معرفی پایان‌نامه‌ برتر «تصویرسازی‌های قرآن از قرآن» در بیان مولف

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، چندی پیش و در ضمن بیست و دومین نمایشگاه بین‌المللی قرآن، نخستین جشنواره آثار برتر میان‌رشته‌ای قرآن کریم به همت سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور برگزار شد.
یکی از آثاری که در این دوره از این جشنواره به عنوان اثر برتر در بخش پایان‌نامه‌ها شناخته شد، پایان‌نامه «تصویرسازی‌های قرآن از قرآن» تألیف سعیده محمودی بود؛ که حاصل کار وی در دوره کارشناسی‌ارشد رشته تفسیر دانشکده تفسیر و معارف قرآن قم با استاد راهنمایی مهدی مطیع و استاد مشاوری حجت‌الاسلام والمسلمین احمد آکوچکیان بوده است.
در ادامه معرفی‌ای را که نویسنده پایان‌نامه «تصویرسازی‌های قرآن از قرآن» از اثر خود در اختیار ما قرار داده است، می‌خوانید.

سیدقطب؛ نخستین کاشف تصویرسازی قرآن از قرآن

تصویرسازی‌های قرآن از قرآن، تصویری است از معرفی خود قرآن کریم به عنوان یک پدیده که در علم پدیدارشناسی مورد بحث قرار می‌گیرد. عنوان تصویر و تصویرسازی؛ جزء عناوینی است که به تازگی مطرح شده‌اند و در میان محققان علوم دینی معاصر اولین شخصی که به طوری واضح و روشن به این مسئله پرداخته است «سید قطب» در کتاب التصویر الفنی فی القرآن است. این پژوهش به گونه‌های مختلفی از این تصویرسازی‌ها در نظام کامل و جامع ارتباطات بین آن ها پرداخته است.
تصویرسازی‌های قرآن از قرآن، تصویری از خود قرآن است. قرآن خودش را گاهی به صورت کتاب به تصویر می‌کشد؛ کتابی که تصویر قانونمندی‌هاست. گاهی به صورت قرآن به تصویر کشیده و گاهی نیز به شکل فرقان تصویرسازی شده است. «پژوهشی در رابطه با تصویر معرفی قرآن کریم» در فصل اول با عنوان کلیات به بررسی دو بخش می‌پردازد. بخش نخستین آن طرح مسئله این پژوهش است و بخش دوم به تعریف تصویر و تصویرسازی و دیدگاه‌های مختلفی که در این رابطه مطرح شده است و همچنین بررسی آن در قرآن کریم، می‌پردازد.
فصل دوم؛ تصویر «کیفیت نزول» قرآن کریم است که به چهار بخش تقسیم می‌شود. بخش نخست چگونگی نزول قرآن از جهت متکلم آن است و شامل تصویرسازی‌های قرآن از خداوند متعال است و این که قرآن تجلی اسماء و صفات اوست. بخش دوم تصویر دریافت‌کننده وحی که ظرف نزول قرآن کریم بودند و بخش سوم تصویر ملائکه وحی. بخش آخر نیز تصویر ویژگی‌های قرآن کریم است.
فصل سوم؛ تصویرسازی های قرآن از «ماهیت خویش» است. بخش نخست تصویر واحد نزول، ظرف نزول، نحوه نزول، فرایند نزول و تصویر لایه‌دار بودن قرآن کریم را بررسی می‌کند، و بخش دیگر آن در رابطه با ارتباط آن با سایر کتب پیشین است که قرآن را به مصدّق بودن و مهیمن بودن به تصویر می کشد.
فصل چهارم؛ تصویر قرآن و ارتباط آن با مردم و مخاطبینش را مورد نظر قرار داده است؛ که به «نحوه ارسال» قرآن می پردازد. بخش نخستین این فصل این گونه از کاربردهای قرآنی را که به دو صورت توصیفی و توصیه‌ای به گونه‌ای دلسوزی‌های قرآن را بیان می‌کند، تصویرگری می‌کند. بخش دوم بررسی تصویر مخاطبین قرآن است و بخش پایانی به نحوه رخدادها و برخوردها و انفعالات دیگران در رابطه با خود قرآن که دو تصویر موافقانه و مخالفانه است، می پردازد.  

تصویر دوست در آینه وحی
تصویرسازی‌های قرآن تصویری از دوست است. تصویر قرآن کریم، کتابی که از جانب الله فرستاده شده است تا هدایتگر باشد، تصویر تجلی اسم خداوند است. قرآن کریم تجلی اسماء حسنای الهی است، خداوند با هر اسمی که قرآن را نازل می کند؛ قرآن نیز با همان اسم ظهور می کند.
«الله» کتاب را فرستاد، پیامبر ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ بالا رفتند و قرآن را دریافت نمودند و قرآن بر قلب نازنینش فرود آمد. ایشان قرآن را در هستی نشر دادند در این هنگام تصویر قرآن فرقان می شود. فرقانی که عدّه ای از آن هدایت می شوند و عدّه ای به ضلالت می افتند. بنابراین وجود قرآن یکی است لذا حین نزول در رتبه‌های مختلف به شکل‌های مختلف ظهور می‌کند. قرآن از عالم وحدت به عالم کثرت نازل شده است برای همین قرآن هم تفصیل دارد و هم احکام، هم فرق دارد و هم امر حکیم. قرآن هم کتاب است هم فرقان، هم جمال است هم جلال، هم ظاهر دارد و هم بطن ها. تصاویر قرآن در هستی به شکل نور، حق، رحمت، هدایت، بشارت، شفاء، ذکر، برهان و... در ذهن مخاطب تصویرسازی می‌شود.
تصویرسازی‌های قرآن از پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ تصویر دوست از دریافت‌کننده پیام دوست است. تصویر حامل قرآن، تصاویری که از ملائکه وحی نشان داده می شود. طرحی که از علم خدا از هستی هست؛ عین ثابته نام دارد وقتی در خارج تجلی می‌کند می شود عین خارجه. عین ثابته همان کتاب است که وقتی تجلی می کند می شود قرآن. «ام الکتاب» همان اسماء حسنای الهی است، همان علم خداست که منجر به شکل‌گیری کتاب می‌شود. در واقع ام الکتاب دست اندر کار شکل گیری کتاب است. اگر کسی بتواند به ام الکتاب برگردد و خدا را ببیند هدایت می شود و اگر نبیند هدایت نمی شود. قرآن مکتوب، قرآن نگاشته شده همان صحف مطهر است و صحف مکرمه که به دست سفیران الهی آمده است.

واکنش‌ها به پیام دوست
تصاویر مخاطبین قرآن، شامل کسانی است که خود را مخاطب قرآن می دانند و کسانی که قرآن آن ها را مخاطب خویش قرار می دهد. تصویر زیبایی از اوج مهر الهی نسبت به بندگان که حتی کافران، ظالمین، فاسقین را نیز مخاطب قرار می دهد، وجود دارد؛ شاید به قرآن رو کنند و شاید خود را مخاطب قرآن ببینند. تصاویری از متقین، محسنین، مؤمنین، مسلمین، مردم، همه موجودات و هستی. انفعالاتی که واکنش مثبت را نشان می دهد و انفعالاتی که نشان از بیماری و چشم بدنگاه مخاطبین دارد. تصویری از اشک ریختن، به سجده افتادن و خشیت تمام وجود و رسیدن به وادی ذکر که حضور دوست است. تصویرسازی‌های قرآن از برخوردهای ناروا که دعوت زیبای پیام دوست را زشت می بینند. برای همین نمی شنوند خود را به نشنیدن می زنند و انگار گوش هایشان سنگین است و زیبایی جمال دوست را نمی بینند. در مقابل قرآن می ایستند و به او اتهام می زنند که سحر و جادوست، دروغ است. از او اعراض می کنند و به او پشت می کنند به خیال آن که شاید آرامش در این باشد. او را انکار می کنند و در مقابلش سجده نمی کنند زیرا خشوع ندارند. هر پیام از جانب دوست واکنشی دارد اگر بپذیرد هدایت می شود و اگر نه دچار ضلالت و خسران می گردد.
سپاس ویژه از استاد بزرگوارم آقای دکتر مهدی مطیع که همیشه با راهنمایی هایشان همراهم بودند. از استاد مهربانم آقای دکترعلی معموری که در ابتدای راه بنده را با صبوری یاری نمودند و استاد گرامی آقای دکتر آکوچکیان که مشاوره این رساله را برعهده داشتند.