ابتنای روش تفسیری «آفرینش در قرآن» بر هرمنوتیک الهیات کلاسیک

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، نشست «بررسی زبان‌شناختی و هرمنوتیکی تفاسیر قرآن» به منظور بررسی و نقد کتاب «آفرینش در قرآن: بررسی هرمنوتیکی تفاسیر قدیم و جدید» عصر امروز، دوشنبه، 5 آبان‌ماه با حضور سعید عدالت‌نژاد، مؤلف، لیلا هوشنگی، منتقد و اکبر قنبری، ناشر کتاب به همت ایکنا در سالن اجتماعات سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور برگزار شد.
در این نشست عدالت‌نژاد در سخنانی با بیان اینکه این کتاب ابداً برای عموم مردم نوشته نشده است، گفت: کتاب آفرینش در قرآن کاملاً تخصصی است و انتظار نداشتم این کتاب به تیراژ چندهزار برسد؛ چرا که بحث در مورد یک دیدگاه تخصصی است و برای کسانی طراحی شده که به تفسیر و قواعد تفسیر آشنا یا علاقه‌مند هستند و سابقه مطالعات دارند.
وی افزود: از آنجا که موضوع این کتاب قرآن است و قرآن یک متن جدی است، در این کتاب مخاطب جدی تلقی شده و نویسنده نیز متناسب با آن سعی کرده به مسئله جدی بپردازد، بنابراین به دنبال انتشار کتاب حجیم نبوده‌ام.
عدالت‌نژاد با تأکید بر اینکه در مطالعات اسلامی و علوم انسانی، به ویژه در فضای قرآن و تفسیر قرآن کم‌تر آثاری ارائه شده است، گفت: دغدغه من این بود که بیشتر این رویکرد و روش را به خواننده منتقل کنم بنابراین عنوان کتاب «بررسی هرمنوتیکی تفاسیر قدیم و جدید» که با عنوان اصلی «آفرینش در قرآن» انتخاب شده است.
وی ادامه داد: در این کتاب موضوع آفرینش محدود به مسئله خلقت جهان شده است، از سوی دیگر تفاسیر قرآن نیز محدود به مطالب 4 تفسیر قرآن کریم شده است که 2 تفسیر از دوره قبل از مدرن و دو تفسیر از دوره معاصر انتخاب شد.

عدالت‌نژاد گفت: در این کتاب آثار شیخ طبری و فخر رازی به عنوان مفسران قدیم و آثار جوهری طنطاوی و علامه طباطبایی به عنوان مفسران جدید مورد مطالعه قرار گرفته شده است.
وی با بیان اینکه آیاتی از قرآن کریم انتخاب شده‌اند که دارای اطلاعاتی در زمینه آفرینش است، اظهار کرد: در این کتاب می‌خواستیم نشان دهیم دریافت مفسران جدید و قدیم از این اطلاعات چگونه بوده است؛ در نتیجه این کتاب با تفاسیر ارائه شده راضی و قانع نمی‌شود و روش خاصی را برای تفسیر آیات ارائه می‌کند که مبتنی بر هرمنوتیک الهیات کلاسیک است.
عدالت‌نژاد ادامه داد: در این کتاب ابتدا روش معرفی شده و پس از آن نویسنده به عنوان مفسر، این آیات را تفسیر کرده است؛ حاصل تفسیر ارائه شده این است که داده‌های قرآن عرفی هستند و به تعبیر فیلسوفان علم واقع‌نما محسوب نمی‌شود، بنابراین اهداف دیگری همچون توحید، تقویت ایمان و زدودن شرک را دنبال می‌کند.
در بخش دیگری از نشست «بررسی زبان‌شناختی و هرمنوتیکی تفاسیر قرآن»، لیلا هوشنگی در مورد این کتاب گفت: انتخاب مبحث مهمی همچون آفرینش در قرآن به جذابیت کتاب افزوده است.
وی با بیان اینکه نحوه و چگونگی طرح مباحث بدیع و جدید است، گفت: در این روش چیدمان مطالب و بسط مطالب با اتکا به تسلط علمی مؤلف بر جنبه‌های مختلف علوم انسانی است.

هوشنگی اظهار کرد: در این نگاه جدید هنری که مؤلف داشتند این بود که کاملاً می‌دانستند که باید میان فضای تفاسیر سنتی و جدید را از هم تفکیک کنند و در عین حالی که وارد هر یک از فضاها می‌شوند، مباحث موجز و مفیدی را به عنوان مباحث مقدماتی برای تبیین و روشن کردن اصل بحث در هر یک از بحث‌ها ارائه کردند.
وی تصریح کرد: حسن اصلی این کار این است که مباحث مقدماتی مفصل نیست، برای همین راه را بر مباحث اصلی نبسته است؛ لذا در انسجام منطقی می‌توان به راحتی به نتایج بحث رسید.
هوشنگی اصطلاح‌شناسی دقیق این کتاب را یکی از نقاط مثبت آن عنوان کرد و گفت: مؤلف در این کتاب گاه اصطلاحات جدیدی را وضع کرده تا مفاهیم را به خواننده ارائه کند.
اکبر قنبری نیز به عنوان ناشر این کتاب در مورد فاصله بین تاریخ تألیف و تاریخ انتشار این اثر گفت: این اختلاف به دلیل وسواس مؤلف در برخی مباحث کتاب بود.
وی با تأکید بر ضرورت توجه به مفاهیم قرآن گفت: در مورد قرآن فعالیت‌های مثبتی انجام شده اما آسیب‌هایی وجود دارد که باید در رفع آنها تلاش کنیم.
قنبری گفت: ما باید به مفاهیم دقت داشته باشیم و تلاش کنیم قرائت و حفظ قرآن را به سمت تفسیر و مفاهیم قرآن ببریم.