نگاهی اجمالی به سرفصل‌های درسی رشته «قرآن‌کاوی رایانشی»
گروه دانشگاه: پژوهشکده اعجاز قرآن دانشگاه شهید بهشتی امسال اقدام به پذیرش دانشجو در رشته قرآن‌کاوی رایانشی برای اولین بار در مقطع ارشد کرده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، رشته قرآن‌کاوی رایانشی در گروه فنی و مهندسی و علوم انسانی، رشته‌ای میان‌رشته‌ای محسوب می‌شود. امسال برای اولین بار است که پذیرش در این رشته ویژه کارشناسی ارشد صورت می‌گیرد. در ادامه نگاهی داریم به طول دوره، نحوه ورود به رشته و همچنین دروسی که در این رشته خوانده می‌شود.
امسال شش نفر برای تحصیل در این رشته به صورت متمرکز انتخاب شده‌اند، به این معنی که مصاحبه از آن‌ها صورت نگرفته است. قرآن‌کاوی رایانشی رشته‌ای میان‌رشته‌ای محسوب می‌شود و وجه شاخص آن ورود دانشجویانی از رشته‌های فنی به یادگیری کارهایی در عرصه قرآن است.
برنامه درسی این رشته در جلسه 858 شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در تاریخ 18 بهمن 93 مورد تصویب قرار گرفت. شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی در جلسه مذکور با برنامه درسی دوره کارشناسی ارشد رشته قرآن‌کاوی رایانشی موافقت کرد.
طبق آیین‌نامه، این برنامه، از تاریخ تصویب به مدت 5 سال اعتبار دارد و پس از آن نیازمند بازنگری است. این برنامه به تأیید مجتبی شریعتی نیاسر،نائب رئیس شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی و معاون آموزشی وزیر علوم و عبدالرحیم نوه‌ابراهیم، دبیر شورای برنامه‌ریزی آموزشی رسیده است.
هدف از تأسیس این رشته کشف معانی و مفاهیم جدید قرآن و پی بردن به جنبه‌های جدیدی از اعجاز کلام وحی و همچنین ارائه روش‌های هوشمند مبتنی بر متن‌کاوی و تشخیص الگو ذکر شده است. رشته‌ای که در واقع با هدف کشف نظم موجود در قرآن و روابط میان الفاظ و مفاهیم آن‌ها تأسیس شده است. در این رشته به بحث پیرامون کاوش، استخراج و پردازش واژه‌ها و مفاهیم قرآنی و روابط میان آن‌ها با استفاده از روش‌ها و الگوریتم‌های داده‌کاوی، رمزنگاری، کشف الگو و ... پرداخته می‌شود.
طول دوره
برنامه‌های درسی دوره برای چهار نیم‌سال طرح‌ریزی شده است. طول هر نیم‌سال 16 هفته آموزشی کامل است. مدت هر واحد درس نظری، آزمایشگاهی و کارگاهی به ترتیب 16، 32 و 48 ساعت است.
نحوه ورود به رشته
پذیرش در این رشته منوط به موفقیت در آزمون متمرکز ورودی کارشناسی ارشد تعیین شده توسط سازمان سنجش از تمام رشته‌ها با تمامی گرایش‌ها است که با مصاحبه علمی همراه است.
همچنین طبق آیین‌نامه این رشته، پذیرش دانشجو و اجرای دوره‌های بعدی منوط به بازطراحی رشته بر اساس قالب علمی برنامه‌ریزی درسی و بر اساس بازبینی سرفصل‌ها در کمیته تحول رشته علوم قرآن و حدیث و جذب مجوز از شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی و شورای گسترش آموزش عالی خواهد بود.
دروس جبرانی شامل «صرف و نحو کاربردی» با هدف آشنایی با قواعد صرف زبان عربی و آشنایی با دستورات و قواعد نحو زبان عربی، «اصول برنامه‌سازی پیشرفته» با هدف آشنایی با سیستم‌های کامپیوتری و روند اجرای یک برنامه، آشنایی با روند ترجمه یک برنامه، مفاهیم پیشرفته و مهارت‌های برنامه‌نویسی شیءگرا با استفاده از زبان برنامه‌نویسی شی‌ءگرای C++ و آشنایی مقدماتی با کامپایلرها و دیگر برنامه‌های مترجم است.
از دیگر دروس جبرانی می‌توان به «کارگاه تدبر»، «تفسیر قرآن»، «تحلیل و طراحی الگوریتم» با هدف آشنایی دانشجو با انواع الگوریتم‌ها و روش‌های حل مسئله و تحلیل و برسی آن‌ها از نظر پیچیدگی زمانی و آمادگی دانشجو در ارائه الگوریتمی بهینه از نظر کارایی، هزینه و زمان جهت حل مسئله و همچنین درس «هوش مصنوعی» با اهداف پرداختن به جنبه‌هایی از علم که به انجام امور مرتبط با هوش انسانی نظیر منطق استدلال و استنتاج، شناسایی الگو، درک گفتار و حل مسئله و نمایش دانش و منطق استدلال و ... اشاره کرد.
دروس الزامی این رشته نیز شامل «علوم قرآنی» با هدف شناخت و درک اولیه از موضوعات نزول قرآن، تحریف‌ناپذیری و اعتبار قرآن، «نظریه‌های اعجاز لفظی» با اهداف آشنایی با جنبه‌های عددی و لفظی اعجاز قرآن، آشنایی با شبکه واژگانی قرآن و روش‌های تجزیه و تحلیل آن و بررسی و نقد کارهای انجام شده در این زمینه، «روش‌های کاوش قرآن» با اهداف آشنایی با چالش‌های برنامه‌نویسی و پردازش متنی در زبان عربی، نحوه تجزیه و تحلیل و فهم خودکار عبارات و متون عربی، نحوه عربی‌سازی واسط‌های کاربری کامپیوتری و آشنایی با انواع روش‌های خودکار استخراج و کشف دانش از قرآن، «مبانی قرآن‌کاوی رایانشی» با هدف ارائه یک دید کلی از تکنیک‌ها، الگوریتم‌ها و کاربردها برای مبانی پردازش آماری بر روی حروف و کلمات در قرآن، «متن‌کاوی» با اهداف آموزش مفاهیم پایه‌ای متن‌کاوی و بررسی روش‌های بکارگیری این مفاهیم در پروژه‌های کاربردی و «شناسایی آماری الگو» با اهداف آشنایی دانشجویان با انواع تکنیک‌های شناسایی الگو مبتنی بر روش‌های آماری و رده‌بندی کننده‌ها، روش‌های استخراج ویژگی و خوشه‌بندی جهت شناسایی الگو، بردارهای تصادفی و ویژگی‌های آن‌ها، آزمون فرضیه‌ای، دسته‌بندی کننده‌های غیر پارامتریک و تخمین خطای آن‌ها و استخراج ویژگی و نگاشت خطی خوشه‌بندی می‌شود.
«علوم بلاغت» با هدف آگاهی به وجود و اسرار فصاحت و بلاغت قرآن کریم، «اصول طراحی کامپایلر» با اهداف آشمایی با انواع مفسرها و کامپایلرها و ساختار و کارکرد حاکم بر آن‌ها و آشنایی با انواع روش‌های تجزیه و تحلیل و ترجمه لغوی، نحوی و معنایی برنامه‌ها و «ترجمه ماشینی عربی به فارسی» با اهداف آشنایی با انواع روش‌های ترجمه ماشینی، ویژگی‌ها و پیش‌پردازی‌های لازم عربی برای ترجمه ماشینی متون آن و انواع روش‌های مدیریت کلمات نا آشنای فرهنگ لغت در ترجمه ماشینی از دروس اختیاری در نظر گرفته شده برای این رشته است.
از دیگر دروس اختیاری می‌توان به «مباحث ویژه در قرآن‌کاوی رایانشی» با اهداف ارائه یک دید کلی از تکنیک‌ها، الگوریتم‌ها و کاربردها برای مباحث داده‌کاوی در قرآن، آشنایی با مسائل گوناگون داده‌کاوی در قرآن از دید نظری و کاربردی همگام با پیشرفت‌های روز و با هدف ایجاد خلاقیت جهت ادامه این پیشرفت‌ها در زمینه‌های مختلف، «شناسایی ساختاری الگو» با هدف آشنایی با انواع روش‌های تشخیص متنی الگو با استفاده از ساختارهای گرامری زبان‌های رسمی، «یادگیری ماشین» با هدف آشنایی با انواع استراتژی‌ها و روش‌های یادگیری ماشین، «اصول رمزنگاری» با هدف آشنایی با الگوریتم‌ها، روش‌ها، فنون و ابزارهای موجود برای رمزنگاری و «نظریه اطلاعات و کدینگ» اشاره کرد.
همچنین 2 واحد سمینار و 6 واحد پایان‌نامه برای این رشته در مقطع کارشناسی ارشد در نظر گرفته شده است.
گزارش از لیلا شرف
