حاشیه‌هایی برای «صلح و دموکراسی»/ پیوند علم با مسائل اجتماعی اما با اطاله مقدمات
گروه سیاسی ــ نشست «صلح و دموکراسی» که شب گذشته در مجموعه ایوان شمس برگزار شد، اگرچه از حیثیت علمی و گفت‌وگوی آکادمیک و همچنین رویکرد اجتماعی بر مبنای ترویج و تبیین مسائل علمی در جامعه گامی ارزشمند بود ولی از لحاظ شکل برگزاری ضعف‌هایی داشت که برطرف کردن آن در دوره‌های بعد به غنای بیشتر این رخداد علمی می‌افزاید.
نشست «صلح و دموکراسی» شب گذشته دوشنبه ۹ مهرماه، به همت گروه علمی تخصصی صلح انجمن جامعه‌شناسی ایران و با مشارکت دفتر مطالعات معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در مجموعه ایوان شمس برگزار شد؛ این نشست علمی که مباحث مهمی را مطرح می‌کرد حاشیه‌های جالبی داشت.
انجمن جامعه‌شناسی ایران که یکی دو سال است این نشست علمی را سامان می‌دهد، از انجمن‌های فعال و مؤثر در عرصه علوم اجتماعی است که فعالیت رسمی خود را از ۱۳۷۱ آغاز کرده و مسئولیت اجتماعی خود را در اشاعه بینش جامعه‌شناسی و رویکرد علمی به مسائل جامعه دنبال می‌کند. از این حیث فضای علمی و آکادمیک خوبی بر جلسه حاضر بود.
زیباترین حاشیه این نشست گرامیداشت خاطره زنده‌یاد استاد محمدامین قانعی‌راد بود که به همت همکاران او در انجمن جامعه‌شناسی برای مؤسس فقید گروه صلح ترتیب داده شده بود. اکثر سخنرانان این همایش یاد این استاد را گرامی داشتند و در یکی از بخش‌های این مراسم، کلیپی از استاد در نوروز سال 97 پخش شد که به رؤیاهای شیرین وی برای مردم ایران اختصاص داشت. پخش این کلیپ بار دیگر اندیشه‌های سترگ این مرد بزرگ برای سعادت مردم این مرز و بوم را در یادها زنده کرد.
اما شاید مهم‌ترین نکته قوت این مراسم مربوط به انتخاب صاحب‌نظران سرشناس از حوزه‌های مختلف فکری و سیاسی بود. آیت‌الله محقق داماد؛ مجتهد، حقوقدان و مدیر گروه حقوق دانشگاه شهید بهشتی که هم پرورش یافته حوزه علمیه قم و هم دانش‌آموخته دانشگاه تهران و دانشگاه کاتولیک لوون است، از منظر الهیات به بررسی موضوع پرداخت و با اشاره به متون عهد جدید و آیات قرآن کریم به تبیین نگرش دین به ویژه اسلام به صلح و امنیت پرداخت.
امیر محبیان، استاد دانشگاه و رئیس مرکز پژوهشی راهبردی آریا که فعال سیاسی اصولگرا محسوب میشود سخنران دیگر این همایش بود و به نوعی تنوع سلیقه سیاسی را در این نشست بیشتر کرده بود. البته وی بیش از اینکه به جریان‌های سیاسی ورود کند؛ تئوریسین و متفکر است و در این جلسه به دور از نگرش‌های سیاسی به بحث علمی پرداخت. وی در این نشست با انتقاد از تحلیل بسیط دلایل جنگ به لایه‌های پنهان جنگ طی تاریخ اشاره و تأکید کرد که دموکراسی لزوماً به صلح منجر نمی‌شود و بذر رویش جنگ‌ها را باید در تحقیر و تبعیض‌ها جستجو کرد.
حضور عباس عبدی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی شناخته شده و همچنین صادق زیباکلام از اساتید شهیر و صریح‌الکلام در جلسه عامل مهمی در جذابیت بیشتر جلسه به ویژه برای طیفی از مخاطبان نشست بود. عبدی، بحثی جامعه‌شناختی و رئالیستی به موضوع جلسه داشت و با نقد آرام سخنان محبیان به تشریح تأثیر غیرمستقیم دموکراسی بر صلح جهانی پرداخت. وی با تعریف دموکراسی براساس همبستگی ارگانیک، دو مؤلفه قواعد منصفانه و دستگاه قضایی مستقل را مبدأ صلح به ویژه در سطح داخلی دانست.
زیباکلام نیز سیر تطور تقدس جنگ در غرب را بررسی کرد و همچون سخنرانی‌های دیگر خود به نقد تقدس جنگ در خاورمیانه پرداخت.
نقطه قوت دیگر این جلسه عنوان نشست بود؛ «صلح و دموکراسی». در شرایط امروز صلح مسئله بسیار حیاتی برای جامعه جهانی به ویژه در منطقه ماست که گرایش‌هایی مروج خشونت در خاورمیانه که نمونه آن چندی پیش در حادثه اهواز خود را نشان داد، از اهمیت این مسئله است. در سطح جهانی نیز با تحکم یکجانبه‌گرایی شخصی ترامپ معاهده‌ای که می‌توانست عامل دفع تنش و جنگ در ایران و منطقه باشد، لغو شده است.
صلح حتی از منظر کوچک‌تر از سطح جهانی، در سطح داخلی و ملی نیز بسیار ذی‌قمیت است، در واقع صلح یک نوع تفکر، هنر و فن است که می‌تواند تضاد‌ها و تعارض‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را به شکل راحت و بی‌تنش حل نماید. حال اگر این تعارض‌های به ظاهر ساده حتی در سطح روابط و کنش‌های فردی یا در بستر جریان‌های مختلف اجتماعی و سیاسی بدون حل بمانند مشکلات بزرگی در جامعه ایجاد می‌کند.
نقطه قوت دیگر این همایش مخاطبان در جلسه بود، حضور اساتید، دانشجویان، تحلیل‌گران سیاسی، روزنامه‌نگاران و قشرهای مختلف در جلسه که تمام فضای سالن آفتاب مجموعه ایوان شمس را پر کرده بودند؛ قابل توجه بود. این در حالی است که بسیاری از نشست‌های علمی درخور توجه بعضا با حضور مخاطبان اندک مواجه میشود و یا در برخی نشست‌ها حاضران از سر اکراه یا تشویقی خارج از موضوع در جلسه حاضر می‌شوند.
مشارکت معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در برگزاری این نشست در راستای تقویت انجمن‌ها، سمن‌ها و سخنان معاون امور اجتماعی مبنی بر مشارکت‌طلبی صاحب‌نظران و فرهیختگان در مسائل شهری و گذر از متولی‌گری به تسهیل‌گری از دیگر نکات مثبت این جلسه بود.
اما جدا از این نقاط قوت، مهم‌ترین آسیب تا حدی آزاردهنده جلسه، وجود برنامه مقدماتی و میانی بیش از حد در نشست بود که گویا بر سابقه و تخصص کم این مرکز در برگزاری نشست اشاره داشت؛ چرا که یک نشست علمی که میهمانان مهمی برای سخنرانی دعوت کرده و حاضران منتظر استماع نظرات آنان هستند با برنامه‌های جنبی به اطاله کشیده میشود. خانم مجری پس از سخنرانی افتتاحیه بیش از 6 نوبت به سخنرانی میان برنامه‌ای پرداخت و مقید بود تا حدالامکان متن یا شعری را مرتبط به صلح بخواند.
نکته عجیب‌تر شعرخوانی به زبان انگلیسی در جلسه و دوباره‌خوانی ترجمه آن بود. پخش دو کلیپ، خواندن بخشی از پیام دبیرکل سازمان ملل، سخنرانی رئیس و معاون انجمن، دبیر مرکز صلح در کنار معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری چیزی نبود که مخاطب انتظار آن را داشته باشد یا به بیان شیواتر توقع این همه سخنرانی و مقدمه‌چینی پیش از نشست اصلی را چندان وجود نداشت. ذهن مخاطبی که خود را برای نشست علمی آماده می‌کند در پی این مقدمات خسته میشود و از آمادگی برای فهم مؤثر آن کاسته میشود.
محمد پارسائیان
انتهای پیام
