از جنگ است. جهاد در راه خدا انواع و اقسامی دارد که شکل نظامی آن (جنگ) نوعی از جهاد است. از این رو نباید آیات جهاد در قرآن کریم را به جنگ تقلیل داد، چنین تصور نادرست، مبنای بسیاری از قضاوت‌های نابجا درباره اسلام و قرآن کریم شده است.

دوم اینکه: امروزه بسیاری از واژه‌ها به نادرستی به جای یکدیگر استفاده شده و مترادف هم در نظر گرفته می‌شوند از این رو بار معنایی یکی به دیگری منتقل می‌شود، از جمله این مفاهیم دو واژه جنگ و تجاوز است. کاربرد عامدانه یا ناآگاهانه تجاوز به جای جنگ سبب شده است تا بار منفی کلمه تجاوز، موجب تخریب مفهوم جنگ در معنای قرآنی آن شود و جنگ در معنای قرآنی آن کنشی نامعقول و ناموجه جلوه کند. کاربرد تجاوز به جای جنگ به همان اندازه نابجاست است که به جای صلح، تسلیم در نظر گرفته شود.

سوم: در قرآن کریم جنگ تابع اصول، قوانین، مقررات و ضوابطی است و چهارم اینکه مشروعیت و ضرورت جنگ در آیات قرآن کریم غیر قابل انکار است اما همانگونه که در بند سوم ذکر شد، جنگ در قرآن کریم تابع اصول، ضوابط و مقرراتی است.

نکته پنجم اینکه در قرآن کریم، جنگ مقید به قید «فی سبیل لله»، یعنی در راه خداست و در آخر نیز باید گفت با توجه به قاعده تخصیص مقید بر مطلق از مجموع آیات قرآنی چنین استفاده می‌شود که اصل جنگ در قرآن کریم، جنگ دفاعی است. یعنی جایی که دشمن به اهل ایمان هجوم آورده (بقره، ۱۹۰) یا چنان عرصه را بر اهل ایمان تنگ کرده است که مانع اظهار عبودیت آنها شده و یا دشمن به ستمدیده‌ای ظلم و تجاوز کرده است. در همه این موارد قرآن کریم دستور به مقابله داده است تا هم مورد ظلم قرار نگیریم و هم نظاره‌گر ظلم ستمگر بر ستمدیده نباشیم(نساء،۷۵).

پایان این گفتار را با توجه به فضلیت بسیار فراوان زیارت حضرت فاطمه معصومه(س)، با قرائت بخشی از زیارتنامه آن حضرت اختتام می‌بخشیم و به قصد زیارت محضر نورانی و معنوی آن حضرت و بهره‌گیری از این فیض عظیم، عرضه می‌داریم: السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ رَسُولِ اللهِ، السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ فاطِمَهَ وَخَدِیجَهَ، السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ، السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ الْحَسَنِ وَالْحُسَیْنِ، السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ وَلِیِّ اللهِ، السَّلامُ عَلَیْکِ یَا أُخْتَ وَلِیِّ اللهِ، السَّلامُ عَلَیْکِ یَا عَمَّهَ وَلِیِّ اللهِ، السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ وَرَحْمَهُ اللهِ وَبَرَکاتُهُ.