ارتقای شانزده پله‌ای رتبه کیفیت پژوهش و تولید علم ایران

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به نقل از روابط عمومی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، محمدجواد دهقانی، سرپرست  پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) با اعلام خبر ارتقای شانزده پله‌ای رتبه کیفیت پژوهش و تولید علم ایران، گفت: هر چند کمیت تولید علم عاملی برای افزایش مرجعیت علمی است، اما مطالعه کشور ترکیه و مقایسه آن با جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد که کشورها بایستی علاوه بر تکیه بر کمیت تولید علم، مرجعیت علمی را نیز سرلوحه سیاست‌های علمی قرار دهند. از همین رو، مرجعیت علمی و فناوری در سیاست‌های کلان علم و فناوری به‌عنوان اولین بند مورد تاکید قرار گرفته است تا همزمان با افزایش کمیت تولید علم، اهمیت مضاعفی برای کیفیت تحقیقات نیز قائل باشیم.

وی اظهار کرد: به موازات افزایش کمیت تولید علم در دنیا، تعداد مدارک بین‌المللی ایران نیز در طول سال‌های گذشته به شکل چشمگیری افزایش یافته و بررسی اطلاعات پایگاه استنادی اسکوپوس تا همین تاریخ نشان می‌دهد که کمیت تولید علم کشور در 10 سال گذشته 5 برابر شده است. جمهوری اسلامی ایران در سال 2005 میلادی تعداد 8173 مدرک بین‌المللی منتشر کرده که این تعداد در سال 2014 میلادی به 41269 مدرک رسیده است.

سرپرست ISC گفت: کمیت تولید علم تنها در جمهوری اسلامی ایران در حال افزایش نبوده، بلکه گروه قابل ملاحظه‌ای از کشورهای دنیا در این زمینه با یکدیگر در حال رقابت هستند، به نحوی که کمیت تولید علم دنیا در 10 سال گذشته 1.5 برابر شده است. به‌صورت همزمان، جمهوری اسلامی ایران نیز سهم خود از کل کمیت تولید علم دنیا را افزایش داده و از همین جهت رتبه بهتری را کسب کرده است که نشان از توانائی علمی پژوهشگران کشور دارد.

وی گفت: سهم تولید علم کشور از 0.44% (چهل و چهار صدم درصد) در سال 2005 به 1.52% (یک ممیز پنجاه و دو صدم درصد) در سال 2014 افزایش یافته است. رتبه تولید علم ایران نیز از 34 در سال 2005 به 16 در سال 2014 ارتقا یافته است. در مقایسه، کشور ترکیه در سال 2005 رتبه 20 تولید علم دنیا را در اختیار داشت و در سال 2014 رتبه این کشور به 19 ارتقا پیدا کرد. در سال 2005 ترکیه 14 رتبه بالاتر از ایران قرار داشت.

دهقانی در ادامه افزود: اما آیا کیفیت تحقیقات کشور نیز در طول سال‌های گذشته بهبود یافته است؟ روند توسعه علمی کشور ترکیه نشان می‌دهد که کیفیت تحقیقات در این کشور یک سیر نزولی داشته است.

وی ادامه داد: اصلی‌ترین شاخص پذیرفته‌شده برای سنجش کیفیت تحقیقات در دنیای علم، استنادها هستند. استناد به معنی سند و مبنا قرار دادن چیزی یا به عبارت دیگر تکیه کردن بر آن است. هر چند انتشار نتایج پژوهش در معتبرترین مجلات بین‌المللی خود نشان‌دهنده اهمیت پژوهش است، اما تمامی این پژوهش‌ها از لحاظ کیفیت و مرجعیت یکی نیستند. استنادها نشان می‌دهند کدام پژوهش از دیگری بهتر است. یافته‌های علمی جامعه علم بین‌الملل حاکی از آن است که هر چه کیفیت پژوهش بیشتر باشد، تعداد استنادهای آن نیز بیشتر است.

رئیس مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری (RICeST) تصریح کرد: رتبه استنادی کشور ترکیه در سال 2005 برابر با  25  و ایران در همین سال در رتبه 38 قرار داشت. ترکیه در سال 2009 توانست به جایگاه بهتری دست پیدا کند و رتبه 22 دنیا را در اختیار گیرد. در همین سال علی‌رغم رشد رتبه استنادی کشور، ایران در جایگاه 30 دنیا قرار داشت. در سال 2014 ترکیه با هفت پله نزول در جایگاه 29 دنیا قرار گرفت، اما جمهوری اسلامی ایران با یک حرکت مداوم رتبه 22 استنادی دنیا را در سال 2014 کسب کرد.

دهقانی در پایان گفت: واقعیت‌های ثبت شده در پایگاه استنادی اسکوپوس نشان می‌دهند هر چند رتبه کمیت تولید علم جمهوری اسلامی ایران بالاتر از رتبه کیفیت تحقیقات کشور است، اما پژوهشگران کشور به‌صورت مداوم در حال بهبود کیفیت تحقیقات در کشور هستند. بر خلاف ترکیه که بیشتر بر کمیت تولید علم تمرکز کرده است، پژوهشگران کشور به کیفیت تحقیقات نیز توجه داشته‌اند.