«وامداری سهروردی به ابن‌سینا در نظریه قیاس» بررسی می‌شود

به گزارش ایکنا؛ نشست «وامداری سهروردی به ابن‌سینا در نظریه‌ قیاس»، با سخنرانی مهدی عظیمی، دوشنبه، 29 مهرماه، از ساعت 16 تا 17 واقع در تهران، خیابان ولی عصر(عج)، خیابان نوفل‌لوشاتو، خیابان آراکلیان، پلاک ۴، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار می‌شود.

در خلاصه این سخنرانی آمده است: «نظریه قیاس در منطق سهروردی بر سه گونه تبدیل استوار است: 1ـ تبدیل گزاره‌های سالب به موجب از طریق عدول محمول، 2ـ تبدیل گزاره‌های جزئی به کلّی از راه افتراض، 3ـ تبدیل گزاره‌های ممکن و ممتنع به ضروری بر پایۀ ضرورت بتّات. با این تبدیل‌ها، چهار ضرب شکل اوّل به یک ضرب، چهار ضرب شکل دوم نیز به یک ضرب، و شش ضرب شکل سوم هم به یک ضرب فروکاسته می‌شوند.

درستیِ تک‌ضرب اشراقیِ شکل اوّل را سهروردی اگرچه بدیهی می‌داند، درستیِ تک‌ضرب اشراقی شکل دوم را با یک قاعده، و درستی تک‌ضرب اشراقیِ شکل سوم را با یک قاعدۀ دیگر به اثبات می‌رساند. در این جستار می‌خواهم نشان دهم که سهروردی تقریباً در همۀ این‌ها وامدار ابن‌سینا است. وی ایده‌ای که ابن‌سینا در المختصر الأوسط، کوتاه و گذرا، درافکنده است را کامل کرده و در همۀ مراحل تکمیل این ایده نیز از بخش‌های مختلف منطق ابن‌سینا الهام گرفته است.

تبدیل 1 را از همان المختصر الأوسط وام کرده؛ تبدیل 2 روشی ارسطویی است که در همۀ منطق‌نوشته‌های ابن‌سینا به‌کار رفته؛ و تبدیل 3 مُلهَم از الشفاء: کتاب القیاس است. افزون بر این‌ها، قاعده‌ای که سهروردی با آن درستی تک‌ضرب اشراقیِ شکل دوم را ثابت می‌کند برگرفته از النجاة است؛ و قاعده‌ای که با آن درستی تک‌ضرب اشراقی شکل سوم را به اثبات می‌رساند باز مقتبس از الشفاء:کتاب القیاس است. بدین سان، خطای کسانی چون ضیائی و والبریج، که نظریۀ قیاس سهروردی را یک واگرایی حادّ از نظریۀ قیاس ابن‌سینا می‌دانند، آشکار می‌شود».