هوش مصنوعی در خدمت قرآن به کار گرفته شود

به گزارش ایکنا، آیت‌الله‌ العظمی ناصر مکارم شیرازی از مراجع معظم تقلید؛ چهارشنبه 21 آبان‌ماه در دیدار رئیس و جمعی از مدیران و محققان مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور) که با همراهی جمعی از اساتید برجسته علوم قرآن و تفسیر حوزه برگزار شد به مناسبت رونمایی از سامانه هوشمند «گفت‌وگو با تفاسیر» ضمن تقدیر از تلاش‌های انجام‌شده در حوزه فناوری‌های دینی، تأکید کرد: حوزه علمیه نه‌تنها از قافله علم و فناوری عقب نمانده، بلکه در زمینه بهره‌گیری از هوش مصنوعی در خدمت قرآن و معارف اهل‌ بیت(ع) نیز پیشرو است. 

ایشان افزود: اطلاع نداشتم که حوزه در زمینه هوش مصنوعی این‌قدر فعال شده است. از دیدار شما و گزارش کاملتان خوشحال و مفتخرم. به همه شما تبریک می‌گویم که در متن خدمت به قرآن کریم و علوم اسلامی، از امکانات علمی روز بهره می‌برید.

مرجع عالی‌قدر جهان اسلام با استناد به این فرمایش امیرالمؤمنین(ع) در نهج‌البلاغه، «إِنَّ اَللَّهَ سُبْحَانَهُ لَمْ يَعِظْ أَحَداً بِمِثْلِ اَلْقُرْآنِ... وَ فِيهِ رَبِيعُ اَلْقَلْبِ وَ يَنَابِيعُ اَلْعِلْمِ وَ مَا لِلْقَلْبِ جِلاَءٌ غَيْرُهُ» اظهار کرد: قرآن، چشمه‌ دانش و قاطع میان حق و باطل است؛ هر چه پیش از شما و پس از شما تا قیامت در آن بیان شده و هدایت از آن سرچشمه می‌گیرد این سخن امیرالمؤمنین(ع) نشان می‌دهد که قرآن سرچشمه علم بی‌پایان است. هر بار که انسان بدان مراجعه کند، چیزی بر معرفتش افزوده و از جهلش کاسته می‌شود. کاری که شما می‌کنید مصداق همین ارجاع به چشمه‌های علم قرآن است.

وی در تبیین این موضوع به آیه ۸۹ سوره نحل «وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ، کتاب را بر تو نازل کردیم که بیانگر هر چیز و راهنما و رحمت و بشارت برای مسلمانان است» استناد و اظهار کرد: خداوند در قرآن فرموده است که این کتاب تبیان همه چیز است، یعنی هر چه بشر برای سعادت و هدایت نیاز دارد، در آن هست. اگر چیزی را ما در قرآن نمی‌یابیم، ضعف از فهم ما است؛ نه از کتاب خدا.

جایگاه علمی تفسیر و نقش فناوری

این مرجع تقلید تصریح کرد: در گذشته برخی تفسیر را کاری غیر علمی می‌پنداشتند، اما امروز روشن شده که تفسیر، از علمی‌ترین رشته‌هاست. زیرا ورود در فهم دقیق آیات، تحلیل لغوی، شأن نزول و استخراج مفاهیم، نیازمند تحقیق جامع است. حال با فناوری هوش مصنوعی، این مسیر دقیق‌تر، سریع‌تر و مستندتر پیش می‌رود. 

ایشان اضافه کرد: فعالیت شما در حوزه تفسیر، علامت بالندگی حوزه در علم روز است. حوزه عقب نمانده؛ بلکه در همین عرصه حیاتی، یعنی تفسیر قرآن، پیشرو است.

آیت‌الله‌ العظمی مکارم شیرازی با اشاره به ضرورت خبررسانی و اطلاع‌رسانی از دستاوردهای فاخر مرکز نور تصریح کرد: بسیاری از کارهای ارزنده صورت می‌گیرد اما منتشر نمی‌شود. رسانه‌ها و صدا و سیما باید نشان دهند که حوزه چگونه در علم و فناوری پیشرفت کرده است. خبررسانی نیمی از کار است؛ زیرا آگاهی جامعه، انگیزه‌ای برای ادامه فعالیت‌های علمی ایجاد می‌کند. 

ایشان همچنین بر ضرورت اطلاع‌رسانی این دستاوردها به بزرگان و مراجع حوزه تأکید کرد و با اشاره به فرمان قرآنی درباره آمادگی در برابر دشمنان به این آیه قرآن «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِن قُوَّةٍ، تا می‌توانید برای مقابله با آنان نیرو و آمادگی فراهم کنید» اشاره کرد.

ایشان ادامه داد: این فرمان الهی امروز فقط ناظر به جنگ نظامی نیست؛ بلکه شامل میدان علم و فرهنگ نیز می‌شود. اکنون جنگ، فرهنگی است و باید به ابزارهای علمی و هوش مصنوعی مجهز شویم. همان‌طور که در میدان نبرد مادی باید سلاح داشت، در میدان فرهنگ نیز داشتن ابزار دانش و تحلیل هوشمند ضروری است.

هوش مصنوعی در خدمت قرآن

آیت‌الله‌ العظمی مکارم شیرازی در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: هوش مصنوعی ظرفیت فراوانی برای ترجمه و تحلیل تفاسیر دارد؛ این یعنی بهره‌گیری از فناوری برای بسط معارف قرآن. ما باید از قوه و نیرو در میدان فرهنگی استفاده کنیم. اگر دیگران با انگیزه‌های سیاسی یا مادی نرم‌افزار تولید می‌کنند، ما نیز با نیت الهی برای ترویج حقیقت قرآن این کار را انجام دهیم.

ایشان ابراز امیدواری کردند این ابزار در سایر بخش‌های علوم اسلامی مانند فقه، أصول، رجال و تاریخ نیز فعال شود.

ایشان در یادآوری خاطره‌ای تاریخی، گفت: در دوران گذشته، جوانانی خواستار تفسیری بودند که با زبان نسل جدید نوشته شود. پاسخ دادیم چنین تفسیری نیست، لذا باید بنویسیم. بسیاری از جلدهای تفسیر نمونه در ایام تبعید در انارک و مهاباد نوشته شد. حتی در جمع‌های محدود، کار را ادامه دادیم؛ چون باور داشتیم قرآن باید به زبان روز برای همه قابل فهم باشد. امروز که با هوش مصنوعی این مسیر ادامه یافته، بسیار خرسندم.

مرجع تقلید جهان تشیع در بخش پایانی سخنان خود به جنبه تربیتی و روحی قرآن اشاره کرد و افزود: قرآن سرچشمه آرامش و زدودن زنگارهای دل است. انسان گرفتار دنیا دلش زنگار می‌گیرد؛ ارتباط با قرآن آن را پاک می‌سازد. شما با خدمت به قرآن، دل‌های مردم را با حقیقت الهی پیوند می‌دهید.

در پایان آیت‌الله‌ العظمی مکارم شیرازی ضمن دعای ویژه برای دست اندرکاران تولید این برنامه و تبریک به ایشان گفت: برای همه شما و دست اندرکاران تولید این برنامه به صورت خاص دعا می‌کنم و به همه شما تبریک می‌گویم که در مسیر قرآن گام برداشته‌اید. کار شما در خدمت قرآن، جهاد علمی است.

در این جلسه جمعی از اساتید برجسته حوزه علوم قرآن و تفسیر از جمله حجج اسلام والمسلمین آقایان محمدعلی رضایی اصفهانی، حمید ملکی، مهدی رستم‌نژاد، محمد فاکر میبدی و سیدرضا مؤدب نیز حضور داشتند.

این سامانه به آدرس Chattotafsir.inoor.ir با بهره‌گیری از ظرفیت هوش مصنوعی، به همت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور) طراحی شده و امکانی نوین برای جست‌و‌جو و تعامل علمی با منابع تفسیری را فراهم می‌کند.

در ابتدای این دیدار حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی گزارشی از سامانه طراحی شده ارائه داد.