تمدن اسلامی انعطاف‌پذیر است
گروه اندیشه: استاد هنر و معماری با بیان اینکه تمدن اسلامی انعطاف‌پذیر است، تصریح کرد: تمدن اسلامی در حوزه هنر نسبت به فرهنگ‌های بومی بی‌توجه نبود، بلکه در حوزه هنر و معماری بهترین شرایط را ایجاد کرد؛ اسلام جنبه‌های شرک‌آمیز و نادرست تمدن‌ها را کنار زده و بر جنبه‌های مثبت آن تاکید کرده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، حسین سلطان‌زاده در گفت‌وگو با ستاد خبری دومین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، با بیان اینکه بسیاری از رشته‌های علوم انسانی در حال تدریس در دانشگاه‌های کشور با ساختاری غربی در ایران شکل گرفته اند، گفت: بسیاری از منابع در حال تدریس در حوزه هنر و معماری در دانشگاه‌های ایران با منابع غربی در حال توسعه است و متاسفانه منابع ایرانی و شرقی بسیار کم است.
وی با بیان اینکه طی 90 سال گذشته سرمایه گذاری کافی در حوزه‌های مربوط به دانش و هنر معماری صورت نگرفته است، افزود: متاسفانه در فرهنگ معاصرمان در کشور برای اندیشه به اندازه کافی اعتبار در نظر نگرفتیم.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه یکی از معضلات موجود در عدم توجه کافی به رشته‌های انسانی و هنر در کشور، مدرک گرایی است، تصریح کرد: متأسفانه در حال حاضر شاهد بها دادن بسیار به مدرک و نمره هستیم و همین امر باعث می شود جوانان و پژوهش‌گران ما از کار عمیق بر حوزه‌های مورد نیاز دور شوند.
در حوزه علوم انسانی دارای شتاب‌زدگی هستیم
سلطان زاده با بیان اینکه از سال 1300 همواره دچار شتاب‌زدگی و مشکلات درونی بودیم، ادامه داد: گمان می‌کنم در حوزه علوم انسانی دارای شتاب‌زدگی بوده و تصمیم گیری‌های عجولانه و شتابزده باعث ضربه به این حوزه شده‌است.
وی با بیان اینکه در سال 1349 کنگره‌ای بین‌المللی با عنوان «کنگره بررسی امکان پیوند معماری سنتی با شیوه‌های نوین ساختمان» با حضور معمارانی برجسته توسط وزارت آبادانی و مسکن برگزار شد، گفت: در همان دهه 50 در ایران عده‌ای از روشن‌فکران و کسانی که به فرهنگ ایرانی و اسلامی توجه داشتند و حتی کسانی که در دانشگاه‌ها در رشته‌هایی مثل هنر و معماری در حال تحصیل بودند معتقد بودند که در حوزه علوم انسانی از فرهنگ خودی بسیار دور شده و غرب‌گرا شده‌ایم.
برخی مسئولان نسبت به فرهنگ ایرانی – اسلامی بی‌توجهی می‌کنند
این استاد دانشگاه در حوزه هنر و معماری با بیان اینکه متاسفانه در سال‌های اخیر توجه عمده مسولان عالی وزارت راه و شهرسازی به مسکن مهر بوده است، ادامه داد: با این رویکرد دیگر زمانی برای توجه به معماری اسلامی باقی نمی‌ماند.
وی با بیان اینکه برخی ارکان دولت و مسئولان نسبت به فرهنگ ایرانی – اسلامی بی‌توجهی می‌کنند، تصریح کرد: متاسفانه برخی ارکان، ناخودآگاه غربگرایی را توسعه می‌دهند، برای مثال در ساختمان مجلس شورای اسلامی و فرودگاه بین المللی امام خمینی(ره) اثری از هنر و معماری ایرانی - اسلامی نیست که این خود باعث تاسف است.
سلطان زاده با بیان اینکه برای ساختن فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) هزینه سنگین میلیادری صرف شد، گفت: در این پروژه از مشاور انگلیسی استفاده شد و متأسفانه در پروژه‌ای با این حجم سنگین سرمایه گذاری هیچ نشانی از فرهنگ ایرانی اسلامی وجود ندارد در حالی که در دیگر کشورها، در چنین پروژه‌هایی فرهنگ ملی آنها توسعه داده می‌شود.
وی با بیان اینکه باید بگوییم در مباحث پژوهشی پول‌های کلانی صرف می‌شود، اما به دلیل عدم تعریف درست ضوابط و راهکارها بازدهی خوبی را شاهد نیستیم، اذعان داشت: ایران از کشورهایی است که بیشترین همایش ها را برگزار می‌کند، اما کمترین بازده را دارد.
این استاد دانشگاه حوزه هنر و معماری با بیان این که پیش از انقلاب معماران خوبی در حوزه معماری اسلامی و ایرانی مثل نادر اردلان و کامران دیبا فعالیت می‌کردند، ادامه داد: در آن زمان معماران دیگری نیز حضور داشتند که اگر چه شاید به فرهنگ اسلامی توجه نداشتند، اما توجه آنها به فرهنگ ایرانی سبب شد که برخی آثار هنر و معماری از غربگرایی دور شود.
فرهنگ ایرانی و اسلامی از هم قابل تفکیک نیستند
سلطان زاده با بیان اینکه فرهنگ ایران پس از اسلام با فرهنگ اسلامی آمیخته است و جدا سازی آنها در دوران اسلامی تقریبا ناممکن است، تصریح کرد: وقتی صحبت از فرهنگ ایرانی در دوران پس از اسلام می‌شود منظور فرهنگ اسلامی است و این دو از یکدیگر جدا نیستند.
این استاد دانشگاه در حوزه هنر و معماری با بیان اینکه گمان می‌کنم از انقلاب تا کنون مسئولان حداقل سه مرتبه مساله تحول در علوم انسانی را مطرح کرده‌اند، ادامه داد: هر دفعه بودجه‌ای از طرف سازمانهای ذیربط برای این موضوع اختصاص داده می‌شود و اقداماتی نیز صورت می‌گیرد، اما پس از اتمام بودجه موضوع کم کم فراموش می‌شود تا دوباره یکی از مسئولان عالی کشوری در این زمینه نکته‌ای را مورد اشاره قرار دهند، بنابراین این ناپیوستگی و ناهماهنگی باعث عدم توفیق در بحث تحول علوم انسانی می‌شود.
تحول در حوزه هنر و معماری نیازمند ایجاد پژوهشکده‌های آکادمیک است
سلطان زاده با بیان اینکه در بحث تحقق علوم انسانی اسلامی و تحول در حوزه هنر و معماری نیاز به پژوهشکده‌هایی کاملا آکادمیک است، اظهار کرد: باید در این پژوهشکده‌ها به دور از برخی از حاشیه ها به پژوهش و گفت‌و‌گوی جدی پرداخت.
وی با بیان اینکه نمی توان دانش و فرهنگ را به زور و با ضابطه ایجاد و القا و درونی کرد، توضیح داد: برای تحقق تحول در علوم انسانی باید برای جلب توجه جوانان سرمایه گذاری عمیق صورت گرفته و دانش را توسعه داده و عرصه های بیشتری را باز کنیم.
این استاد دانشگاه آزاد با بیان اینکه در حوزه معماری، غرب گرایی نه از الان بلکه از زمان تاسیس دانشکده هنرهای زیبا یعنی بیش از70 سال پیش آغاز شد، گفت: البته همواره اساتید، معماران و افرادی بوده اند که به فرهنگ ایرانی - اسلامی توجه داشتند اما هم عده آنها اندک بوده و هم حامی خاص آکادمیک نداشتند.
وی با تاکید بر اینکه طی 90 سال گذشته برای ایرانی و اسلامی شدن هنر و علوم انسانی بودجه کم در نظر گرفته‌نشده، تصریح کرد: اما متاسفانه این بودجه درست مورد استفاده قرار نگرفته است و لازم است مراکزی آکادمیک در این زمینه شکل گیرد یا حداقل همین مراکز موجود از ضوابط معمولی کمی فراتر رفته تا کار دقیقی انجام شود.
فرهنگ با ضابطه اصلاح نمی‌شود
سلطان‌زاده با بیان اینکه در ایران دایره المعارف های بسیار خوبی وجود دارد، گفت: بعد از خواندن اکثر مقالات در حوزه معماری و هنر متوجه می شویم که این مقالات توسط یک مورخ یا باستان شناس نوشته شده‌است و دایره‌المعارف های موجود نیز در حوزه هنر و معماری مقالات چندان قابل توجهی ندارند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه گویا شهرداری یا نظام مهندسی قصد دارد با ایجاد ضوابطی از ورود بیش از حد فرهنگ غربی در ساختمان سازی جلوگیری کند، ادامه داد: در هیچ کشوری در جهان نتوانستند فرهنگ را با ضوابط اصلاح کنند بلکه باید توجه داشت که عده ای که متوجه عمق دانش و فرهنگ نیستند، گاه غربگرایی را تشدید می‌کنند.
وی با بیان اینکه اگر در جایی تا کنون می‌توانستند یک نوع فرهنگ معماری را با ضابطه و قانون اجرا کنند، ایران نیز دومین آن خواهد بود، تاکید کرد: در تاریخ چنین اتفاقی رخ نداده و متاسفانه این بدترین روش ممکن است و نه تنها نشدنی است بلکه ممکن است نتیجه عکس دهد زیرا با ضابطه، اجبار و زور نمی توان برای مردم فرهنگ تعریف کرد.
در حوزه هنر و معماری اسلامی سطحی نگری در حال توسعه یافتن است
سلطان زاده با بیان اینکه پس از مطالعه بر دانش هنر و معماری ایرانی - اسلامی می‌توانیم جلوه‌هایی از آن را به جامعه عرضه کنیم، افزود: در این راستا باید مطالعات مربوط به جنبه‌های زیبایی شناسی و نماد پردازی و فرهنگ را تقویت کنیم، در حال حاضر مقالات گاه نسبتا سطحی نوشته می‌شود که این مقالات به فرهنگ و آیین ما لطمه می‌زنند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه متاسفانه در برخی از حوزه های علوم انسانی و هنر و معماری سطحی نگری در حال توسعه یافتن است، گفت: اگر بر این حوزه ها به طور عمیق کار کنیم می‌توانیم سلایق را تغییر دهیم به طوری که طراح، معمار و مردم ما ساختمان هایی با الگوی ایرانی اسلامی را بپسندند.
ترویج الگو های اسلامی - ایرانی نیازمند برنامه های دراز مدت است
وی با بیان اینکه باید در جهت ترویج الگو های اسلامی- ایرانی برنامه های دراز مدتی داشت، توضیح داد: معیار‌ها باید دانش محور و فرهنگ محور باشد در حالیکه هنوز از پتانسیل های دانشی موجود در کشور استفاده نمی‌کنیم.
سلطان‌زاده با اشاره به اینکه کشورهای غربی با کار بر هنر و فرهنگ دیگر تمدن‌ها آگاهی‌های خود را توسعه می‌دهند، گفت: وقتی کشوری در حوزه آگاهی‌ها به خصوص علوم انسانی جلو باشد می‌تواند برنامه‌ریزی عمومی فرهنگی را در هر زمینه ای بهتر انجام دهد.
فرهنگ غربی در برخی زمینه‌ها در ذهن مسئولان رسوخ کرده‌است
این استاد دانشگاه با بیان اینکه متاسفانه رسم شده که گاه در برخی مراسم باید از متفکران خارجی دعوت شده و پژوهش‌گران و جوانان کشور را نادیده بگیرند، گفت: متاسفانه در برخی زمینه‌ها فرهنگ‌غربی در ذهن برخی مسئولان رسوخ کرده و آنان ناخودآگاه تفکر و فرهنگ غربی را برتر می‌دانند، از طرفی می‌گوییم غرب بد است از طرف دیگر خود را به آنها ارجاع می‌دهیم و این شیوه گزینش پژوهش‌گران در ایران نادرست است.
پیروی بی‌برنامه از فرهنگ غربی، فرهنگ ایرانی -اسلامی را مخدوش می‌کند
وی با بیان اینکه خوشبختانه در دوره ارشد دانشگاهی رشته‌هایی تحت عنوان مطالعات معماری اسلامی و پژوهش هنر شکل گرفته است، توضیح داد: خوشبختانه این بحث‌های تئوریک در حال شکل‌گیری است اما سرعت ما نسبت به سرعت جهانی بسیار کند است.
این استاد دانشگاه در حوزه هنر و معماری با بیان اینکه می‌توان از هنر غربی هم استفاده کرد، افزود: بخشی از هنر معماری هر تمدنی به جهان‌بینی و فرهنگ آن تمدن مربوط است و بخش‌هایی هم می‌تواند کارکردهای نمادین داشته‌باشد و در صورت پیروی بدون برنامه ریزی دقیق از فرهنگ غرب، فرهنگ خودی مخدوش و پایه‌هایش سست شده و استحکام و انسجام مذهبی و ملی به تدریج ضعیف می‌شود.
بسیاری از ویژگی های معماری اسلامی در جهان را ایران شکل داده‌است
سلطان زاده با بیان اینکه بسیاری از ویژگی‌های معماری اسلامی را ایران در جهان شکل داده‌است، ادامه داد: معماری مصر آنچنان به فراعنه وابسته بود که پس از اسلام منقطع شد و عربستان نیز در قرون جاهلیت معماری چندان ارزشمندی نداشته است.
وی با بیان اینکه گنبد و طرح مساجد چهار ایوانی از ایران به کل جهان اسلام رفته‌است، افزود: نقاشی مانوی نیز هنر مینیاتور را شکل داده و این هنر از ایران به کل جوامع اسلامی رفت.
تمدن اسلامی انعطاف پذیر است
این استاد دانشگاه در حوزه هنر و معماری با بیان اینکه تمدن اسلامی مانع توسعه هنرهای بومی سرزمین های اسلامی نشد، توضیح داد: اسلام جنبه‌های شرک آمیز و نادرست تمدن‌ها را کنار زده و بر جنبه‌های مثبت آن تاکید کرد و به همین دلیل نوعی نسبی‌گرایی در هنر اسلامی می بینیم.
وی با بیان اینکه تمدن اسلامی انعطاف پذیر است، تصریح کرد: تمدن اسلامی در حوزه هنر نسبت به فرهنگ‌های بومی بی‌توجه نبود، بلکه در حوزه هنر و معماری بهترین شرایط را ایجاد کرد.
ترویج فرهنگ ایرانی – اسلامی به نهادی بین وزارتخانه ای نیاز دارد
سلطان‌زاده با بیان اینکه در بحث ترویج فرهنگ ایرانی – اسلامی لازم است نهادی بین وزارتخانه ای ایجاد شود، توضیح داد: لازم است در این بحث نهادی برای پیوند میان وزارت علوم، سازمان میراث فرهنگی، دایره‌العارف‌ها و دانشگاه‌ها و وزارت خانه‌های مرتبط ایجاد شود زیرا تحول در علوم انسانی، معماری و هنر‌ها اقدامی بین رشته‌ای و بین سازمانی است.
