مجموعه «سیره و زمانه امام کاظم(ع)»؛ اثری جامع در باب ابعاد مختلف حیات امام(ع)

حجت‌الاسلام و المسلمین حمیدرضا مطهری، رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به مناسبت شهادت امام موسی کاظم(ع) به ارائه توضیحاتی در باب مجموعه مقالات همایش سیره و زمانه امام کاظم(ع) پرداخت.
مطهری با اشاره به این مطلب که این مجموعه مقالات حاصل تلاش گروهی علمی و گروهی اجرایی است که تلاش قابل توجهی را در برگزاری همایش سیره و زمانه امام کاظم(ع) و تدوین این مجموعه داشته‌اند و از مراکز مختلف علمی گرد آمده بودند، عنوان کرد: به کمک این همکاران فراخوانی اعلام و در مراکز علمی توزیع شد و تقریباً حدود 20 مقاله سفارشی و بیش از 80 مقاله دریافتی داشتیم که پس از بررسی‌ها و داوری، مقالاتی را که در دو جلد مجموعه مقالات مشاهده می‌کنید منتشر کردیم.
مسئول انجمن تاریخ‌پژوهان حوزه علمیه قم در مورد آن‌چه سبب شد که به سراغ سیره و زمانه امام کاظم(ع) بروند و همایشی را با این موضوع برگزار کنند، گفت: دلیل این امر این بود که علی‌رغم این که دوران امام کاظم(ع) دوران بسیار مهم و حیاتی در زندگان ائمه(ع) است و در واقع اساساً یک تغییر تاکتیک و تغییر روش در زندگی و سیره ائمه(ع) را در این دوره مشاهده می‌کنیم، اما متأسفانه کار جامعی در این زمینه صورت نگرفته بود که همه ابعاد زندگی ایشان، اعم از زندگی فردی، سیره سیاسی اجتماعی، میراث علمی، و فرزندان و خاندان و خلاصه همه جوانب زندگی امام(ع) و مخصوصاً سیره سیاسی ایشان را که در آن مقطع بسیار مهم و حیاتی بود، مورد توجه قرار دهد.
مطهری کار انجام شده در همایش و مقالات ارائه شده در مجموعه سیره و زمانه امام کاظم(ع) را در جهت رفع این نقصان توصیف کرد و گفت: ما تلاش کردیم که جامعیت مورد نظر در ارتباط با امام کاظم(ع) و عصر و زمانه حضرت در این مجموعه لحاظ بشود و فکر می‌کنیم که تا حدودی به اعتقاد خود ما این مهم انجام گرفته و ابعاد مختلف زندگی امام کاظم(ع) مورد توجه قرار گفته است.
رئیس همایش سیره و زمانه امام کاظم(ع) با بیان این‌که سعی شده است نظم و ترتیبی منطقی در ارائه مقالات در مجموعه منتشر شده، رعایت شود، اظهار کرد: در ابتدای این مجموعه مقالات بخشی از کتاب انسان 250 ساله مقام معظم رهبری و بعد خلاصه‌ای از کتاب اسلام و عقلانیت آیت‌الله مکارم را آوردیم و در ادامه مقالات بر اساس دسته‌بندی‌ای که توسط کمیته علمی صورت گرفته بود، تنظیم شد و در این مجموعه قرار گرفت.
وی افزود: این مجموعه شامل مقالاتی است که به ترتیب مباحثی در باب شخصیت و خانواده، وضعیت عصر و زمانه، سیره و زندگانی، اندیشه سیاسی، مسائل و راهبردهای حضرت در مقابل جریان‌های سیاسی، جریان‌های فکری و فرهنگی و مذهبی هم‌عصر حضرت، میراث علمی امام(ع)، دوران زندانی بودن ایشان، امام از نگاه دیگران و در نهایت هم یک کتاب‌شناسی از امام کاظم(ع) دربر می‌گیرد.
مطهری با اشاره به این‌که ممکن است این مجموعه کمبودهایی هم داشته باشد، اضافه کرد: با توجه به بضاعت انجمن تاریخ‌پژوهان و کارهایی که در موضوع امام کاظم(ع) انجام شده است، به نظر می‌رسد که مجموعه سیره و زمانه امام کاظم(ع) در نوع خود کار قابل قبولی است که امیدواریم مقبول افتد.
یادآور می‌شود که در جلد اول مجموعه سیره و زمانه امام کاظم(ع)، پس از مقدمه و خلاصه‌ای از مباحث مقام معظم رهبری و آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، مقالات «امام کاظم(ع) از ولادت تا شهادت» از حمیدرضا مطهری، «بانو حمیده مصفا، مادر امام کاظم(ع) از ناهید طیبی، «فرزندان امام کاظم(ع)» از احمد خامه‌یار، «بررسی تاریخی و آماری فرزندان امام کاظم(ع)» از مرضیه سادات هاشمی، «ازدواج دختران امام کاظم(ع)» از مصطفی صادقی کاشانی، «وضعیت اهل بیت(ع) در زمان امام کاظم(ع)» از رمضان محمدی آمده است.
«گونه‌شناسی روایات سیره اجتماعی ـ سیاسی امام کاظم(ع)» از سیف‌الله صرامی، «سبک زندگی و سیره اخلاقی امام کاظم(ع)» از محمدرضا جباری، سیره فرهنگی امام کاظم(ع)» از سید محمد حسینی، «تحلیلی از سیره اقتصادی امام کاظم(ع)» از محمدسعید نجاتی، «جایگاه تغذیه در زندگانی امام کاظم(ع)» از سیده شریفه نبوی، «اندیشه سیاسی امام کاظم(ع)» از عبدالرضا عرب ابوزیدآبادی، «امام کاظم(ع) و حاکمیت وقت» از شکرالله آقانژاد، «استراتژی امام کاظم(ع) و هژمونی حاکمان عباسی» از مسعود پورفرد، راهبرد و مواضع سیاسی امام کاظم(ع) در مقابل خلفای عباسی» از علی بیات و سید حسن قاضوی و «امام کاظم(ع) و مدیریت تعارض» از محسن الویری دیگر مقالات جلد اول مجموعه مقالات همایش سیره و زمانه امام کاظم(ع) است.
در جلد دوم این مجموعه نیز پس از مقدمه، مقالات «دگرگونی‌های فکری و فرهنگی عصر امام کاظم(ع)» از اصغر منتظر القائم، «آسیب‌شناسی چالش‌های آغاز امامت امام کاظم(ع)» از علیرضا بهرامی، «امام کاظم(ع) و فرقه‌های انحرافی» از عباس سرافرازی، «جریان غلو در دوره امام کاظم(ع)، با تکیه بر عقاید غالیانه محمد بن بشیر» از یدالله حاجی‌زاده، «انشعابات شیعی در عصر امام کاظم(ع)؛ زمینه‌های سیاسی ـ فکری و مصادیق فرقه‌ای» از علی آقانوری و قاسم بیات اصغری، «بسترشناسی فرقه واقفیه در فرهنگ شیعی» از سید عبدالکریم حسن‌پور، «نقش امام کاظم(ع) در تثبیت جانشینی امام رضا(ع)» از سید منذر حکیم و «منابع فرهنگ‌ساز در بررسی زندگانی امام کاظم(ع)؛ بررسی تأثیر روایات تاریخ بغداد درباره امام کاظم(ع) در منابع بعدی» از خدیجه کیهانی به چاپ رسیده است.
«روش تفسیر امام کاظم(ع)» از سیده فاطمه علوی‌نژاد، «بررسی روایت پرداخت وجوهات بزرگان نیشابور به امام کاظم(ع)» از مرضیه شریفی، «بانوان راوی امام کاظم(ع)» از منیره شریعت‌جو، «بررسی زندگی امام کاظم(ع) در متون کهن فارسی(تا قبل از دوره صفویه» از فاطمه سادات زکی، «سیمای امام کاظم(ع) در منابع صوفیه» از زهرا مقدسی، «تصویر امام کاظم(ع) در متون زهد و ارتباط مشایخ صوفیه با ایشان» از محمد سوری، «شخصیت امام کاظم(ع) در آثار خاورشناسان» از سیدقاسم رزاقی موسوی، «مناسبات امام کاظم(ع) با ایرانیان(با تکیه بر برمکیان)» از سید محمود سامانی، «محدودیت‌ها و زندان‌های حضرت موسی بن جعفر(ع)» از علی‌اکبر ذاکری، «امام کاظم(ع) و سازمان وکالت» از محمدرضا جباری، «کرامات امام کاظم(ع)» از فاطمه کرمی، «تاریخچه حرم کاظمین» از حسین ایزدی و «کتابشناسی امام کاظم(ع)» از اباذر نصر اصفهانی مقالات دیگری است که در جلد دوم مجموعه مقالات همایش سیره و زمانه امام کاظم(ع) چاپ شده است.
یادآور می‌شود، این مجموعه دو جلدی به کوشش انجمن تاریخ‌پژوهان حوزه و توسط انتشارات مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، با شمارگان 1000 نسخه با قیمت 300 هزار ریال چاپ و منتشر شده است.